Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế trong năm 2024 ghi nhận 289.876 trường hợp mắc cúm mùa, 8 ca tử vong; số mắc giảm 17,9% so với năm 2023 (353.108 ca), số ca tử vong tăng 5 trường hợp. Chuyên gia y tế khuyến cáo, những người có bệnh nền, người cao tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu cần đặc biệt cẩn trọng khi nhiễm cúm.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ), cúm gây ra 3 - 5 triệu trường hợp bệnh nặng và 291.000 đến 646.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Con số này dao động rất lớn qua từng năm.
CDC ước tính rằng từ năm 1976 đến năm 2005, số ca tử vong liên quan đến cúm hàng năm ở Hoa Kỳ dao động từ mức thấp là 3.000 đến mức cao là 49.000. Từ năm 2010 đến năm 2016, số ca tử vong liên quan đến cúm hàng năm ở Hoa Kỳ dao động từ 12.000 đến 56.000.
Nhưng chính xác thì "cái chết liên quan đến cúm" là gì? Cúm giết người bằng cách nào?
Câu trả lời ngắn gọn và đáng sợ là trong hầu hết các trường hợp, cơ thể tự giết chết chính mình bằng cách cố gắng tự chữa lành.
Cơ chế gây tử vong của cúm
Bác sĩ chuyên khoa bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm An ninh Y tế Đại học Johns Hopkins, cho biết, chết vì cúm không giống như chết vì trúng đạn hoặc bị nhện độc cắn. Sự hiện diện của virus không phải là nguyên nhân trực tiếp giết chết bạn. Bệnh truyền nhiễm luôn có sự tương tác phức tạp với vật chủ của nó.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể người - thường là qua mắt, mũi hoặc miệng - virus cúm bắt đầu chiếm quyền kiểm soát các tế bào ở mũi và họng để nhân lên đạt số lượng lớn một cách nhanh chóng. Lượng virus khổng lồ này kích hoạt phản ứng mạnh mẽ từ hệ thống miễn dịch, gửi các tế bào bạch cầu, kháng thể và các phân tử gây viêm đến để loại bỏ virus ra khỏi cơ thể.
Các tế bào T tấn công và phá hủy các mô chứa virus, đặc biệt là ở đường hô hấp và phổi, nơi virus có xu hướng bám vào nhiều nhất. Ở hầu hết người trưởng thành khỏe mạnh, quá trình này hoạt động hiệu quả và họ sẽ hồi phục trong vòng vài ngày hoặc vài tuần.
Tuy nhiên, đôi khi phản ứng của hệ thống miễn dịch quá mạnh, phá hủy quá nhiều mô ở phổi đến mức chúng không còn khả năng cung cấp đủ oxy cho máu, dẫn đến cơ thể bị thiếu oxy và tử vong.
Trong các trường hợp khác, không phải bản thân virus cúm gây ra phản ứng miễn dịch quá mức khiến cơ thể rơi vào khả năng tử vong, mà là do nhiễm trùng thứ phát lợi dụng hệ thống miễn dịch đang bị suy yếu để "đánh sập" cơ thể bệnh nhân. Trong bối cảnh đang bị nhiễm virus cúm, một số loại vi khuẩn nguy hiểm - thường là các chủng Streptococcus hoặc Staphylococcus, phế cầu khuẩn - sẽ xâm nhập vào phổi.
Nhiễm trùng do vi khuẩn ở đường hô hấp có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể và xâm nhập vào máu gây nhiễm khuẩn huyết, thậm chí dẫn đến sốc nhiễm khuẩn - một phản ứng viêm toàn thân, đe dọa tính mạng, gây tổn thương nhiều cơ quan.
Dựa trên các nghiên cứu khám nghiệm tử thi, ước tính khoảng một phần ba số người chết vì các nguyên nhân liên quan đến cúm là do virus áp đảo hệ thống miễn dịch; một phần ba khác chết vì phản ứng miễn dịch với nhiễm trùng do vi khuẩn thứ phát, thường là ở phổi; và một phần ba còn lại tử vong do suy một hoặc nhiều cơ quan khác.
Ngoài viêm phổi do vi khuẩn, các biến chứng thứ phát của cúm rất nhiều và đa dạng, từ tương đối nhẹ như nhiễm trùng xoang và tai, đến nặng hơn nhiều như viêm cơ tim, viêm não hoặc viêm cơ (viêm cơ và tiêu cơ vân), nhiễm khuẩn huyết.
Đọc thêm tại bài viết: Có nên uống nước chanh khi bị cảm cúm?
Các biến chứng nghiêm trọng cũng có thể bao gồm hội chứng Reye, một bệnh não bí ẩn thường bắt đầu sau khi nhiễm virus, và hội chứng Guillain-Barré, một bệnh khác do virus kích hoạt, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công hệ thần kinh ngoại vi. Đôi khi Guillain-Barré dẫn đến liệt một phần hoặc gần như toàn bộ, từ đó cần phải thở máy để duy trì sự sống. Những biến chứng này ít phổ biến hơn, nhưng có thể gây tử vong.
Số người chết vì phản ứng miễn dịch với nhiễm virus ban đầu so với nhiễm vi khuẩn thứ phát phụ thuộc một phần vào chủng virus và độ sạch sẽ của không gian nơi người bệnh được điều trị. Một số nghiên cứu cho thấy rằng trong đại dịch cúm toàn cầu năm 1918, hầu hết các trường hợp tử vong là do nhiễm trùng do vi khuẩn sau khi mắc cúm.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các chủng virus cúm độc lực hơn như các chủng gây ra cúm gia cầm, có khả năng "áp đảo" hệ thống miễn dịch mạnh hơn. Giả thuyết là các chủng độc lực cao này kích hoạt phản ứng viêm mạnh hơn và gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn và thậm chí là tử vong.
Các nhóm có nguy cơ cao mắc biến chứng nặng hoặc tử vong do cúm
Khả năng tiến triển biến chứng nghiêm trọng và tử vong của virus cúm cũng phụ thuộc vào nhóm tuổi bị tấn công. Trong một mùa cúm điển hình, hầu hết các ca tử vong liên quan đến cúm xảy ra ở trẻ em từ 6 đến 59 tháng tuổi và người trên 65 tuổi, cả hai nhóm này đều đặc biệt dễ bị tổn thương. Hệ thống miễn dịch là một mạng lưới các cơ quan thích ứng, học cách nhận biết và phản ứng tốt nhất với các mối đe dọa theo thời gian. Vì hệ thống miễn dịch của trẻ em còn non nớt nên chúng có thể không phản ứng một cách tối ưu. Ngược lại, hệ thống miễn dịch của người già thường bị suy yếu do sự kết hợp của tuổi tác và bệnh tật tiềm ẩn. Cả trẻ nhỏ và người già đều có thể ít có khả năng chịu đựng và phục hồi sau khi hệ thống miễn dịch bị cúm tấn công và quay trở lại tự tấn công cơ thể.
Đọc thêm tại bài viết: Cúm A và B khác nhau như thế nào?
Ngoài 2 nhóm kể trên, theo Tổ chức Y tế Thế giới, những người có nguy cơ cao nhất phát triển các biến chứng có khả năng gây tử vong là phụ nữ mang thai, nhân viên y tế và những người mắc một số bệnh mạn tính, chẳng hạn như HIV/AIDS, hen suyễn và bệnh tim hoặc phổi mạn tính.
Cũng theo Tổ chức Y tế Thế giới, cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa cúm và biến chứng có thể gây tử vong là tiêm phòng vaccine cúm hàng năm. Bên cạnh đó, cần thực hiện các biện pháp bảo vệ cá nhân như rửa tay thường xuyên, tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng, che miệng, mũi khi ho, hắt hơi, tránh tiếp xúc gần với người bệnh...
Theo nghiên cứu mới tại Mỹ, việc thay bơ bằng dầu thực vật trong chế độ ăn hàng ngày có thể mang lại những lợi ích đáng kể cho sức khỏe.
Mùa nóng ẩm luôn là một thách thức lớn đối với sức khỏe của người lao động. Đặc biệt là những người lao động ngoài trời hoặc trong môi trường làm việc có nhiệt độ không đảm bảo.
Sức khỏe tim mạch tốt và trí óc minh mẫn là mong muốn của bất cứ người cao tuổi nào. Ngoài lối sống và dinh dưỡng lành mạnh thì cách lựa chọn thực phẩm cũng rất quan trọng và thói quen ăn dâu tây hằng ngày rất có lợi.
Bạn có bao giờ lo lắng khi thấy con chậm lớn, thấp còi hơn bạn bè cùng trang lứa? Hay những bữa ăn đầy ắp yêu thương lại trở thành "cuộc chiến" với bé biếng ăn, gầy gò? Đừng lo, bởi suốt 7 năm qua, Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM đã đồng hành cùng hàng nghìn gia đình, giúp các bé không chỉ tăng chiều cao mà còn khỏe mạnh, tự tin trong cuộc sống.
Bạn có bao giờ lo lắng khi thấy con chậm lớn, thấp còi hơn bạn bè cùng trang lứa? Hay những bữa ăn đầy ắp yêu thương lại trở thành "cuộc chiến" với bé biếng ăn, gầy gò? Đừng lo, bởi suốt 7 năm qua, Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM đã đồng hành cùng hàng nghìn gia đình, giúp các bé không chỉ tăng chiều cao mà còn khỏe mạnh, tự tin trong cuộc sống.
Bạn đã bao giờ thức dậy với cơn đau đầu dữ dội và không thể xác định được nguyên nhân chưa? Các chuyên gia tin rằng có thể do 1 trong 4 “thủ phạm” dưới đây.
Mùa xuân, với thời tiết giao thoa giữa cái lạnh còn sót lại của mùa đông và sự ấm áp đang lên của mùa hè, là thời điểm lý tưởng để vạn vật sinh sôi nảy nở. Tuy nhiên, đây cũng là lúc các loại virus, vi khuẩn gây bệnh hoạt động mạnh mẽ, tạo điều kiện cho các bệnh truyền nhiễm dễ dàng lây lan.
Ăn nhiều rau củ, trái cây tươi vốn luôn là nền tảng của một chế độ ăn uống lành mạnh. Với người bệnh đái tháo đường, việc ăn nhiều loại rau giàu dưỡng chất và chất xơ còn giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn, đồng thời giúp người bệnh phòng ngừa nhiều biến chứng trên tim, mắt, thận, thần kinh…