Vitamin D và ánh nắng mặt trời

Tia cực tím (UV) bức xạ là một phần của quang phổ điện từ phát ra từ mặt trời. Trong khi tia UVC (bước sóng 100-280 nm) được hấp thu bởi ozone trong khí quyển thì đa số các tia UVA (315-400 nm) và khoảng 10% các tia UVB (280-315 nm) sẽ đi tới bề mặt của Trái đất. Cả hai tia UVA và UVB có tầm quan trọng lớn đối với sức khỏe con người

Vitamin D và ánh nắng mặt trời

Cơ thể người sẽ hấp thu vitamin và các chất khoáng thông qua thực phẩm. Tuy nhiên, có rất ít thực phẩm giàu vitamin D một cách tự nhiên. Đa số các loại thực phẩm chỉ có một lượng nhỏ vitamin D. Do vậy, việc có đủ vitamin từ nguồn thực phẩm gần như là không thể. Có 2 cách khác giúp bạn bổ sung đủ vitamin D

Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia UVB trong ánh nắng mặt trời vì UVB là loại tia giúp cơ thể tạo ra vitamin D (chứ không phải UVA)
Bổ sung vitamin D đường uống

Lượng vitamin D tạo ra từ việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời phụ thuộc vào một số yếu tố như mùa, thời điểm trong ngày, mức độ che phủ của mây, loại da, và việc sử dụng kem chống nắng.

Thời điểm trong ngày: da sẽ sản xuất ra nhiều vitamin D hơn nếu da được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào buổi trưa. Tuy nhiên, nên cân nhắc lợi ích và nguy cơ, bởi ánh nắng mặt trời buổi trưa thường rất mạnh và sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư da

Vĩ độ: càng gần xích đạo thì da càng dễ tạo ra vitamin D từ ánh nắng mặt trời

Kinh độ: Với mỗi 1000m ở độ cao mức độ tia cực tím tăng khoảng 10 %.

Màu da: da càng sáng màu thì tạo ra vitamin D càng nhanh, và dễ hơn da tối màu. Màu da cũng là một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với các nguy cơ mắc bệnh về da khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Thang đo Fitzpatrick là một thang nửa định lượng miêu tả sáu loại màu da dựa vào nước da, mức độ melanin, đáp ứng viêm với UV và nguy cơ ung thư. Liều hồng ban tối thiểu (MED) là phương pháp định tính báo cáo mức độ UV (cụ thể là UVB) có thể gây cháy da trong vòng 24-48h sau khi phơi nhiễm ánh sáng. Các dấu hiệu bao gồm ban đỏ và sưng tấy. Da càng sáng màu thì tia UV càng dễ gây viêm (cháy da). Người có da càng tối màu thì cần nhiều bức xạ UV hơn để làm “cháy” da.
Thông thường người Việt Nam có da thuộc sắc độ IV. Ít cháy da nhưng dễ rám nắng, mức độ MED theo khuyến nghị là 40-60

Diện tích da được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: diện tích da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời càng nhiều, thì càng tạo ra nhiều vitamin D.

Kem chống nắng có độ SPF từ 8 trở lên sẽ có thể ngăn chặn việc sản xuất ra vitamin D

Mây và sương mù khiến việc tính toán lượng tia UV không chính xác vì tăng bề mặt phản chiếu tia UV. Lượng tia UV cao nhất khi bầu trời không có một gợn mây, nhưng ánh sáng yếu hoặc mây mỏng có thể tăng cường mức độ tai cực tím vì tán xạ. Nếu trời bị mây che phủ hoàn toàn thì sẽ giảm năng lượng từ các tia UV đi 50%, bóng râm (bào gồm cả bóng râm do tình trạng ô nhiễm không khí gây ra) sẽ giảm năng lượng tia UV đi khoảng 60%. Tia UVB cũng không đi qua được kính, nên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong phòng, đóng cửa kính sẽ không giúp tạo ra vitamin D

Bảng dưới đây là một ví dụ về lượng tia UV trong ngày tại nước Anh trong ngày ít mây

Như vậy thì để tinh toán được lượng Tia UVB cho một khu vực hoặc địa phương rất phức tạp , dựa vào nhiều yếu tố. Do vậy sẽ không có khuyến cáo cụ thể nào về thời gian nào trong ngày để nhận được lượng vitamin D nhiều nhất.

Một câu hỏi đặt ra là có phải lượng tia UVB càng cao thì càng nhận được nhiều vitamin D?

Không hoàn toàn đúng vì chúng ta đều biết các loại tia UV đều có những ảnh hưởng nhất định đến cơ thể con người khi tiếp xúc với lượng cao. Cấc vấn đề sức khỏe do tia UV gây ra là cháy nắng, thoái hóa tế bào, mô, mạch máu dấn đến lão hóa, ung thư da, …

Để biết chính xác mức độ tia UV của từng địa điểm, dựa vào chỉ số UV (UV index) do Trung tâm thời tiết quốc gia và Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ xây dựng. Chỉ số UV sẽ thay đổi và sẽ có thể dự báo hàng ngày, theo từng khu vực, từng quốc gia. Các ngưỡng UV index:

Từ 0-2: thấp
Từ 3-5: trung bình
Từ 6-7: cao
Từ 8-10: rất cao
Trên 11: cực cao.

Khuyến cáo của WHO về việc bảo vệ dưới nắng:

Bước 1: Tìm ra chỉ số UV tại khu vực bạn sống trong ngày hôm nay

Bước 2: Kiểm tra các khuyến cáo sau đây:

Nếu chỉ số UV từ 0-2: bạn có thể hoàn toàn thoải mái vui chơi hoặc ra ngoài trời
Chỉ số UV từ 3-7: Bạn nên tìm bóng râm vào khoảng thời gian giữa trưa (10am – 4pm). Mặc áo sơ mi dài tay, đội mũ rộng vành và thoa kem chống nắng.
Chỉ số UV trên 8: Tránh ra ngoài vào giữa trưa, bảo đảm rằng bạn đã tìm được bóng râm. Và bắt buộc phải mặc áo sơ mi dài tay, đội mũ và thoa kem chống nắng

Ngay cả đối với người có làn da rất nhạy cảm, nguy cơ gây hại ngắn hạn và dài hạn của chỉ số UV dưới 2 là rất hạn chế, và trong những trường hợp bình thường không cần phải áp dụng các biện pháp bảo vệ nếu chỉ số UV dưới 2. Nếu cần phải chống nắng, hãy áp dụng tất cả các phương pháp bảo vệ có thể, nghĩa là quần áo và kính mát, ở trong bóng râm và dùng kem chống nắng.

Quy tắc bóng râm: Hãy nhìn bóng nắng của bạn, nếu bóng nắng ngắn hơn chiều cao của bạn, hãy tìm nơi có bóng râm để tránh ánh nắng mặt trời ( "Watch your shadow – Short shadow, seek shade!")

Chỉ số UV tại Việt Nam

Tháng 1: 6
Tháng 2: 8
Tháng 3: 10
Tháng 4: 11
Tháng 5: 11
Tháng 6: 11
Tháng 7: 12
Tháng 8: 12
Tháng 9: 10
Tháng 10: 8
Tháng 11: 6
Tháng 12: 6

Khuyến cáo của EPA (Environmental Protection Agency) về việc bảo vệ da dưới ánh nắng mặt trời

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp xúc với tia UV cùng với các nghiên cứu gần đây về lượng ánh nắng mặt trời cần thiết để có đủ lượng vitamin khiến việc đưa ra một khuyến nghị chung là rất khó.

Một số nhà nghiên cứu đưa ra khuyến nghị rằng phơi nắng 5-30 phút trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều ít nhất 2 lần/tuần với da vùng mặt, cánh tay, chân hoặc lưng mà không cần kem chống nắng sẽ giúp tổng hợp đủ vitamin D.

Theo khuyến nghị NHS tại Anh, thời điểm từ 11 giờ sáng tới 3 giờ chiều từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 thậm chí tới hết tháng 9 thì có thể phơi nắng hàng ngày để nhận được lượng vitamin D cần thiết. Ở Anh ánh nắng không có đủ lượng UVB vào tháng 10 đến đầu tháng 3 để da có thể tạo đủ lượng vitamin D.

Cho dù ánh nắng mặt trời rất quan trọng cho việc tổng hợp vitamin D, vẫn nên thận trọng và hạn chế trong việc phơi nắng bởi tia UV trong ánh nắng mặt trời là nguyên nhân gây ung thư da và các vấn đề về da khác.

Đáp ứng được nhu cầu vitamin D sẽ không giải quyết được những lo ngại về việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Cũng chưa có nghiên cứu nào xác định được xem liệu có cách nào tổng hợp đủ vitamin D nhờ tia UVB mà lại không làm tăng nguy cơ ung thư da hay không. Vấn đề là bạn chấp nhận được việc nào: nhận được nhiều vitamin D và có nguy cơ cao bị cháy nắng hay ung thư da? Hoặc nhận được ít vitamin D và nguy cơ cháy nằng và ung thư da thấp hơn?

Ts.Bs Phan Bích Nga - Tổng hợp từ WHO, NHS, Pubmed

Viện y học ứng dụng Việt Nam

Từ khóa:

Bình luận

Tin mới

03/10/2023

Người mẹ có chế độ ăn uống tốt thì chất lượng sữa cũng tốt

Khi người mẹ được bồi bổ đủ chất thì nồng độ lactose trong máu cao, làm cho sữa mẹ có vị ngọt, thu hút sự thèm ăn của trẻ và giúp trẻ phát triển tốt nhất.
03/10/2023

Giải pháp thay thế thuốc nhuận tràng khi bị táo bón

Sự phụ thuộc của người Mỹ vào thuốc nhuận tràng đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt thuốc trên khắp nước Mỹ. Tuy nhiên, các chuyên gia về tiêu hóa của Mỹ đã đưa ra một giải pháp để giúp những người bị táo bón có thể giải quyết vấn đề dễ dàng hơn và giảm sự lệ thuộc vào thuốc nhuận tràng.
03/10/2023

Các vị trí sỏi có thể hình thành trong cơ thể bạn

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn đọc các vị trí mà sỏi có thể hình thành trong cơ thể bạn.
03/10/2023

Cách đối phó viêm amidan nôn trớ ở trẻ

Viêm amidan là bệnh thường gặp ở trẻ em do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Không chỉ gây sưng viêm, đau rát cổ họng, viêm amidan còn dễ khiến trẻ nôn trớ, ảnh hưởng đến việc ăn uống.
03/10/2023

"Chuyện ấy" có thể ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ

Một nghiên cứu gần đây cho thấy, quan hệ tình dục có thể giúp ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ bằng cách tăng lưu lượng máu đến não.
03/10/2023

Dấu hiệu hormone testosterone ở nam giới thấp nghiêm trọng

Testosterone là loại hormone quan trọng trong việc kiểm soát ham muốn tình dục, sản xuất tinh trùng và một số thay đổi trên cơ thể nam giới. Tuy nhiên, nhiều người thậm chí là không nhận ra mình đang gặp vấn đề do sự thiếu hụt của hormone này.
03/10/2023

Những loại thực phẩm bạn đang bảo quản sai cách

Bạn có đang bảo quản thực phẩm đúng cách? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những kiến thức hữu ích về việc bảo quản các loại thực phẩm thiết yếu, giúp giữ chúng ở trạng thái tươi ngon nhất và tránh được các nguy cơ về ngộ độc thực phẩm.
02/10/2023

5 điều bạn cần làm để kiểm soát cảm xúc của bản thân

Kiểm soát cảm xúc là một kỹ năng quan trọng có thể giúp bạn cải thiện chất lượng cuộc sống của mình. Bằng cách thực hành những điều đơn giản dưới đây, bạn có thể học cách đối phó với cảm xúc của mình một cách lành mạnh và hiệu quả hơn.