Thói quen sử dụng dầu mỡ trong chế độ ăn hiện nay của người Việt Nam

Tiêu thụ dầu mỡ ở người Việt Nam có xu hướng tăng trưởng đáng kể 

Số liệu thống kê gần đây đã mô tả một bức tranh rõ nét về sự gia tăng nhanh chóng của lượng dầu mỡ trong khẩu phần ăn của người Việt. Theo Tổng điều tra dinh dưỡng toàn quốc, trong vòng 10 năm kể từ 2010 đến 2020, mức tiêu thụ dầu mỡ trung bình của mỗi người Việt Nam đã tăng lên gần gấp đôi, từ 8gam/người/ngày lên 14,5gam/người/ngày vào năm 2020. Nếu xét về tổng lượng lipid khẩu phần, mức tiêu thụ trung bình toàn quốc năm 2020 là 45,5gam/người/ngày. Điều này không chỉ đơn thuần là một sự thay đổi về lượng, mà còn phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong cách người Việt chuẩn bị và tiêu thụ thực phẩm. 

Theo khuyến nghị về dinh dưỡng dành cho người Việt, năng lượng từ lipid ăn vào của người trưởng thành tối đa không quá 25% tổng năng lượng khẩu phần. Theo con số thống kê năm 2020, tỷ lệ năng lượng từ lipid hiện nay trong khẩu phần của người Việt chiếm khoảng 20,2% tổng năng lượng. Con số này dù vẫn nằm trong giới hạn khuyến nghị (20-25% cho người trưởng thành), nhưng tốc độ gia tăng nhanh chóng về tỷ lệ này trong thập kỷ qua lại là một điểm cần được xem xét.

Hình: Xu hướng tiêu thụ năng lượng và cơ cấu các chất sinh năng lượng của người Việt qua các năm – nguồn: Viện Dinh dưỡng quốc gia

Tham khảo thêm: Dầu ăn công nghiêp và sức khỏe con người - Phần 1

Sự ưu thế của chất béo thực vật và khuyến nghị về cơ cấu chất béo phù hợp

Một điểm nổi bật của xu hướng tiêu thụ dầu mỡ hiện nay ở người Việt là sự chiếm ưu thế của các loại chất béo thực vật, trong đó phần lớn là dầu ăn. Năm 2020, thống kê của Tổng điều tra dinh dưỡng toàn quốc cho thấy, người Việt tiêu thụ chất béo thực vật đạt 22,1gam/người/ngày, so với tổng lượng chất béo là 45,5gam/người/ngày. Tỷ lệ chất béo thực vật trên tổng lượng chất béo đạt mức trung bình hơn 48%, trên mức khuyến nghị là không nên dưới 40%. Điều này cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt từ các nguồn chất béo truyền thống như mỡ động vật sang các nguồn chất béo đến từ thực vật. 

Hình: xu hướng tiêu thụ protein và lipid khẩu phần của người Việt qua các năm – nguồn: Viện Dinh dưỡng quốc gia

Sự thay đổi này xuất phát từ việc các loại chất béo có nguồn gốc từ thực vật như dầu thực vật ngày càng phổ biến, dễ tiếp cận và được nhiều người coi là lựa chọn lành mạnh hơn so với chất béo động vật. Điều này cũng phù hợp với xu thế xã hội hiện đại khi các món chiên, xào, rán cũng trở nên thịnh hành, yêu cầu lượng dầu mỡ lớn để chế biến.

Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị rằng tỷ lệ chất béo động vật/tổng lượng chất béo hàng ngày nạp vào cơ thể đối với người trưởng thành không nên vượt quá 60%. Đối với trẻ em, tỷ lệ cân đối giữa chất béo động vật và chất béo thực vật được khuyến nghị là 70% chất béo động vật và 30% chất béo thực vật để đảm bảo đủ acid arachidonic cần thiết cho sự phát triển của cơ thể.

Mối lo ngại về chất lượng các sản phẩm dầu thực vật công nghiệp trên thị trường, xu hướng quay lại với mỡ tự làm và khuyến nghị từ chuyên gia

Mặc dù hiện nay tỷ lệ chất béo thực vật/tổng lượng chất béo nạp vào hàng ngày của người Việt vẫn nằm trong mức khuyến nghị, nhưng sự gia tăng tổng thể lượng dầu mỡ trong khẩu phần ăn lại đặt ra nhiều thách thức đối với sức khỏe.

Chất béo là nguồn cung cấp năng lượng lớn và các acid béo cần thiết, đồng thời vận chuyển các vitamin tan trong chất béo quan trọng cho cơ thể như vitamin A, D, E, K. Tuy vậy, việc tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến nhiều hệ lụy.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, việc tiêu thụ quá nhiều chất béo có thể dẫn đến tình trạng thừa cân – béo phì, có liên quan đến các bệnh mạn tính không lây nhiễm và các hội chứng rối loạn chuyển hóa. Một trong những khuyến nghị quan trọng trong chế độ dinh dưỡng chính là các acid béo no (SFA) không được vượt quá 10% năng lượng khẩu phần, và các acid béo không bão hòa đa (PUFA) nên cung cấp 11-15% năng lượng. Do vậy, việc tăng cường tiêu thụ các chất béo thực vật và chất béo động vật từ cá béo được khuyến khích để đạt được tỷ lệ này.

Tham khảo thêm: Tác hại khi sử dụng dầu ăn chăn nuôi cho người

Một hiện tượng thú vị lan truyền trên mạng xã hội trong thời gian gần đây, đó là xu hướng quay trở lại sử dụng mỡ tự làm (như mỡ lợn) thay cho các loại dầu thực vật công nghiệp. Trào lưu này dù đã xuất hiện từ lâu, nhưng gần đây trở nên nổi bật hơn do những thông tin về dầu ăn kém chất lượng, thậm chí là dầu giả đang gây hoang mang và mất niềm tin của người tiêu dùng. Các vụ việc được phát hiện về sản xuất dầu ăn không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, hoặc pha trộn các thành phần không được kiểm định hay có thành phần kém chất lượng đã khiến người tiêu dùng cảm thấy bất an. Đây cũng là một yếu tố khiến nhiều gia đình quyết định tự chủ nguồn nguyên liệu, lựa chọn tự chế biến mỡ động vật tại nhà với mong muốn đảm bảo an toàn, đảm bảo chất lượng so với các sản phẩm công nghiệp trên thị trường. Đây là một minh chứng cho thấy sự tác động mạnh mẽ của thông tin tiêu cực về chất lượng sản phẩm đến thói quen tiêu dùng, đồng thời cũng phản ánh nhu cầu cơ bản về thực phẩm an toàn của người dân.

Tuy nhiên, việc quay lại sử dụng mỡ động vật tự chế có thể làm tăng tỷ lệ acid béo no vượt quá khuyến nghị, hoặc nếu người dân không có đủ kiến thức để lựa chọn và sử dụng dầu mỡ hợp lý, thì những lợi ích tiềm năng có thể bị suy giảm và lại tạo ra những rủi ro sức khỏe mới.

Để đảm bảo an toàn thực phẩm khi lựa chọn dầu ăn, người tiêu dùng cần ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thương hiệu uy tín, được kiểm định chất lượng bởi cơ quan chức năng. Luôn kiểm tra bao bì nguyên vẹn, nhãn mác đầy đủ thông tin về thành phần, ngày sản xuất, hạn sử dụng và tiêu chuẩn chất lượng. Tránh mua dầu ăn không nhãn mác, không nguồn gốc hoặc có giá thành quá rẻ so với mặt bằng chung. Hơn nữa, cần lưu ý cách bảo quản dầu tại nhà, tránh ánh sáng trực tiếp và nhiệt độ cao để duy trì chất lượng tốt nhất!

Khuyến cáo của Chuyên gia dinh dưỡng VIAM

Thói quen sử dụng dầu mỡ trong chế độ ăn của người Việt Nam đã có nhiều thay đổi, với xu hướng tăng lượng tiêu thụ tổng thể và ưu tiên nhiều hơn cho chất béo có nguồn gốc thực vật. Mặc dù lượng chất béo tiêu thụ vẫn đang nằm trong ranh giới khuyến nghị về tổng lượng và tỷ lệ cân đối chất béo thực vật/chất béo động vật, nhưng các con số này đang dịch chuyển dần về ngưỡng giới hạn, cho thấy sự cần thiết phải có kiểm soát nhằm đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

Ngoài ra, sự xuất hiện của các sản phẩm dầu giả/kém chất lượng và phản ứng của người dân cũng cho thấy sự cần thiết của việc quản lý chất lượng thực phẩm và nâng cao kiến thức dinh dưỡng, là chìa khóa để duy trì một chế độ ăn cân bằng và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho người Việt.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Y tế, Viện Dinh dưỡng. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, 2016.
2. Bộ Y tế, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Tổng Cục thống kê. Kết quả tổng điều tra dinh dưỡng 2019-2020. Nhà xuất bản Y học, 2020.

Chuyên mục “Hiểu đúng – Chọn đúng” trên website: vienyhocungdung.vn hân hạnh đồng hành cùng Bạn trong suốt hành trình tìm hiểu, chia sẻ thông tin để HIỂU ĐÚNG về các sản phẩm dinh dưỡng chất lượng hàng đầu. Các thông tin khoa học, chính xác, cập nhật từ các chuyên gia dinh dưỡng hàng đầu sẽ giúp Bạn CHỌN ĐÚNG các sản phẩm dinh dưỡng hiệu quả nhất, phù hợp nhất với Bạn và gia đình.

Hãy đồng hành và lan tỏa “Hiểu đúng – Chọn đúng” cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam.