Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Những điều cần biết về gốc tự do

Gốc tự do là gì và tại sao gốc tự do lại quan trọng? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Những điều cần biết về gốc tự do

Định nghĩa: gốc tự do

Các gốc tự do là các phân tử có khả năng phản ứng rất cao và không ổn định, được sản xuất trong cơ thể một cách tự nhiên như là một sản phẩm phụ của quá trình trao đổi chất (oxy hóa) hoặc do tiếp xúc với chất độc trong môi trường như khói thuốc lá và tia cực tím. Các gốc tự do có tuổi thọ chỉ một phần của một giây.

Cấu trúc của gốc tự do

Các gốc tự do chứa một electron chưa ghép cặp. Do sự thiếu hụt một electron ổn định ở lớp vỏ ngoài nên các gốc tự do liên tục tìm kiếm để liên kết với một electron khác để ổn định cấu trúc - một quá trình có thể gây ra tổn thương cho DNA và các phần khác của tế bào người.

Tổn thương này có thể đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh ung thư và các bệnh khác, cũng như thúc đẩy quá trình lão hóa.

Nguyên nhân sinh ra gốc tự do ?

Các gốc tự do có thể được tạo ra theo nhiều cách khác nhau. Chúng có thể được tạo ra từ quá trình trao đổi chất bình thường trong cơ thể, hoặc do tiếp xúc với chất gây ung thư trong môi trường.

Cơ thể chúng ta thường sản xuất các gốc tự do trong quá trình phá vỡ các chất dinh dưỡng để tạo ra năng lượng cung cấp cho cơ thể chúng ta hoạt động. Việc sản xuất các gốc tự do trong quá trình trao đổi chất bình thường như thế này là một trong những lý do khiến nguy cơ ung thư tăng theo tuổi tác, ngay cả khi người ta có ít phơi nhiễm với các chất gây ung thư.

Tiếp xúc với chất gây ung thư trong môi trường sống cũng có thể tạo ra các gốc tự do. Ví dụ về một số chất gây ung thư bao gồm:

  • Khói thuốc lá
  • Tia cực tím
  • Radon
  • Hóa chất môi trường và nghề nghiệp

Ảnh hưởng của các gốc tự do lên cơ thể

Khi các gốc tự do được tạo ra, cho dù thông qua phơi nhiễm hoặc làm các quá trình chuyển hóa bình thường của cơ thể, chúng sẽ gây tổn thương tế bào một cách tự do, không theo quy luật nào cả.

Sự có mặt của các gốc tự do tạo ra tình trạng stress oxy hóa trong cơ thể. Stress oxy hóa là phản ứng xảy ra dẫn đến các gốc tự do thu được một electron trong môi trường có oxy.

Tổn thương với protein (và các thành phần cơ thể khác có thể trực tiếp gây ra bệnh.

Tổn thương các gen trong DNA có thể dẫn đến các gen tạo ra các protein không hiệu quả - các protein cần thiết để theo dõi các tế bào của cơ thể. Một số trong những đột biến này có thể liên quan đến gen được biết đến dưới tên gen ngăn chặn khối u. Các gen này mã hóa cho các protein có chức năng sửa chữa các thiệt hại trong DNA hoặc loại bỏ các tế bào bị hư hỏng thông qua quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Hậu quả là tế bào được phép phân chia và trở thành một khối u - sự hình thành của một tế bào ung thư.

Chất chống oxy hoá và các gốc tự do

Người ta cho rằng các chất chống oxy hóa, như vitamin C, vitamin E, và beta-carotene, có thể làm giảm các tổn thương gây ra bởi các gốc tự do trong cơ thể chúng ta bằng cách ức chế sự hình thành của chúng.

Mặc dù các nguồn chất chống oxy hoá có trong chế độ ăn có tương quan với nguy cơ phát triển ung thư phổi thấp hơn nhưng điều quan trọng cần lưu ý là việc bổ sung một số chất này (như beta-carotene và vitamin E) có thể làm tăng nguy cơ.

Đối với những người đang điều trị ung thư, điều quan trọng là phải thảo luận về việc bổ sung chất chống oxy hoá với bác sĩ điều trị ung thư của bạn. Một số phương pháp điều trị ung thư, như xạ trị, tạo ra các gốc tự do trong nỗ lực để tiêu diệt tế bào ung thư.

Trong trường hợp này, việc sử dụng các chất chống oxy hoá có thể về lý thuyết làm giảm hiệu quả điều trị.

Gốc tự do và nguy cơ ung thư

Ung thư thường do một loạt các đột biến tạo ra sự tăng trưởng không kiểm soát được của tế bào. Vì trái cây và rau cải trong chế độ ăn uống của chúng ta chứa nhiều chất chống oxy hoá nên người ta cho rằng đây có thể là một trong những lý do tại sao một chế độ ăn uống giàu trái cây và rau quả luôn liên quan đến giảm nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, như đã lưu ý trước đây, việc nhận được các chất chống oxy hoá ở dạng thực phẩm chức năng chưa được chứng minh có hiệu quả, và hầu hết các chuyên gia ung thư đều khuyên nên bổ sung các chất chống oxy hóa từ thực phẩm hàng ngày

Ngoài ra, một số chất bổ sung vitamin và khoáng chất có thể gây trở ngại cho điều trị ung thư.

Gốc tự do và tuổi tác

Có một số giả thuyết mô tả lý do tại sao cơ thể chúng ta lại già đi và các gốc tự do được cho là một trong số những lý do gây ra hiện tượng đó. Tuy nhiên hiện tượng lão hóa thông thường thường liên quan đến rất nhiều quá trình khác trong cơ thể nữa, chứ không chỉ liên quan đến gốc tự do.

Bạn có thể làm gì?

Biết được ung thư có thể phát triển như thế nào, mọi người có thể tìm cách làm giảm các gốc tự do sản xuất ra trong cơ thể cũng như tăng các chất chống oxy hoá sẵn có để đối phó với các gốc tự do được tạo ra ngay cả trong quá trình trao đổi chất bình thường. 

Thông tin thêm trong bài viết: 11 loại thực phẩm chống ung thư

Bình luận
Tin mới
  • 02/07/2025

    Lý do nước dừa là thức uống tự nhiên kỳ diệu

    Nước dừa có thành phần dinh dưỡng đặc biệt và nhiều lợi ích cho sức khỏe như cung cấp chất điện giải, giúp hạ huyết áp... Đây là lý do nước dừa ngày càng trở thành lựa chọn phổ biến của nhiều người.

  • 02/07/2025

    Tất tần tật về trà thảo mộc

    Dù là trà đen, trà xanh, trà trắng hay trà ô long, trà nóng hay trà đá đều có nguồn gốc từ cây trà, Camellia sinensis. Nhưng trà thảo mộc thì khác. Trà thảo mộc bắt nguồn từ việc ngâm nhiều loại hoa, lá hoặc gia vị trong nước nóng. Hầu hết các loại trà này đều không có caffeine. Bạn có thể bắt đầu bằng những túi trà làm sẵn hoặc ngâm các nguyên liệu rời và sau đó lọc bỏ bã.

  • 01/07/2025

    Sự thật về phương pháp thải độc bằng nước cốt chanh

    Nhiều người thực hiện thải độc cơ thể theo hướng dẫn truyền miệng và trên các nền tảng xã hội... và hiện nay đang dấy lên trào lưu thải độc bằng nước cốt chanh. Vậy sự thật về phương pháp thải độc này như thế nào?

  • 01/07/2025

    Cách sử dụng dầu dừa điều trị chàm

    Dầu dừa là một chất dưỡng ẩm tự nhiên. Nhiều người bị chàm nhận thấy dầu dừa có tác dụng làm dịu da và giảm các triệu chứng như khô và ngứa.

  • 01/07/2025

    Vai trò của chất béo trong chế độ ăn lành mạnh

    Chất béo thường bị mang tiếng xấu mỗi khi nói về chế độ dinh dưỡng vì cho rằng đó là nguyên nhân gây bệnh tim mạch, tiểu đường hay béo phì. Quan niệm cắt bỏ hoàn toàn chất béo khỏi bữa ăn đã từng phổ biến trong một số khuyến nghị dinh dưỡng. Thực tế, không phải tất cả các chất béo đều có hại.

  • 30/06/2025

    Dùng nghệ và mật ong cùng nhau có tăng lợi ích không?

    Mật ong với nghệ có thể được dùng cùng nhau trong chế độ ăn hằng ngày và thực phẩm bổ sung, vậy tác dụng của chúng có mạnh hơn khi kết hợp?

  • 30/06/2025

    Nhận biết và xử lý vết thương do côn trùng cắn khi đi du lịch

    Du lịch là dịp để khám phá thiên nhiên, trải nghiệm văn hóa và tận hưởng những khoảnh khắc thư giãn. Tuy nhiên, bên cạnh những điều thú vị, các chuyến đi đôi khi cũng tiềm ẩn những rủi ro nhỏ nhưng phiền toái, chẳng hạn như những vết thương do côn trùng cắn

  • 29/06/2025

    Sữa nguyên chất có dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro gì?

    Sữa là nguồn dinh dưỡng quan trọng nên có trong chế độ ăn hằng ngày, trong đó sữa nguyên chất được đánh giá là nguồn cung cấp protein tốt. Tìm hiểu về dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro khi tiêu thụ sữa nguyên chất.

Xem thêm