Người cao tuổi Việt Nam đang phải đối mặt với những căn bệnh nào?

Tại Việt Nam, dân số đang già hóa nhanh chóng: năm 2023, tỷ lệ người cao tuổi (NCT) ≥60 tuổi chiếm khoảng 12% dân số, dự kiến đạt 20% vào năm 2038 (Tổng cục Thống kê, 2023). Điều này kéo theo nhu cầu cấp bách trong chăm sóc sức khỏe và quản lý bệnh mạn tính cho người cao tuổi.

Theo Khảo sát Quốc gia về Người cao tuổi Việt Nam 2019, có tới 52,6% NCT tự đánh giá sức khỏe của mình là "kém" hoặc "rất kém", phản ánh chất lượng cuộc sống và khả năng vận động hạn chế [1].

Việt Nam có 11,41 triệu NCT (năm 2019), tăng từ 7,45 triệu năm 2009; tỷ lệ NCT sẽ tiếp tục tăng nhanh trong các thập niên tới. Ở cấp độ gánh nặng quốc gia, tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ gây tử vong và tàn tật kết hợp hàng đầu; trong nhóm tim mạch, đột quỵ dẫn đầu về tử vong (ước tính ~135.999 ca tử vong năm 2019) [2].

Nhóm bệnh tim mạch – chuyển hóa

• Tăng huyết áp (THA): nghiên cứu cộng đồng tại TP.HCM cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ở người ≥60 tuổi khoảng 66,8% (2017) [1]
• Đái tháo đường (ĐTĐ) và tiền ĐTĐ: tỷ lệ ĐTĐ tăng nhanh sau 45 tuổi; các dự báo ước tính tỷ lệ ĐTĐ có thể đạt 7,0% vào 2035, trong đó tuổi cao, béo phì, vòng eo - mông cao là nhóm có nguy cơ cao [1]
• Hội chứng chuyển hóa: nghiên cứu toàn quốc gần đây ghi nhận tỷ lệ mắc là 16% ở người trưởng thành nhưng tăng lên 49,6% ở nhóm ≥60 tuổi [3]
• Đột quỵ: là nguyên nhân tử vong hàng đầu trong nhóm tim mạch; các phân tích gần đây khẳng định gánh nặng tử vong và tàn tật do đột quỵ tại Việt Nam cao hơn trung bình của khu vực [2]

Tham khảo thêm:  Hội chứng chuyển hóa 

Bệnh hô hấp mạn

COPD và hen: nghiên cứu tại miền Bắc ghi nhận hiện tỷ lệ mắc COPD ở người trưởng thành khoảng 7,1%, cao hơn ở nam giới và gia tăng theo tuổi; các dữ liệu lâm sàng cho thấy tỷ lệ bệnh nhân COPD kèm đặc điểm hen ở Việt Nam tương đối cao, đòi hỏi chiến lược quản lý và điều trị phù hợp tại tuyến y tế cơ sở [3].

Rối loạn thần kinh – tâm thần

• Sa sút trí tuệ: số người mắc ước tính tăng gấp đôi mỗi 20 năm; hiện Việt Nam có khoảng 660.000 người đang sống chung với sa sút trí tuệ, kéo theo gánh nặng chi phí và nhu cầu chương trình quốc gia về quản lý và hỗ trợ người bệnh [4].
• Trầm cảm: Khảo sát Quốc gia về Già hóa cho thấy 31% NCT có triệu chứng trầm cảm, với khác biệt theo giới và nơi cư trú; các khảo sát khu vực nông thôn Hà Nội ghi nhận tỷ lệ này ở mức 28,7% [5], điều này phản ánh nguy cơ sức khỏe tâm thần đáng lo ngại trong cộng đồng.

Tham khảo thêm: Sức khỏe tinh thần người cao tuổi tại Việt Nam: thực trạng, thách thức và giải pháp hướng tới một xã hội già hóa khỏe mạnh

Cơ xương khớp – loãng xương và té ngã

• Loãng xương: gần một nửa phụ nữ và hơn 1/3 nam giới ≥ 50 tuổi đáp ứng tiêu chuẩn điều trị theo Hiệp hội Loãng xương Quốc gia Hoa Kỳ (NOF). Tại TP.HCM, tỷ lệ loãng xương quanh tuổi 60 là 27% ở nữ và 13% ở nam.
• Thoái hóa khớp gối: các dữ liệu gần đây ước tính ~34% người ≥40 tuổi có biểu hiện thoái hóa khớp gối trên X-quang, gây hạn chế vận động.
• Đục thủy tinh thể: đục thủy tinh thể là nguyên nhân hàng đầu gây mù ở người ≥ 50 tuổi; chiếm 65 - 74% các trường hợp mù lòa. Mỗi năm có hàng trăm nghìn người cao tuổi cần phẫu thuật thay thủy tinh thể.
• Té ngã: khoảng 7,3% NCT sống trong cộng đồng bị té ngã trong năm qua; ước tính mỗi năm có 1,5 -1,9 triệu NCT té ngã, trong đó khoảng 5% phải nhập viện.

Ung thư ở người cao tuổi

Ung thư là một trong những gánh nặng sức khỏe lớn nhất ở người cao tuổi. Năm 2022, tại Việt Nam ước tính khoảng 180.480 ca mới và 120.184 ca tử vong do ung thư.Các loại ung thư thường gặp gồm: gan, phổi, dạ dày ở nam giới và vú, phổi ở nữ giới. Nhóm người cao tuổi chiếm tỷ trọng lớn trong các ca mới và tử vong.

Tham khảo thêm: Ung thư phát triển như thế nào, di căn kiểu gì và có mấy loại?

Bệnh thận mạn

Bệnh thận mạn đang trở thành một gánh nặng sức khỏe ngày càng lớn tại nước ta. Các phân tích gần đây cho thấy tỷ lệ hiện mắc vào khoảng 13,1% ở người trưởng thành  và tăng theo tuổi. Cùng với đó, số ca tử vong do bệnh thận mạn và số bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối đang gia tăng nhanh. Hiện cả nước đang ghi nhận khoảng 90.000 bệnh nhân chạy thận định kỳ mỗi năm.

Đa bệnh mạn, yếu dễ tổn thương và hạn chế chức năng

• Đa bệnh mạn & yếu: khảo sát đô thị ghi nhận đa bệnh mạn 55,5% và yếu 18,1% ở NCT cộng đồng; nghiên cứu quốc gia khác cho thấy 84,2% NCT tự đánh giá sức khỏe ở mức trung bình/kém.
• Nhu cầu chăm sóc & phụ thuộc: khoảng ~10% NCT cần chăm sóc thường xuyên (xấp xỉ 1,2 triệu người), phản ánh mức hạn chế chức năng và gánh nặng chăm sóc gia đình - xã hội.

Tổng kết, người cao tuổi tại Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật đa dạng và phức tạp, từ các bệnh mạn tính không lây nhiễm phổ biến như tim mạch, đái tháo đường, ung thư đến các hội chứng đặc thù của lão khoa như sa sút trí tuệ, yếu và dễ tổn thương. Điều này không chỉ làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mà còn tạo ra thách thức lớn cho hệ thống y tế, an sinh xã hội và chính các gia đình.

Trước bối cảnh già hóa dân số nhanh chóng, xây dựng một chiến lược quốc gia toàn diện, ưu tiên chăm sóc sức khỏe ban đầu, phòng ngừa, sàng lọc bệnh tật và quản lý đa bệnh mạn tại cộng đồng là một yêu cầu cấp thiết, với sự chung tay của cả ngành y tế, nhà hoạch định chính sách và toàn xã hội nhằm giúp người cao tuổi sống khỏe mạnh và an toàn và chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM (VIAM Clinic) thuộc Viện Y học ứng dụng Việt Nam tư vấn, cung cấp chế độ dinh dưỡng cá thể dành cho những người đang điều trị các bệnh mạn tính, trẻ nhẹ cân, suy dinh dưỡng, trẻ thừa cân béo phì, phụ nữ mang thai và cho con bú,… Hãy liên hệ với VIAM Clinic nếu bạn muốn có chế độ dinh dưỡng hỗ trợ điều trị và cải thiện sức khỏe TẠI ĐÂY hoặc Hotline: 0935.18.3939 / 024.3633.5678

Tài liệu tham khảo:

1.  Hoai Thuong, C. N., et al. (2022). "Factors associated to treatment adherence in elderly people with hypertension: A cross-sectional study in Ho Chi Minh city." Clinical Epidemiology and Global Health 16
2. Nguyen RT, Meyer O, Chu J, et al. Social Determinants of Health, Cardiovascular Risk Factors, and Atherosclerotic Cardiovascular Disease in Individuals of Vietnamese Origin. Am J Cardiol. 2023;189:11-21. doi:10.1016/j.amjcard.2022.11.028
3. Nhan T. Ho, Mo T. Tran, Chi T.D. Tran, Laura Vanderbloemen, Tung T. Pham, Long B. Hoang, Quyet V. Nguyen, Joan Dorn, Maurizio Trevisan, Xiao-Ou Shu, Linh C. Le, Prevalence of metabolic syndrome among Vietnamese adult employees, Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. Volume 34, Issue 2. 2024, Pages 326-333. ISSN 0939-4753
4.  Nguyen Anh Tuan, et al. (2020). "Dementia in Vietnam: A situational analysis: Health services research / Policy and plans." Alzheimer's & Dementia 16.
5. Do Thi Hanh Trang. Depressive Symptoms and Their Correlates Among Older People in Rural Viet Nam: A Study Highlighting the Role of Family Factors. Health Services Insights. 2022;15. doi:10.1177/11786329221125410