Quá trình chuyển hóa hay còn gọi là trao đổi chất là những quá trình hóa sinh diễn ra trong cơ thể sinh vật sống – bao gồm cả con người – để giữ cho sinh vật tồn tại.
Những quá trình hóa sinh này cho phép con người lớn lên, sinh sản, sửa chữa các tổn thương và phản ứng với môi trường sống.
Người ta thường cho rằng những người gầy sẽ có tốc độ chuyển hóa cao hơn những người bị thừa cân béo phì, nhưng trên thực tế thì điều này khá hiếm gặp. Hãy đọc tiếp để hiểu thêm về quá trình trao đổi chất của cơ thể nhé.
Tỷ lệ trao đổi chất
Cho dù những nhà sản xuất thực phẩm chức năng có quảng cáo như thế nào về các sản phẩm của họ thì cũng có rất ít người có thể thay làm thay đổi tỷ lệ trao đổi chất khi nghỉ ngơi.
Những chiến lược dài hạn, ví dụ như tăng trọng lượng cơ, thì có khả năng dần dần sẽ có thể thay đổi được.
Dù vậy, nếu muốn thay đổi trọng lượng cơ thể nhanh chóng thì có thể xác định nhu cầu năng lượng của cơ thể và sau đó điều chỉnh lối sống phù hợp.
Trao đổi chất là gì?
Phần lớn mọi người thường sử dụng chung thuật ngữ “trao đổi chất” cho quá trình đồng hóa hoặc dị hóa, nhưng điều này là chưa hoàn toàn chính xác.
Đồng hóa là quá trình tổng hợp nên các chất – Là một chuỗi các phản ứng hóa học tổng hợp nên các hợp chất từ những chất cơ bản. Quá trình này sử dụng năng lượng.
Dị hóa là quá trình phân giải các chất – Là chuỗi các phản ứng hóa học phân giải các chất phức tạp thành các chất cơ bản. Đây thường là quá trình giải phóng (sinh) năng lượng.
Quá trình đồng hóa
Quá trình đồng hóa cho phép cơ thể sản sinh các tế bào mới và duy trì các mô cơ quan. Các phản ứng đồng hóa trong cơ thể sử dụng những phản ứng hóa học và phân tử đơn giản để tổng hợp nên các sản phẩm là các chất phức tạp hơn, ví dụ như sự tăng trưởng và khoáng hóa của xương hay việc tăng khối lượng cơ bắp.
Những hormone tham gia vào quá trình đồng hóa bao gồm:
Quá trình dị hóa
Dị hóa là quá trình phân giải các chất phức tạp thành các chất cơ bản để giải phóng năng lượng. Quá trình này cung cấp năng lượng cho cơ thể trong các hoạt động thể chất, từ các quá trình trong tế bào đến các cử động của cơ thể.
Quá trình dị hóa trong các tế bào phân giải các chuỗi phân tử dài thành các đơn phân, ví dụ như:
Khi ta ăn vào, cơ thể sẽ phân giải các chất dinh dưỡng từ thức ăn – và quá trình này giải phóng năng lượng và năng lượng này được trữ dưới dạng các phân tử ATP. ATP được coi là “đồng tiền năng lượng của sự sống.”
Năng lượng lưu trữ dưới dạng APT chính là nguồn năng lượng sẽ được sử dụng cho các phản ứng đồng hóa để tổng hợp các hormone, enzyme, các phân tử đường, và các chất khác phục vụ cho các quá trình phát triển, sinh sản và chữa lành của cơ thể.
Trọng lượng cơ thể
Trọng lượng cơ thể chính là kết quả của tỷ lệ dị hóa trừ đi tỷ lệ đồng hóa, nghĩa là mức năng lượng sản sinh trừ đi mức năng lượng tiêu thụ.
Năng lượng dư thừa được tích trữ dưới dạng glycogen tại cơ và gan. Glycogen cũng là phương thức tích trữ năng lượng từ glucose chính của cơ thể.
Một gram chất béo sản sinh ra 9 calo, so với 4 calo từ một gram carb (chất đường bột).
Tuy việc thừa cân là hệ quả của việc cơ thể tích trữ năng lượng dưới dạng mỡ, nhưng đôi khi những vấn đề về hormone hoặc bệnh tật cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của cơ thể.
Nếu một người bị thừa cân hoặc béo phì thì các chuyên gia khuyến cáo họ nên đi kiểm tra để xác định tình trạng béo phì có phải gây ra bởi tình trạng bệnh lý hay không.
Nhu cầu năng lượng
Có nhiều cách để xác định nhu cầu năng lượng của một người, bao gồm những điều sau:
Kích cỡ hình thể
Những người có trọng lượng khối cơ thể nặng hơn thì thường cần nhiều năng lượng hơn. Ví dụ, những người có tỉ lệ cơ so với mỡ cao hơn sẽ cần nhiều năng lượng hơn một người có cân nặng tương đương nhưng lại có tỉ lệ cơ so với mỡ thấp.
Vì vậy, những người có tỉ lệ cơ:mỡ cao cũng sẽ có tỷ lệ chuyển hóa cơ bản (BMR) cao hơn so với những người có ít cơ, cho dù cân nặng giữa hai người là như nhau.
Độ tuổi
Thông thường, khi già đi thì nhu cầu năng lượng của cơ thể cũng giảm dần do nhiều yếu tố. Đầu tiên là khối lượng cơ giảm, dẫn đến tỉ lệ mỡ cao hơn so với cơ. Tiếp đến là những yếu tố liên quan đến độ tuôi như:
Giảm cân
Sau khi đã xác định được nhu cầu năng lượng của bản thân cũng như xác định không có bệnh lý nền gây tăng cân, hãy tập trung vào ba yếu tố quan trọng sau đây nếu có ý định giảm cân:
Ngủ đủ giấc
Thiếu ngủ có thể gây rối loạn sự kiểm soát cảm giác thèm ăn của hệ thần kinh. Điều này có thể dẫn đến ăn quá đà, gây tình trạng kháng insulin và có nguy cơ mắc tiểu đường type 2, và tất cả đều có khả năng gây tăng cân.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng thiếu ngủ làm rối loạn khả năng kiểm soát ăn uống của cơ thể qua việc giảm nồng độ leptin, loại hormone báo hiệu cho não biết bạn đã ăn no.
Tập luyện thể chất đều đặn
Một nghiên cứu đã đánh giá tác động của 4 mức độ vận động đối với cơ thể: đi bộ 19km/tuần, chạy bước nhỏ 19km/tuần, chạy bước nhỏ 30km/tuần và không tập luyện.
Trong nghiên cứu này, những nhóm có vận động đã cho thấy những lợi ích đáng kể, và quan trọng là nghiên cứu đã cho thấy dù chỉ tập luyện ở cường độ vừa cũng đã cho thấy những lợi ích về sức khỏe.
Cải thiện chế độ ăn
Cách tốt nhất để cải thiện chế độ ăn chính là bổ sung nhiều hoa quả và rau xanh. Nếu bạn đạng có ý định giảm cân thì việc xác định được lượng calo nạp vào hàng ngày cũng là một yếu tố quan trọng để kiểm soát cân nặng.
Tuy nhiên, việc hạn chế calo nạp vào một cách cực đoan đã được chứng minh là không cho hiệu quả giảm cân lâu dài. Khi hạn chế quá nhiều năng lượng, quá trình chuyển hóa của cơ thể sẽ thay đổi để thích nghi, từ đó sẽ đốt cháy ít năng lượng hơn và chuyển sang tích trữ gần như tất cả năng lượng được nạp vào. Những chế độ ăn như vậy sẽ không bền vững và người ăn có khả năng bị ăn quá đà khi đã quay trở lại với chế độ ăn bình thường.
Hơn nữa, trừ khi những chế độ ăn hạn chế calo khắc nghiệt được theo dõi bởi các chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ thì những chế độ ăn đó còn tiềm tàng khả năng gây suy dinh dưỡng. Điều này không chỉ nguy hiểm cho sức khỏe nói chung mà cũng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa, gây cản trở quá trình giảm cân.
Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: 10 cách tăng cường quá trình trao đổi chất
Thiếu ngủ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây lão hoá da. Nghiên cứu cho thấy người ngủ không đủ giấc làm tăng gấp đôi nếp nhăn và sự chảy xệ da so với người có giấc ngủ chất lượng.
Nhiệt độ cao kết hợp với ánh nắng khiến tuyến bã nhờn trên da hoạt động mạnh mẽ, da đổ nhiều dầu và dễ nổi mụn. Một vài mẹo chăm sóc da dưới đây giúp bạn kiểm soát dầu nhờn trên da.
Thời tiết nắng nóng càng làm tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Cùng với sự quản lý của cơ quan chức năng, người dân cần nâng cao ý thức trách nhiệm, bởi nếu xuê xoa với bất kỳ vi phạm an toàn thực phẩm dù là nhỏ cũng gây hậu quả khôn lường.
Tuy chế độ ăn không giúp chữa khỏi viêm kết mạc (đau mắt đỏ) nhưng việc hạn chế ăn một số loại thực phẩm, đồ uống có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và thúc đẩy quá trình phục hồi nhanh hơn.
Hiện nay, ngày càng nhiều phụ nữ bị mắc phải căn bệnh ung thư buồng trứng, vậy triệu chứng của bệnh là gì, hãy cũng tìm hiểu ở bài viết dưới đây.
Chứng đau nửa đầu mạn tính có thể phòng ngừa và được điều trị một cách triệt để. Hiện nay, có rất nhiều loại thuốc và cũng như các phương pháp điều trị thích hợp giúp làm giảm các cơn đau nửa đầu mạn tính.
Căng thẳng mạn tính và kéo dài không chỉ ảnh hưởng sức khoẻ tinh thần mà còn khiến cơ thể có nguy cơ cạn kiệt nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu, ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch và sự phục hồi thể chất.
Trẻ em thường bị thu hút bởi đồ ăn vặt. Với bao bì đầy màu sắc và hương vị hấp dẫn, những món ăn nhẹ không lành mạnh này thường khiến trẻ thích thú và muốn ăn nhiều hơn.