Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Xử trí ngộ độc Methanol

Methanol thường được gọi là cồn công nghiệp, thường có nhiều công dụng khác nhau trong công nghiệp. Đây là chất rất độc với cơ thể và hoàn toàn không được phép sử dụng làm rượu thực phẩm như ethanol. Việc ngộ độc methanol cần phải được cấp cứu khẩn cấp, nếu không sẽ đe dọa đến tính mạng.

Methanol là gì?

Methanol là hợp chất hóa học dạng rượu và thường có nhiều công dụng khác nhau trong công nghiệp như làm sơn, làm dung môi… Về bản chất, methanol không độc và có tác dụng tương đồng với ethanol (rượu chúng ta hay sử dụng) đó là gây các biểu hiện say rượu. Tuy nhiên, sự chuyển hóa của methanol lại tạo ra các chất gây độc tính cao.

Sau khi uống methanol, rượu được hấp thu trong đường tiêu hóa và phần lớn sẽ được chuyển hóa qua gan, nhưng với tốc độ chậm. Khác với ethanol, methanol được chuyển hóa sinh ra acid formic, sau đó được chuyển thành dạng formate và gây nhiễm toan chuyển hóa của cơ thể, kéo theo gây độc với các tạng đặc biệt là thần kinh và thị giác. Bên cạnh đó, acid formic và formate đều có thể ức chế chuỗi hô hấp trong ty thể của các tế bào trong cơ thể. Đối với chuyển hóa tại gan, chuyển hóa methanol chậm hơn so với ethanol nhiều nên các dấu hiệu về ngộ độc xuất hiện khá muộn, và khi uống các loại rượu có pha methanol, dấu hiệu ngộ độc methanol thường xuất hiện muộn và dễ bị bỏ qua trong giai đoạn thực sự nhiễm độc do chất này về sau. Nhìn chung, các tình trạng ngộ độc methanol thường nặng, dễ tử vong nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Tình trạng trầm trọng của ngộ độc methanol là nhiễm toan chuyển hóa và suy đa cơ quan, trong đó có ảnh hưởng lên não và thị giác đầu tiên. Việc điều trị tình trạng này sẽ tập trung vào ngăn chặn sản sinh enzyme alcohol dehydrogenase (ADH) bằng ethanol hoặc fomepizole, đệm nhiễm toan chuyển hóa bằng bicarbonate và sử dụng thẩm tách để loại bỏ methanol cũng như formate và chỉnh tình trạng nhiễm toan chuyển hóa. Acid fomic cũng có thể được sử dụng để tăng cường chuyển hóa của formate.

Ngộ độc methanol hay xảy ra ở đâu?

Methanol là cồn công nghiệp, và tình trạng ngộ độc methanol phổ biến nhất xảy ra khi uống các loại rượu công nghiệp có pha thêm methanol hay các sản phẩm có methanol trong đó. Ngoài ra, phơi nhiễm với methanol qua các loại hóa chất, hít phải trong môi trường công nghiệp hay chạm phải cũng có thể gây độc nhưng hạn chế hơn.

Bản thân methanol là chất lỏng không màu, có mùi hăng của rượu đặc trưng và khi được pha với rượu ethanol thì thường không thể phân biệt được. Với các loại rượu không rõ nguồn gốc xuất xứ, rượu lậu… rất dễ xảy ra tình trạng pha thêm cồn công nghiệp methanol để giảm giá thành sản phẩm.

Các biểu hiện của ngộ độc methanol

Các biểu hiện ngộ độc methanol sau phơi nhiễm dưới 8 giờ bao gồm:

  • Buồn ngủ, suy giảm ý thức, suy nhược thần kinh trung ương
  • Lú lẫn, nhức đầu, chóng mặt
  • Mất khả năng phối hợp thăng bằng và vận động cơ
  • Buồn nôn, nôn
  • Suy tim, suy hô hấp
  • Mắt đỏ, đau
  • Giảm tầm nhìn thị lực
  • Da bị kích ứng
  • Suy thận cấp, đái ít, vô niệu
  • Đau toàn thân, đau lưng, cứng gáy, cứng cơ
  • Da lạnh, vã mồ hôi
  • Với các trường hợp nặng, có thể xuất hiện co giật, hôn mê và tử vong

Ngay ban đầu sau khi tiếp xúc methanol, có thể chưa xuất hiện triệu chứng gì nghiêm trọng. Tuy nhiên, độc tính của methanol tăng khi mức độ nhiễm toan chuyển hóa tăng lên và do đó, trầm trọng hơn khi thời gian tiếp xúc kéo dài hơn và thời gian được điều trị lâu hơn.

Điều trị ngộ độc methanol như thế nào?

Về nguyên tắc, điều trị ngộ độc methanol sẽ bao gồm hỗ trợ chức năng hô hấp và tim mạch, với mục tiêu ngăn chặn sử chuyển đổi methanol thành các chất chuyển hóa độc hại hoặc nhanh chóng loại bỏ các chất này ra khỏi cơ thể và điều chỉnh cân bằng trao đổi chất về bình thường. Fomepizole và ethanol là thuốc giải độc hiệu quả chống lại độc tính của methanol, và nên được sử dụng càng sớm càng tốt khi đưa vào các cơ sở y tế. Ngoài ra, các biện pháp điều trị khác bao gồm:

  • Điều trị cơ bản các tình trạng: hôn mê, co giật, suy hô hấp, tụt huyết áp, nôn nhiều, hạ thân nhiệt… bằng các biện pháp hỗ trợ như đặt sonde, truyền dịch, bù dinh dưỡng, chống nôn hay ủ ấm cơ thể.
  • Điều trị thải độc và tăng thải độc bằng cách đảm bảo điện giải, huyết áp, thậm chí là lọc máu trong các trường hợp nặng là biện pháp tốt nhất và quyết định cứu sống người bệnh
  • Sử dụng các thuốc giải độc đặc hiệu để đào thải methanol qua thận hay học máu tốt hơn.

Nếu tình trạng ngộ độc nhẹ và được điều trị sớm, đúng cách, tình trạng ngộ độc sẽ sớm được giải quyết và hồi phục. Trong các trường hợp nặng (do thời gian cấp cứu lâu hoặc uống phải quá nhiều methanol) khi các biến chứng đã xuất hiện, tiên lượng sẽ nặng nề và có thể không qua khỏi. Bên cạnh đó, các biến chứng có thể xuất hiện và gây tổn thương kéo dài sau này như tổn thương não bộ, tổn thương dạ dày, tổn thương thận, tổn thương phổi…

Xử trí ngộ độc methanol

Sơ cứu ngộ độc methanol ban đầu bao gồm:

  • Tại mắt: đưa bệnh nhân khỏi nguồn phơi nhiễm, rửa mắt dưới vòi nước ấm chảy mạnh trong ít nhất 15 phút và đưa người bệnh đến cơ sở y tế
  • Nếu do uống – ăn phải: dừng nguồn gây độc, đảm bảo bệnh nhân có đường thở thông thoáng/không bị vướng và không được kích thích gây nôn. Đưa bệnh nhân nhanh chóng đến cơ sở y tế.
  • Trong trường hợp hít phải: đưa nạn nhân ra khỏi nguồn gây nhiễm, đánh giá chức năng hô hấp và mạch còn hoạt động tốt hay không, đảm bảo đường thở không vướng hoặc hỗ trợ thở cho người bệnh nếu khó thở. Nếu ngưng thở, tiến hành hô hấp nhân tạo và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế càng nhanh càng tốt.
  • Tiếp xúc trên da: đưa nạn nhân khỏi nguồn gây nhiễm, loại bỏ quần áo và các đồ vật nhiễm, đưa nạn nhân đến cơ sở y tế.

Tổng kết

Ngộ độc methanol là một tình trạng có thể gặp phải, đặc biệt là ngộ độc khi sử dụng các loại rượu giả, rượu kém chất lượng, rượu lậu… có pha hay có chứa methanol trong đó. Tình trạng này được coi là cấp cứu vì nếu không được xử trí kịp thời có thể gây tử vong. Cách tốt nhất là nên lựa chọn các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đảm bảo và sử dụng ở mức độ vừa phải. Bên cạnh đó, việc xử trí ban đầu nếu gặp phải tình trạng này cũng là rất cần thiết để cứu sống người bệnh.

Tham khảo thêm thông tin tại: Uống rượu bia ảnh hưởng đến hệ miễn dịch như thế nào?

BS. Minh Khánh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam (tổng hợp) -
Bình luận
Tin mới
Xem thêm