Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Cảm xúc và bệnh tật trong Y học cổ truyền

Cảm xúc rất quan trọng và xứng đáng được quan tâm bởi vì phần tình cảm trong chúng ta rất đặc biệt. Nếu làm cảm xúc biến mất, nếu xua đuổi cảm xúc, chúng ta sẽ đánh mất phần quan trọng của bản thân và cuộc sống của mình.

Cảm xúc và bệnh tật trong Y học cổ truyền

Trong Y học cổ truyền Trung Quốc và Châu Á như Việt Nam, Hàn Quốc, cảm xúc và thể chất có một mối liên hệ mật thiết. Những cảm xúc của mỗi cá nhân như buồn bã, căng thẳng, giận dữ, lo lắng, sợ hãi, làm việc quá sức đều liên quan đến một tạng, phủ/cơ quan nào đó trong cơ thể. Ví dụ, khó chịu và tức giận có thể ảnh hưởng đến CAN (được hiểu như Gan trong tây y), dẫn đến đau bụng kinh, đau đầu, đỏ mặt, chóng mặt và khô miệng.

Một chẩn đoán trong Y học cổ truyền mang tính cá nhân hóa rất cao. Một khi tạng, phủ/ bộ phận được xác định mắc bệnh, các triệu chứng đặc trưng riêng của nó sẽ quyết định đến phương pháp điều trị của bác sĩ, dù đó là xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu hay kê đơn  thuốc điều trị.

Tiếp tục lấy CAN - gan là một ví dụ. Đau căng tức ở vú, đau bụng và khó chịu trong chu kỳ kinh nguyệt được điều trị bằng một số loại thảo dược nhất định và châm cứu. Nhức đầu, chóng mặt, giận dữ cùng với các nốt mẩn đỏ trên mặt thể hiện một dạng khác của các bệnh về CAN, được điều trị theo hướng khác.

Một câu hỏi nữa là CAN có liên quan gì đến chứng đau nửa đầu hay không? Các cấu tạo hệ thống tạng phủ dựa trên Y học truyền thống Châu Á vừa bao gồm các chức năng sinh lý theo y học phương Tây, vừa là một phần của hệ thống toàn thân. Ví dụ, CAN chủ về huyết đảm bảo cho năng lượng và lưu lượng máu di chuyển khắp cơ thể. CAN cũng điều tiết việc tiết mật, lưu trữ máu và được kết nối với gân, móng tay và mắt. 

Bằng cách hiểu biết những mối liên kết này, chúng ta có thể thấy một chứng rối loạn mắt như viêm kết mạc có thể là do mất cân bằng ở tạng CAN, hoặc ra máu trong chu kỳ kinh nguyệt nhiều có thể do rối loạn chức năng trong khả năng lưu trữ máu của CAN.

Bên cạnh cảm xúc, các yếu tố khác như chế độ ăn uống, môi trường, lối sống và các yếu tố di truyền cũng góp phần vào việc hình thành sự mất cân bằng.

TÂM: được hiểu như Tim trong tây y

  • Cảm xúc: thiếu sức sống, thiếu nhiệt tình với mọi việc, cảm thấy bồn chồn, trầm cảm, mất ngủ, tuyệt vọng.
  • Chức năng TÂM: Chịu trách nhiệm cho hệ thống tim mạch của cả cơ thể; ảnh hưởng tới sức sống và tinh thần. Tim kết nối với lưỡi, da và động mạch.
  • Các triệu chứng mất cân bằng TÂM: Mất ngủ, tim đập nhanh, nhịp tim bất thường, đầu óc mơ mộng quá mức, trí nhớ dài hạn kém, rối loạn tâm lý.
  • Các bệnh lý của TÂM: Tâm dương hư, Tâm hỏa vượng

CAN: được hiểu như gan trong tây y

  • Cảm xúc: Tức giận, oán giận, thất vọng, khó chịu, cay đắng, mất mát.
  • Chức năng CAN: Chủ về huyết, tham gia vào dòng chảy năng lượng và máu chạy khắp cơ thể, điều tiết tiết mật, lưu trữ máu. CAN kết nối với gân, móng tay và mắt.
  • Các triệu chứng mất cân bằng tại CAN: căng tức ngực/vú, đau dữ dội trong thời kỳ kinh nguyệt, đau đầu, khó chịu, tức giận vô cớ, chóng mặt, mắt khô đỏ và các bệnh khác về mắt, viêm gân.
  • Các bệnh lý của CAN:  Can khí uất kết, Can hỏa vượng 

TỲ: được hiểu như Lách trong tây y

  • Cảm xúc: Lo lắng, tập trung quá nhiều vào một vấn đề, làm việc quá sức.
  • Chức năng của TỲ: Tiêu hóa thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng; hỗ trợ tạo thành máu và năng lượng; giữ máu trong mạch máu. Lách kết nối với các cơ, miệng và môi; tham gia vào tư duy, học tập và trí nhớ.
  • Các triệu chứng mất cân bằng TỲ: Mệt mỏi, chán ăn, tiết dịch nhầy, tiêu hóa kém, đau bụng, đi ngoài phân lỏng hoặc tiêu chảy, yếu cơ, môi nhợt nhạt, bầm tím, chảy máu nhiều trong chu kỳ kinh nguyệt và các rối loạn chảy máu khác.
  • Các bệnh lý của TỲ:  Tỳ khí hư nhược, Tỳ dương hư, Tỳ âm hư...

PHẾ: được hiểu như Phổi trong tây y

  • Cảm xúc: đau buồn, buồn bã, tách biệt với xung quanh.
  • Chức năng của PHẾ: hô hấp, trao đổi oxy để cung cấp cơ thể; kết hợp với thận điều chỉnh sự trao đổi chất của nước; giữ vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch; tăng khả năng chống nhiễm khuẩn, điều chỉnh các tuyến mồ hôi và cung cấp độ ẩm cho da.
  • Các triệu chứng mất cân bằng PHẾ: khó thở và thở nông, đổ mồ hôi, mệt mỏi, ho, cảm lạnh thường xuyên, cảm cúm, dị ứng, hen suyễn và các bệnh phổi khác, khô da, trầm cảm và khóc.
  • Các bệnh lý của PHẾ Phế âm hư, Phế khí hư, Phế thấp nhiệt...

THẬN: được hiểu như Thận trong tây y

  • Cảm xúc: Sợ hãi, thiếu ý chí, không an toàn, xa cách, cô lập.
  • Chức năng THẬN : Thận là cơ quan quan trọng để duy trì sự sống; chịu trách nhiệm trong các quá trình sinh sản, tăng trưởng, phát triển và trưởng thành của cơ thể; kết hợp với phổi tham gia vào chuyển hóa nước và hô hấp; kết nối với xương, răng, tai và tóc.
  • Các triệu chứng mất cân bằng THẬN: Đi tiểu thường xuyên, tiểu không tự chủ, đổ mồ hôi vào ban đêm, khô miệng, trí nhớ ngắn hạn, đau vùng lưng dưới, ù tai, mất thính lực và các tình trạng khác; tóc bạc sớm, rụng tóc và loãng xương.
  • Các bệnh lý của THẬN Thận dương hư nhược, Thận âm bất túc, Thận khí hư

Nếu bạn có bất cứ dấu hiệu nào liên quan đến cảm xúc và triệu chứng một số bệnh vừa được kể đến ở trên, bạn có thể lựa chọn đến gặp các bác sỹ y học cổ truyền để được khám bệnh và điều trị bằng các phương pháp y học cổ truyền. Hoặc bạn có thể đi khám các bác sỹ tây y để được điều trị kịp thời.  Bạn hãy nhớ một điều quan trọng: tự điều trị, tránh hoặc trì hoãn việc chăm sóc cho bản thân đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Thông tin chi tiết tham khảo thêm tại: Đi tìm mục đích của cảm xúc

Ths.Bs.Trần Thu Nguyệt - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Tổng hợp
Bình luận
Tin mới
  • 11/07/2025

    Những dấu hiệu của tình yêu thái quá và cách xử lý

    Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.

  • 10/07/2025

    Vận động cùng con - giải pháp gắn kết tình cảm gia đình

    Trong cuộc sống hiện đại, khi thời gian dành cho gia đình ngày càng bị thu hẹp bởi công việc và các thiết bị điện tử, việc tìm kiếm một hoạt động vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp gắn kết tình cảm cha con trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

  • 10/07/2025

    Cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng

    Những ngày hè đầy nắng là thời điểm lý tưởng để đưa trẻ ra ngoài chơi, đi biển, cắm trại, picnic,... Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian dưới ánh nắng mặt trời có thể khiến trẻ dễ bị cháy nắng. Cháy nắng nặng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe về da cho trẻ. Cùng đọc bài viết sau đây để biết cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng.

  • 09/07/2025

    Đau đầu do thời tiết nóng bức: Nguy cơ tiềm ẩn và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

    Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.

  • 08/07/2025

    Các nguồn cung cấp chất béo cho cơ thể

    Chất béo là một trong ba nhóm dưỡng chất thiết yếu, cùng với carbohydrate và protein, có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể con người.

  • 08/07/2025

    Đột quỵ nhiệt: Nguy hiểm tiềm ẩn trong mùa nắng nóng

    Mùa hè đến, cái nắng gay gắt không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm khôn lường đối với sức khỏe, trong đó đột quỵ nhiệt là một trong những tình trạng đáng lo ngại nhất.

  • 08/07/2025

    Loại cá nhỏ bé có nhiều lợi ích với sức khỏe

    Cá cơm là một nguồn dinh dưỡng ấn tượng, mang lại những lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên.

  • 08/07/2025

    Kháng sinh và những điều cần biết cho người trưởng thành

    Kháng sinh (hay thuốc kháng sinh) đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, giúp điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Xem thêm