Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Mối liên hệ giữa táo bón và thực phẩm

Táo bón rất hay gặp, đó là tình trạng đi đại tiện ít hơn 3 lần trong một tuần kèm theo phân cứng. Táo bón mang lại nhiều phiền toái cho sức khỏe và các hoạt động hằng ngày, là nguyên nhân gây chán ăn, mệt mỏi, thậm chí là yếu tố nguy cơ gây suy dinh dưỡng ở trẻ em. Táo bón có nhiều nguyên nhân, trong đó dinh dưỡng không đúng, chế độ ăn chưa phù hợp được nhắc đến nhiều nhất.

Các nguyên nhân gây táo bón trong chế độ ăn?

Chế độ ăn hàng ngày có ảnh hưởng lớn đến tình trạng táo bón. Khi chế độ ăn mất cân đối và không lành mạnh, hệ tiêu hóa có thể gặp các vấn đề và kéo theo các tình trạng bệnh lý. Một vài yếu tố của chế độ ăn uống ảnh hưởng đến tình trạng táo bón có thể kể đến như:

1.Thiếu chất xơ

Một chế độ ăn thiếu chất xơ sẽ khiến cơ thể dễ rơi vào tình trạng táo bón, gặp khó khăn trong việc tiêu hóa. Đi sâu vào tìm hiểu vai trò chất xơ sẽ giúp bạn hiểu rõ điều này:

Chất xơ là một thành phần trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật mà cơ thể không tiêu hoá được và thường làm tăng lượng chất thải trong quá trình tiêu hoáTại khoang miệng, răng và hàm sẽ nhai giúp xé nhỏ các thực phẩm giàu chất xơ Sau đó, các cơ ở dạ dày sẽ tiếp tục làm nhỏ các mảnh chất xơ hơn được. Từ dạ dày đến ruột non, chất xơ chỉ hấp thụ thêm nước mà gần như không có thay đổi gì về mặt hoá học

Tại trực tràng (ruột già), các vi sinh vật ruột sẽ lên men chất xơ là giải phóng ra khí CO2 và khí hidro là các sản phẩm phụ. Khoảng một nửa lượng chất xơ mà bạn ăn vào sẽ được tiêu hoá hoàn toàn bởi các vi khuẩn dường ruột, và phần còn lại sẽ được thải ra ngoài dưới dạng các chất cặn bã.

Chất xơ còn có tác dụng nhuận tràng, kích thích khả năng hoạt động của ruột già, giúp làm mềm và tăng số lượng chất thải để ruột dễ dàng đưa ra khỏi cơ thể. có thể gắn với các acid mật, làm tăng bài tiết muối mật. Việc này sẽ gan dẫn đến điều hoà tổng hợp acid mật trong gan. Vì cholesterol là thành phần không thể thiếu của quá trình tổng hợp acid mật nên việc tăng tổng hợp acid mật sẽ làm tăng đào thải cholesterol khỏi máu

Lượng chất xơ khuyến nghị trong khẩu phần hàng ngày vào khoảng 20-35g, tuy nhiên đa số mọi người chỉ đạt  ở mức <10g . Ngoài tác dụng nhuận tràng, tăng thể tích phân của chất xơ, chất xơ hòa tan là chất dinh dưỡng cho các vi khuẩn có lợi ở đường ruột; khi được hấp thu, chúng có vai trò trong phòng ngừa những bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, thừa cân béo phì, bệnh tiểu đường, bệnh táo bón, bệnh ung thư,... Nhiều nghiên cứu đã chứng minh người sống tại nông thôn ít mắc các bệnh mạn tính và táo bón hơn so với những người sống ở khu vực thành thị, và lý do là chế độ ăn uống nhiều và ít chất xơ.

2.Không đủ nước

Đến 60% khối lượng cơ thể là nước và chúng ta cần nước để các cơ quan trong cơ thể hoạt động bình thường. Chế độ ăn uống thiếu nước, không đủ nước cho cơ thể là nguyên nhân gây nên tình trạng táo bón. Theo khuyến nghị, bạn nên uống đủ nước cho cơ thể, hoặc có thể sử dụng các loại hoa quả, rau củ, súp… miễn là chúng có chứa nước để giúp cung cấp nước và giúp chất xơ làm việc hiệu quả.

Trong dạ dày của bạn, chất lỏng có tính axit chứa một phần là nước, giúp đảo trộn và tiêu hóa thức ăn. Khi thức ăn đã được xử lý đi qua ruột, chất lỏng sẽ giúp việc di chuyển được dễ dàng. Ngoài ra, quá trình hình thành phân tại trực tràng có tái hấp thu nước, do vậy bổ sung nước giúp phân mềm hơn và đồng thời giúp phân dễ dàng di chuyển trong trực tràng và dễ dàng thải ra ngoài.

3. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Việc thay đổi sinh hoạt và ăn uống cũng có khả năng dẫn đến táo bón. Một số thói quen bị thay đổi có khả năng gây ra các vấn đề cho hệ tiêu hóa. Và táo bón cũng là ví dụ điển hình cho việc thay đổi thói quen đi vệ sinh, thói quen tập luyện thể dục thể thao và thói quen ăn uống ở một thời điểm nhất định.

Lựa chọn thực phẩm nhiều chất xơ là chìa khóa giải quyết vấn đề

Lựa chọn thực phẩm nhiều chất xơ chính là chìa khóa giải quyết tình trạng táo bón. Các loại thực phẩm bao gồm hoa quả, rau xanh, bột lúa mì, đậu đỗ đều có chứa chất xơ. Theo khuyến nghị, người trưởng thành cần tiêu thụ 25 gam chất xơ (đối với nữ) và 38 gam chất xơ (đối với nam) mỗi ngày. Sau 50 tuổi, lượng chất xơ cần thiết ít nhất là 21 gam (đối với nữ) và 30 gam (đối với nam).

Những loại thực phẩm là nguồn bổ sung chất xơ tốt cho cơ thể bao gồm:

  • Các loại bột nguyên cám như bột ngũ cốc nguyên cám, hay cám ngũ cốc
  • Các loại hạt họ đậu: như đậu xanh, đậu lăng, đậu đỏ, đậu nành, đậu gà…
  • Hoa quả chín: như quả mọng (dâu, việt quất, …), táo, cam, đào…
  • Rau xanh: như cà rốt, súp lơ…
  • Các loại hạt: như hạt hạnh nhân, hạt đậu phộng, hạt hồ đào…

Bạn cũng nên bổ sung đầy đủ nước cho cơ thể. Các chuyên gia khuyên nên bổ sung đủ 2 lít nước mỗi ngày và nên lựa chọn các loại đồ uống không chứa calo, tránh các đồ uống có ga và đồ uống có đường. Không nên chờ khi thấy khát mới uống nước vì đó là lúc cơ thể đã rơi vào tình trạng thiếu nước.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Bạn biết gì về táo bón?

PGS. TS. Nguyễn Xuân Ninh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Tổng hợp
Bình luận
Tin mới
  • 02/09/2025

    3 nhóm người nên ăn quả na

    Na là một loại trái cây thơm ngon và giàu dinh dưỡng. Ăn na đúng cách mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe mọi người và cho một số nhóm người nhất định.

  • 02/09/2025

    Chăm sóc sức khỏe người lớn tuổi: mùa Vu Lan ý nghĩa

    Mùa Vu Lan là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu thảo bằng cách quan tâm chăm sóc sức khỏe của ông bà, cha mẹ. Khi lớn tuổi, người cao tuổi dễ gặp các vấn đề về sức khỏe thể chất và tinh thần. Việc chăm sóc dinh dưỡng, khuyến khích vận động, quan tâm sức khỏe tinh thần và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp cha mẹ sống khỏe mạnh và tận hưởng trọn vẹn những mùa Vu Lan bên gia đình. Bài viết này sẽ hướng dẫn các phương pháp chăm sóc sức khỏe người cao tuổi một cách khoa học.

  • 01/09/2025

    Giá trị dinh dưỡng và 5 lợi ích sức khỏe bất ngờ từ hạt sen

    Hạt sen là loại thực phẩm có giá trị bổ dưỡng cao và còn được sử dụng trong một số bài thuốc y học cổ truyền. Nhiều nghiên cứu y học hiện đại đã chứng minh được những lợi ích sức khỏe tuyệt vời của loại hạt nhỏ bé này.

  • 01/09/2025

    An toàn du lịch lễ 2/9: Mẹo vui chơi khỏe mạnh

    Mỗi dịp lễ 2/9, người dân lại háo hức chuẩn bị cho những chuyến du lịch hoặc tham gia các sự kiện đông người như lễ diễu binh, hội hè. Đây là thời điểm lý tưởng để thư giãn, khám phá những vùng đất mới và gắn kết cùng gia đình, bạn bè.

  • 31/08/2025

    Thực phẩm tự nhiên giúp kiểm soát rối loạn mỡ máu

    Rối loạn mỡ máu không được kiểm soát là nguyên nhân dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Tình trạng này có liên quan trực tiếp đến chế độ ăn uống, đặc biệt là tiêu thụ quá nhiều chất béo không lành mạnh.

  • 31/08/2025

    Ảnh hưởng của mùa mưa tới hệ hô hấp

    Mùa mưa mang tới sự dễ chịu sau mùa hè oi bức, nhưng kèm theo những cơn mưa mát mẻ, nó cũng tìm tàng các mối nguy cơ về sức khỏe, đặc biệt là hệ hô hấp. Để bảo vệ sức khỏe của bạn, bạn cần hiểu rõ thời tiết trong mùa mưa và ngăn ngừa cái mối nguy cơ có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của bạn

  • 30/08/2025

    Cảnh giác sốt xuất huyết và tay chân miệng vào mùa mưa

    Mùa mưa không chỉ mang đến không khí mát mẻ mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh truyền nhiễm phát triển. Trong đó sốt xuất huyết và tay chân miệng là 2 bệnh lý đáng lo ngại nhất do tốc độ lây lan nhanh và nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng bệnh là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về hai căn bệnh này, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng tránh, giúp các bậc phụ huynh chủ động hơn trong việc chăm sóc con em mình.

  • 30/08/2025

    5 lợi ích sức khỏe tuyệt vời của giá đỗ ít người biết

    Giá đỗ được biết đến là loại thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, chất xơ tốt cho sức khỏe. Thường xuyên ăn giá đỗ không chỉ có ích cho sức khỏe mà còn hỗ trợ phòng ngừa một số loại ung thư.

Xem thêm