Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Mối liên hệ giữa táo bón và thực phẩm

Táo bón rất hay gặp, đó là tình trạng đi đại tiện ít hơn 3 lần trong một tuần kèm theo phân cứng. Táo bón mang lại nhiều phiền toái cho sức khỏe và các hoạt động hằng ngày, là nguyên nhân gây chán ăn, mệt mỏi, thậm chí là yếu tố nguy cơ gây suy dinh dưỡng ở trẻ em. Táo bón có nhiều nguyên nhân, trong đó dinh dưỡng không đúng, chế độ ăn chưa phù hợp được nhắc đến nhiều nhất.

Các nguyên nhân gây táo bón trong chế độ ăn?

Chế độ ăn hàng ngày có ảnh hưởng lớn đến tình trạng táo bón. Khi chế độ ăn mất cân đối và không lành mạnh, hệ tiêu hóa có thể gặp các vấn đề và kéo theo các tình trạng bệnh lý. Một vài yếu tố của chế độ ăn uống ảnh hưởng đến tình trạng táo bón có thể kể đến như:

1.Thiếu chất xơ

Một chế độ ăn thiếu chất xơ sẽ khiến cơ thể dễ rơi vào tình trạng táo bón, gặp khó khăn trong việc tiêu hóa. Đi sâu vào tìm hiểu vai trò chất xơ sẽ giúp bạn hiểu rõ điều này:

Chất xơ là một thành phần trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật mà cơ thể không tiêu hoá được và thường làm tăng lượng chất thải trong quá trình tiêu hoáTại khoang miệng, răng và hàm sẽ nhai giúp xé nhỏ các thực phẩm giàu chất xơ Sau đó, các cơ ở dạ dày sẽ tiếp tục làm nhỏ các mảnh chất xơ hơn được. Từ dạ dày đến ruột non, chất xơ chỉ hấp thụ thêm nước mà gần như không có thay đổi gì về mặt hoá học

Tại trực tràng (ruột già), các vi sinh vật ruột sẽ lên men chất xơ là giải phóng ra khí CO2 và khí hidro là các sản phẩm phụ. Khoảng một nửa lượng chất xơ mà bạn ăn vào sẽ được tiêu hoá hoàn toàn bởi các vi khuẩn dường ruột, và phần còn lại sẽ được thải ra ngoài dưới dạng các chất cặn bã.

Chất xơ còn có tác dụng nhuận tràng, kích thích khả năng hoạt động của ruột già, giúp làm mềm và tăng số lượng chất thải để ruột dễ dàng đưa ra khỏi cơ thể. có thể gắn với các acid mật, làm tăng bài tiết muối mật. Việc này sẽ gan dẫn đến điều hoà tổng hợp acid mật trong gan. Vì cholesterol là thành phần không thể thiếu của quá trình tổng hợp acid mật nên việc tăng tổng hợp acid mật sẽ làm tăng đào thải cholesterol khỏi máu

Lượng chất xơ khuyến nghị trong khẩu phần hàng ngày vào khoảng 20-35g, tuy nhiên đa số mọi người chỉ đạt  ở mức <10g . Ngoài tác dụng nhuận tràng, tăng thể tích phân của chất xơ, chất xơ hòa tan là chất dinh dưỡng cho các vi khuẩn có lợi ở đường ruột; khi được hấp thu, chúng có vai trò trong phòng ngừa những bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, thừa cân béo phì, bệnh tiểu đường, bệnh táo bón, bệnh ung thư,... Nhiều nghiên cứu đã chứng minh người sống tại nông thôn ít mắc các bệnh mạn tính và táo bón hơn so với những người sống ở khu vực thành thị, và lý do là chế độ ăn uống nhiều và ít chất xơ.

2.Không đủ nước

Đến 60% khối lượng cơ thể là nước và chúng ta cần nước để các cơ quan trong cơ thể hoạt động bình thường. Chế độ ăn uống thiếu nước, không đủ nước cho cơ thể là nguyên nhân gây nên tình trạng táo bón. Theo khuyến nghị, bạn nên uống đủ nước cho cơ thể, hoặc có thể sử dụng các loại hoa quả, rau củ, súp… miễn là chúng có chứa nước để giúp cung cấp nước và giúp chất xơ làm việc hiệu quả.

Trong dạ dày của bạn, chất lỏng có tính axit chứa một phần là nước, giúp đảo trộn và tiêu hóa thức ăn. Khi thức ăn đã được xử lý đi qua ruột, chất lỏng sẽ giúp việc di chuyển được dễ dàng. Ngoài ra, quá trình hình thành phân tại trực tràng có tái hấp thu nước, do vậy bổ sung nước giúp phân mềm hơn và đồng thời giúp phân dễ dàng di chuyển trong trực tràng và dễ dàng thải ra ngoài.

3. Thay đổi thói quen sinh hoạt

Việc thay đổi sinh hoạt và ăn uống cũng có khả năng dẫn đến táo bón. Một số thói quen bị thay đổi có khả năng gây ra các vấn đề cho hệ tiêu hóa. Và táo bón cũng là ví dụ điển hình cho việc thay đổi thói quen đi vệ sinh, thói quen tập luyện thể dục thể thao và thói quen ăn uống ở một thời điểm nhất định.

Lựa chọn thực phẩm nhiều chất xơ là chìa khóa giải quyết vấn đề

Lựa chọn thực phẩm nhiều chất xơ chính là chìa khóa giải quyết tình trạng táo bón. Các loại thực phẩm bao gồm hoa quả, rau xanh, bột lúa mì, đậu đỗ đều có chứa chất xơ. Theo khuyến nghị, người trưởng thành cần tiêu thụ 25 gam chất xơ (đối với nữ) và 38 gam chất xơ (đối với nam) mỗi ngày. Sau 50 tuổi, lượng chất xơ cần thiết ít nhất là 21 gam (đối với nữ) và 30 gam (đối với nam).

Những loại thực phẩm là nguồn bổ sung chất xơ tốt cho cơ thể bao gồm:

  • Các loại bột nguyên cám như bột ngũ cốc nguyên cám, hay cám ngũ cốc
  • Các loại hạt họ đậu: như đậu xanh, đậu lăng, đậu đỏ, đậu nành, đậu gà…
  • Hoa quả chín: như quả mọng (dâu, việt quất, …), táo, cam, đào…
  • Rau xanh: như cà rốt, súp lơ…
  • Các loại hạt: như hạt hạnh nhân, hạt đậu phộng, hạt hồ đào…

Bạn cũng nên bổ sung đầy đủ nước cho cơ thể. Các chuyên gia khuyên nên bổ sung đủ 2 lít nước mỗi ngày và nên lựa chọn các loại đồ uống không chứa calo, tránh các đồ uống có ga và đồ uống có đường. Không nên chờ khi thấy khát mới uống nước vì đó là lúc cơ thể đã rơi vào tình trạng thiếu nước.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Bạn biết gì về táo bón?

PGS. TS. Nguyễn Xuân Ninh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Tổng hợp
Bình luận
Tin mới
Xem thêm