Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

HIV và tình trạng sụt cân

Sụt cân có thể là vấn đề rất đáng lo ngại ở bệnh nhân HIV. Tuy nhiên, có rất nhiều cách để chống lại tình trạng sụt cân ờ người bệnh HIV một cách an toàn và hiệu quả.

HIV và tình trạng sụt cân

Tình trạng sụt cân khi nhiễm HIV, đôi khi còn được gọi là hội chứng suy kiệt do HIV là tình trạng giảm nhiều hơn 10% trọng lượng cơ thể, đi kèm với tình trạng tiêu chảy hoặc suy nhược, sốt kéo dài hơn 30 ngày. Tình trạng này thường gặp ở người bệnh nhiễm HIV giai đoạn nặng. Khối lượng cơ nạc thường sẽ bị mất đi, nhưng đôi khi người bệnh cũng có thể bị mất đi lượng mỡ cơ thể

Mặc dù các biện pháp điều trị kháng virus (ART) có thể giúp làm giảm tỷ lệ bị sụt cân, nhưng thống kê năm 2016 gợi ý rằng có từ 14-38% số người nhiễm HIV sẽ trải qua tình trạng sụt cân này. Cân nặng giảm càng nhiều, nguy cơ tử vong sẽ càng tăng lên. Nguy cơ tử vong sẽ tăng 11% nếu cân nặng đợt khám sau giảm 1% so với lần khám trước.

Tại sao người nhiễm HIV lại sụt cân?

Sụt cân trong bệnh HIV do rất nhiều yếu tố gây ra:

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội có thể xảy ra do hệ miễn dịch bị suy yếu vì nhiễm HIV, từ đó dẫn đến tình trạng sụt cân. Sụt cân do HIV có thể liên quan các nhiễm trùng cơ hội do :

  • Nhiễm Mycobacterium avium phức hợp
  • Nhiễm cytomegalovirus
  • Viêm phổi do Pneumocytis
  • Bệnh lao

Thay đổi chế độ dinh dưỡng

Đau và khó nhai, khó nuốt do các vết loét trong miệng cùng với cảm giác nhanh no do các vấn đề về hệ tiêu hoá có thể làm hạn chế lượng thực phẩm mà người bệnh ăn vào. Các bệnh về thần kinh, ví dụ như viêm não do cryptococal có thể ảnh  hưởng đến lượng thực phẩm nạp vào hoặc nhận thức về việc đói và khả năng ăn.

Các vấn đề về an ninh lương thực hoặc không thể tiếp cận được với nguồn thực phẩm do các yếu tố về tâm lý, tài chính cũng có thể dẫn đến tình trạng sụt cân do nhiễm HIV.

Thay đổi quá trình chuyển hoá và nội tiết

Nhiễm HIV có thể làm tăng mức năng lượng tiêu hao lúc nghỉ. Giảm năng lượng nạp vào cũng là một trong số những yếu tố chính gây sụt cân. Thay đổi hormone cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và việc nhiễm HIV có thể thay đổi lượng hormone có liên quan đến việc duy trì cân nặng, phát triển và sửa chữa các cơ.

Những người mắc phải tình trạng thiểu năng sinh dục cũng có thể sẽ nhạy cảm ơn với việc giảm cân. Thiểu năng sinh dục là khi các tuyến sinh dục tạo ra rất ít hoặc thậm chí là không tạo ra các hormone sinh dục, ví dụ như testosterone. Lượng testosterone thấp có thể làm chậm quá trình tổng hợp protein hoặc làm chậm quá trình tạo ra protein trong cơ thể, từ đó làm giảm khối cơ nạc. Tăng lượng cytokine hoặc các tế bào protein cũng có thể gây viêm như một cách để kích hoạt hệ thống miễn dịch. Cơ thể sẽ đáp ứng lại bằng cách tạo ra chất béo và đường, giảm tạo protein dẫn đến giảm khối cơ nạc.

 

Phản ứng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, ví dụ như ART dùng để điều trị HIV có thể gây giảm cảm giác ngon miệng hoặc gây buồn nôn và nôn mửa. Các loại tương tác thuốc có thể làm tăng lượng thuốc trong máu, từ đó có thể làm nặng thêm các vấn đề này.

Loạn dưỡng mỡ

Một số loại thuốc điều trị HIV có thể gây loạn dưỡng mỡ hoặc gây rối loạn chuyển hoá chất béo từ vùng này sang vùng khác của cơ thể. Loạn dưỡng mỡ có thể gây giảm mỡ ở các khu vực  như mặt, cánh tay, mông và chân nhưng lại gây tăng tích mỡ ở bụng, ngực, vai và sau cổ.

Các vấn đề sức khoẻ tâm thần

Những người nhiễm HIV cũng có thể gặp phải các vấn đề về tâm trạng, lo âu hoặc nhận thức, ví dụ như:

  • Trầm cảm
  • Mất trí liên quan đến HIV
  • Rối loạn sử dụng chất

Căng thẳng trong cuộc sống cũng như trong việc điều trị HIV cũng có thể ảnh hưởng đến các vấn đề về sức khoẻ tinh thần. HIV và các vấn đề sức khoẻ liên quan có thể làm thay đổi cách não bộ và hệ thần kinh hoạt động.

Một số loại thuốc dùng trong quá tình điều trị HIV có thể có các phản ứng phụ ảnh hưởng đến việc suy nghĩ và cư xử của người bệnh, dẫn đến việc họ có thể ăn ít hơn hoặc nhiều hơn.

Có khi nào việc sụt cân khi nhiễm HIV là điều bình thường không?

Sử dụng ART được chứng minh là có liên quan đến việc tăng cân và liên quan đến các ca bệnh thừa cân béo phì ở người nhiễm HIV. Những người bị thừa cân và béo phì thường có tỷ lệ BMI/mỡ nội tạng cao. So sánh với dân số nói chung, tỷ lệ này cao cùng với việc nhiễm HIV có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và một số loại ung thư. Nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng tăng khoảng 2kg ở người nhiễm HIV sẽ làm tăng 14% nguy cơ mắc tiểu đường, trong khi tỷ lệ này chỉ là 8% ở người bình thường.

Với những người bị thừa cân béo phì và nhiễm HIV, việc giảm cân có thể giúp cải thiện tình trạng sức khoẻ nói chung và giảm nguy cơ mắc phải một số vấn đề về sức khoẻ.

Dự phòng sụt cân khi bị HIV

Thay đổi lối sống và tự chăm sóc bản phân sẽ giúp duy trì cân nặng mong muốn. Những biện pháp này bao gồm

  • Có chế độ dinh dưỡng cân bằng, bao gồm cân bằng cả về năng lượng và các chất dinh dưỡng, ví dụ như protein để giúp xây dựng các khối cơ
  • Thường xuyên luyện tập thể thao để làm khoẻ và tăng cường các khối cơ
  • Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý với các vấn đề về sức khoẻ tâm thần
  • Quản lý và kiểm soát căng thẳng

Điều trị sụt cân khi nhiễm HIV

Điều trị sụt cân khi nhiễm HIV bao gồm:

  • Sử dụng ART để làm giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, bao gồm cả các bệnh liên quan đến đường tiêu hoá
  • Sử dụng các thuốc kích thích ngon miệng để làm giảm cảm giác chán ăn và giúp tăng cân
  • Sử dụng các chất tăng trưởng ở người để làm tăng cân và tăng khối cơ
  • Sử dụng các chất đồng hoá như testosterone để giúp xây dựng khối cơ
  • Sử dụng các thuốc chống buồn nôn để kiểm soát cảm giác buồn nôn và nôn mửa
  • Sử dụng các thuốc chống viêm để làm giảm sản xuất cytokine

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Tiêm chủng với người nhiễm HIV- những điều nên biết.

Bình luận
Tin mới
  • 09/07/2025

    Đau đầu do thời tiết nóng bức: Nguy cơ tiềm ẩn và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

    Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.

  • 08/07/2025

    Các nguồn cung cấp chất béo cho cơ thể

    Chất béo là một trong ba nhóm dưỡng chất thiết yếu, cùng với carbohydrate và protein, có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể con người.

  • 08/07/2025

    Đột quỵ nhiệt: Nguy hiểm tiềm ẩn trong mùa nắng nóng

    Mùa hè đến, cái nắng gay gắt không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm khôn lường đối với sức khỏe, trong đó đột quỵ nhiệt là một trong những tình trạng đáng lo ngại nhất.

  • 08/07/2025

    Loại cá nhỏ bé có nhiều lợi ích với sức khỏe

    Cá cơm là một nguồn dinh dưỡng ấn tượng, mang lại những lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên.

  • 08/07/2025

    Kháng sinh và những điều cần biết cho người trưởng thành

    Kháng sinh (hay thuốc kháng sinh) đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, giúp điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

  • 08/07/2025

    Điểm danh 5 loại dầu thực vật mang lại lợi ích sức khỏe tuyệt vời

    Chất béo thường bị hiểu lầm là “kẻ thù” của sức khỏe, đặc biệt là đối với tim mạch và cân nặng. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy không phải tất cả chất béo đều có hại. Ngược lại, một số loại chất béo tốt lại đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì năng lượng, hấp thụ vitamin và bảo vệ cơ thể khỏi viêm nhiễm. Trong đó, dầu ăn có nguồn gốc thực vật như dầu ô liu, dầu bơ, dầu mè... không chỉ mang lại hương vị phong phú cho món ăn mà còn cung cấp các acid béo có lợi cho tim mạch, não bộ và hệ miễn dịch.

  • 07/07/2025

    Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý cảm nắng nhanh chóng

    Mùa hè với những ngày nắng gay gắt không chỉ mang đến niềm vui của những chuyến đi chơi mà còn ẩn chứa nguy cơ sức khỏe mà ít ai để ý: cảm nắng. Đây là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi cơ thể không thể tự điều hòa nhiệt độ trong môi trường nóng bức, dẫn đến những hậu quả khôn lường nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

  • 07/07/2025

    8 thực phẩm nên tránh để bảo vệ gan khỏe mạnh

    Gan đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Lựa chọn đúng loại thực phẩm cũng như tránh những chất có hại góp phần bảo vệ chức năng gan khỏe mạnh.

Xem thêm