Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Dự phòng và điều trị bệnh tay - chân - miệng

Bệnh tay - chân - miệng là một bệnh truyền nhiễm rất dễ lây. Nguyên nhân gây bệnh là Enterovirus (tên gọi chung của một nhóm siêu vi thuộc họ Picornaviriae), hay gặp nhất là coxsackievirus.

Bệnh tay - chân - miệng có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với bàn tay không rửa sạch hoặc các bề mặt có chứa virus.

Đặc điểm nổi bật

Trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh tay - chân - miệng cao nhất. Trong đa số các trường hợp, bệnh sẽ tự khỏi mà không cần điều trị sau 7 đến 10 ngày.

Virus có thể lây từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với bàn tay không sạch  hoặc các bề mặt bị nhiễm phân. Nó cũng có thể lây truyền qua tiếp xúc với nước bọt, phân hoặc các dịch tiết đường hô hấp của người bệnh.

Bệnh tay, chân và miệng được đặc trưng bởi các vết loét hoặc mụn nước ở miệng và ban đỏ, mụn nước trên bàn tay và bàn chân. Tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi khác nhau đều có thể bị bệnh, nhưng bệnh thường xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi. Thông thường, nếu không có biến chứng thì các triệu chứng của bệnh sẽ tự khỏi sau vài ngày.

Các triệu chứng của bệnh tay - chân - miệng là gì?

Các triệu chứng bắt đầu biểu hiện sau ba đến bảy ngày nhiễm virus. Giai đoạn này được gọi là giai đoạn ủ bệnh. Khi các triệu chứng xuất hiện, các triệu chứng này có thể là:

  • Sốt, mệt mỏi, chán ăn, đau nhức đầu
  • Viêm họng: đau họng, họng đỏ, sưng
  • Đau và có các vết loét, mụn nước ở miệng
  • Ban đỏ, mụn nước ở lòng bàn tay và lòng bàn chân

Sốt và viêm họng thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh tay - chân - miệng. Các ban đỏ và mụn nước đặc trưng xuất hiện sau, thường từ một hoặc hai ngày sau khi bắt đầu sốt.

Nguyên nhân gây bênh tay - chân - miệng

Bệnh tay - chân - miệng thường do một loại coxsackievirus gây ra, hay gặp nhất là coxsackievirus A16. Coxsackievirus là một phần của nhóm siêu vi gọi là Enteroviruses. Trong một số trường hợp, các loại virus khác trong nhóm Enterovirus có thể gây ra bệnh tay - chân - miệng.

Virus có thể lây lan dễ dàng từ người sang người. Bạn hoặc con bạn có thể mắc bệnh tay - chân - miệng khi tiếp xúc với người bệnh thông qua:

  • Nước bọt
  • Dịch tiết ra từ các mụn nước
  • Phân

Các giọt nước bọt hoặc dịch tiết đường hô hấp li ti trong không khí sau khi người bệnh ho hoặc hắt hơi

Bệnh tay, chân và miệng cũng có thể lây khi tiếp xúc trực tiếp với bàn tay không rửa sạch của người bệnh hoặc các bề mặt có chứa virus.

Ai có nguy cơ mắc bệnh tay - chân - miệng?

Trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh tay - chân - miệng cao nhất. Nguy cơ còn tăng lên nếu trẻ đi nhà trẻ mẫu giáo hoặc đi học ở trường, virus có thể lây lan nhanh chóng trong những điều kiện thuận lợi này. Cơ thể trẻ thường có miễn dịch đối với bệnh sau khi tiếp xúc với virus. Đây là lý do tại sao bệnh  hiếm khi xảy ra ở trẻ trên 10 tuổi. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể gặp ở trẻ em lớn và người lớn, đặc biệt khi họ bị suy yếu hệ thống miễn dịch.

Chẩn đoán bệnh tay - chân - miệng

Bác sỹ thường chẩn đoán được bệnh tay - chân - miệng khi thăm khám trực tiếp trên lâm sàng. Bác sỹ sẽ kiểm tra các tổn thương và ban đỏ mụn nước ở miệng và các vị trí khác trên cơ thể.  Bác sĩ cũng sẽ hỏi bạn hoặc con bạn về các triệu chứng cơ năng khác.

Bác sỹ có thể lấy mẫu dịch họng hoặc mẫu phân để làm xét nghiệm tìm virus nhằm chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh.

Điều trị bệnh tay - chân - miệng thế nào?

Đa số các trường hợp, bệnh sẽ tự khỏi mà không cần điều trị sau 7 đến 10 ngày. Tuy nhiên, bác sỹ có thể điều trị để làm giảm các triệu chứng  khó chịu. Đó là:

  • Thuốc mỡ để làm dịu các ban đỏ và mụn nước
  • Các thuốc như acetaminophen hoặc ibuprofen để giảm đau đầu
  • Viên ngậm hoặc syrô để giảm đau họng

Một số phương pháp bạn cũng có thể áp dụng tại nhà để giảm bớt các triệu chứng của bệnh:

  • Ăn kem hoặc các loại đồ ăn để mát hoặc hơi lạnh có thể giảm bớt khó chịu ở miệng.
  • Uống các loại nước mát hoặc hơi lạnh.
  • Không ăn các loại trái cây có múi (chanh, cam, quýt, bưởi ), không uống nước hoa quả, và nước ngọt có ga.
  • Không ăn các loại đồ ăn cay hoặc quá mặn.
  • Súc miệng bằng nước muối ấm cũng có thể giúp làm giảm đau liên quan đến các vết loét miệng và viêm họng. Súc miệng vài lần mỗi ngày hoặc theo nhu cầu.

Tiến triển của bệnh tay - chân - miệng

Hầu hết các trường hợp bạn hoặc con của bạn sẽ cảm thấy khỏe lại trong vòng 5-7 ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng bệnh đầu tiên. Bị nhiễm bệnh một lần nữa thường không phổ biến, cơ thể thường tạo ra miễn dịch đối với các virus gây bệnh.

Khám bác sỹ ngay nếu các triệu chứng trở nên nặng hơn hoặc bệnh không khỏi trong vòng 10 ngày. Trong một số rất ít các trường hợp, coxsackievirus có thể gây ra những biến chứng nặng nề.

Phòng chống bệnh tay - chân - miệng thế nào?

Giữ vệ sinh cá nhân tốt là biện pháp phòng bệnh bệnh tay - chân - miệng tốt nhất. Rửa tay thường xuyên làm giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm virus.

Hướng dẫn trẻ cách rửa tay đúng bằng nước ấm và xà phòng. Luôn luôn rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, và sau khi từ nơi công cộng trở về. Trẻ em cũng nên được hướng dẫn không nên đặt tay hoặc đồ vật gì trong miệng hay gần miệng của mình.

Một biện pháp phòng bệnh cũng rất quan trọng là dọn vệ sinh trong nhà và khu vực quanh nhà thường xuyên. Bạn cũng nên làm sạch các đồ chơi, núm vú giả, và các vật dụng khác của trẻ có nguy cơ bị nhiễm virus.

Nếu bạn hoặc con bạn có các triệu chứng ban đầu của bệnh như sốt hoặc viêm họng, hãy ở nhà thay vì tiếp tục đến trường học hoặc nơi làm việc. Bạn nên hạn chế  tiếp xúc với người khác trong giai đoạn các ban đỏ và mụn nước đang mọc. Những biện pháp dự phòng này sẽ giúp bạn hạn chế lây bệnh sang người xung quanh.

Hỏi & Đáp

Con tôi bị bệnh tay, chân và miệng. Bé có thể lây bệnh cho người khác trong thời gian bao lâu và bé cần nghỉ bao lâu trước khi trở lại trường học?

Người bị tay - chân - miệng có nguy cơ lây bệnh cao nhất trong tuần đầu tiên của bệnh. Đôi khi bệnh vẫn có thể lây trong vòng một vài tuần sau khi các triệu chứng đã hết.. Bé nên ở nhà cho đến khi các triệu chứng đã hết, khi đó bé có thể trở lại trường học, nhưng cần phải hạn chế tiếp xúc gần gũi với bạn bè, bao gồm cả việc hạn chế ăn và uống cùng bạn bè. Bé cũng cần phải rửa tay thường xuyên và tránh dụi mắt hoặc đưa tay vào miệng  hay các hành động có nguy cơ khác vì virus có thể lây truyền qua dịch cơ thể.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Bệnh tay - chân - miệng ở trẻ em

Bs.Nguyễn Thế Võ - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo Healthline
Bình luận
Tin mới
  • 02/07/2025

    Tất tần tật về trà thảo mộc

    Dù là trà đen, trà xanh, trà trắng hay trà ô long, trà nóng hay trà đá đều có nguồn gốc từ cây trà, Camellia sinensis. Nhưng trà thảo mộc thì khác. Trà thảo mộc bắt nguồn từ việc ngâm nhiều loại hoa, lá hoặc gia vị trong nước nóng. Hầu hết các loại trà này đều không có caffeine. Bạn có thể bắt đầu bằng những túi trà làm sẵn hoặc ngâm các nguyên liệu rời và sau đó lọc bỏ bã.

  • 01/07/2025

    Sự thật về phương pháp thải độc bằng nước cốt chanh

    Nhiều người thực hiện thải độc cơ thể theo hướng dẫn truyền miệng và trên các nền tảng xã hội... và hiện nay đang dấy lên trào lưu thải độc bằng nước cốt chanh. Vậy sự thật về phương pháp thải độc này như thế nào?

  • 01/07/2025

    Cách sử dụng dầu dừa điều trị chàm

    Dầu dừa là một chất dưỡng ẩm tự nhiên. Nhiều người bị chàm nhận thấy dầu dừa có tác dụng làm dịu da và giảm các triệu chứng như khô và ngứa.

  • 01/07/2025

    Vai trò của chất béo trong chế độ ăn lành mạnh

    Chất béo thường bị mang tiếng xấu mỗi khi nói về chế độ dinh dưỡng vì cho rằng đó là nguyên nhân gây bệnh tim mạch, tiểu đường hay béo phì. Quan niệm cắt bỏ hoàn toàn chất béo khỏi bữa ăn đã từng phổ biến trong một số khuyến nghị dinh dưỡng. Thực tế, không phải tất cả các chất béo đều có hại.

  • 30/06/2025

    Dùng nghệ và mật ong cùng nhau có tăng lợi ích không?

    Mật ong với nghệ có thể được dùng cùng nhau trong chế độ ăn hằng ngày và thực phẩm bổ sung, vậy tác dụng của chúng có mạnh hơn khi kết hợp?

  • 30/06/2025

    Nhận biết và xử lý vết thương do côn trùng cắn khi đi du lịch

    Du lịch là dịp để khám phá thiên nhiên, trải nghiệm văn hóa và tận hưởng những khoảnh khắc thư giãn. Tuy nhiên, bên cạnh những điều thú vị, các chuyến đi đôi khi cũng tiềm ẩn những rủi ro nhỏ nhưng phiền toái, chẳng hạn như những vết thương do côn trùng cắn

  • 29/06/2025

    Sữa nguyên chất có dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro gì?

    Sữa là nguồn dinh dưỡng quan trọng nên có trong chế độ ăn hằng ngày, trong đó sữa nguyên chất được đánh giá là nguồn cung cấp protein tốt. Tìm hiểu về dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro khi tiêu thụ sữa nguyên chất.

  • 29/06/2025

    Làm thế nào để bỏ thói quen dùng điện thoại

    Một số ứng dụng có thể cho bạn biết bạn dành bao nhiêu thời gian cho điện thoại và bạn dành bao nhiêu thời gian cho từng ứng dụng. Ngay cả khi bạn không nghĩ rằng mình sử dụng điện thoại quá nhiều, việc nhìn thấy những con số thống kê tần suất sử dụng có thể khiến bạn muốn đặt điện thoại xuống.

Xem thêm