Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Dự phòng ung thư

Ít nhất 1/3 trong số tất cả các trường hợp ung thư là có thể ngăn ngừa được. Ngăn ngừa là một chiến lược dài hạn có hiệu quả kinh tế cao nhất cho việc kiểm soát ung thư.

Thuốc lá

Sử dụng thuốc lá là yếu tố nguy cơ lớn nhất mà có thể tránh được và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong do ung thư trên toàn thế giới, gây ra khoảng 22% số ca chết vì ung thư mỗi năm. Năm 2004, có 1,6 triệu trong số 7,4 triệu người chết vì ung thư là do sử dụng thuốc lá.

Hút thuốc lá gây ra rất nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư phổi, thực quản, thanh quản, miệng, họng, thận, bàng quang, tụy, dạ dày và cổ tử cung. Khoảng 70% gánh nặng ung thư phổi có thể là do hút thuốc. Hút thuốc thụ động, cũng được chứng minh gây ra ung thư phổi ở những người lớn không hút thuốc. Thuốc lá không khói (thường gọi là thuốc lá miệng, thuốc lá nhai hoặc thuốc lá hít) gây ra ung thư miệng, thực quản và tụy.

Ít hoạt động, chế độ ăn, béo phì và thừa cân.

Điều chỉnh chế độ ăn là một phương pháp quan trọng nữa của kiểm soát ung thư. Có một sự liên quan giữa thừa cân và béo phì đến nhiều loại ung thư như thực quản, đại trực tràng, vú, nội mạc tử cung và thận. Chế độ ăn giàu hoa quả và rau củ có thể có cách hiệu quả bảo vệ chống lại nhiều ung thư. Ngược lại, tiêu thụ quá mức thịt đỏ và thịt bảo quản sẽ đi kèm với gia tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Ngoài ra, thói quen ăn uống lành mạnh cũng sẽ ngăn ngừa sự phát triển của ung thư liên quan đến chế độ ăn cũng sẽ làm giảm nguy cơ các bệnh về tim mạch.

Hoạt động thể lực thường xuyên và duy trì cân nặng cơ thể khỏe mạnh, cùng với một chế độ ăn lành mạnh, sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ ung thư.

Các chính sách và chương trình quốc gia nên được ban hành để nâng cao nhận thức và làm giảm sự phơi nhiễm với các yếu tố nguy cơ ung thư, và để đảm bảo rằng người dân được cung cấp thông tin và sự hỗ trợ họ cần để thích nghi với phong cách sống lành mạnh.

Uống rượu

Sử dụng rượu là một yếu tố nguy cơ của rất nhiều loại ung thư bao gồm ung thư khoang miệng, vòm họng, thanh quản, thực quản, gan, đại trực tràng và vú. Nguy cơ ung thư gia tăng với tổng lượng rượu tiêu thụ. Nguy cơ từ việc uống nhiều đối với vài loại ung thư (khoang miệng, vòm họng, thanh quản và thực quản) gia tăng đáng kể nếu người đó nghiện thuốc.

Sự phân bố cũng khác nhau giữa nam giới và nữ giới cho một số loại ung thư nhất định liên quan đến rượu, chủ yếu là do sự khác nhau về lượng rượu họ uống. Ví dụ, 22% ung thư miệng và họng hầu ở nam giới là có thể do rượu trong khi đó ở nữ giới giảm xuống 9%. Sự khác nhau về giới tính tương tự cũng tồn tại trong ung thư thực quản và ung thư gan.

Nhiễm trùng

Các tác nhân gây nhiễm trùng cũng là nguyên nhân cho hầu hết 22% số người chết vì ung thư ở một thế giới đang phát triển và 6% ở những nước công nghiệp hóa. Virus viêm gan B và C gây ra ung thư gan, nhiễm virus gây u nhú ở người gây ra ung thư cổ tử cung, vi khuẩn Helicobacter pylori làm gia tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Ở một số nước, nhiễm kí sinh trùng sán máng làm tăng nguy cơ ung thư bàng quang và ở các nước khác, sán lá gan làm tăng nguy cơ ung thư đường dẫn mật. Các biện pháp ngăn ngừa  bao gồm tiêm vaccin, ngăn ngừa nhiễm trùng.

Ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm không khí, nước và đất với hóa chất gây ung thư chiếm khoảng 1 – 4% trong tất cả các ung thư (theo IARC/WHO, 2003). Phơi nhiễm với các hóa chất gây ung thư ở ngoài môi trường có thể xảy ra thông qua uống nước hoặc ô nhiễm không khí xung quanh và trong nhà.

Ở Băng- la- đét, 5-10% số người chết vì ung thư trong vùng nhiễm asen là do phơi nhiễm với asen (Smith, Lingas & Rahman, 2000). Phơi nhiễm với các chất gây ung thư có thể xảy ra qua ô nhiễm thức ăn bởi hóa chất, như là aflatoxin hoặc dioxin. Ô nhiễm không khí trong nhà từ than đá làm tăng gấp đôi nguy cơ ung thư phổi, đặc biệt giữa những phụ nữ không hút thuốc (Smith, Mehta & Feuz, 2004)

Trên toàn thế giới, ô nhiễm không khí trong nhà từ đốt than đá nội địa là nguyên nhân cho xấp xỉ 1,5% trong tất cả số người chết vì ung thư phổi. Sử dụng than đá trong nhà đặc biệt rộng rãi ở châu Á.

Chất sinh ung thư liên quan đến nghề nghiệp.

Hơn 40 tác nhân, các hỗn hợp và các tình huống phơi nhiễm ở môi trường làm việc là nguy cơ sinh ung thư với con người và được phân loại như là chất sinh ung thư nghề nghiệp (Siemiatycki et al. 2004). Các chất sinh ung thư nghề nghiệp đó thường liên quan đến ung thư phổi, bàng quang, thanh quản, da, ung thư máu và mũi hầu. U trung biểu mô (ung thư lớp phủ ngoài của phổi hoặc khoang ngực) là một ung thư lớn gây ra bởi phơi nhiễm với amiang.

Ung thư liên quan đến nghề nghiệp tập trung ở những nhóm đặc thù của dân số trong độ tuổi lao động, ở những người mà nguy cơ của việc phát triển một dạng đặc biệt của ung thư, có thể cao hơn nhiều so với nhóm dân số thông thường. Khoảng 20-30% nam giới và 5-20% nữ giới trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi) có thể phơi nhiễm với tác nhân sinh ung thư phổi trong suốt cuộc đời làm việc của họ, chiếm khoảng 10% số ung thư phổi trên toàn thế giới. Khoảng 2% ung thư máu trên toàn thế giới là do phơi nhiễm nghề nghiệp.

Bức xạ

Bức xạ ion hóa  là tác nhân sinh ung thư với con người. Kiến thức về nguy cơ bức xạ chủ yếu lấy từ những nghiên cứu bệnh dịch học của những người Nhật Bản sống sót sau vụ nổ bom nguyên tử cũng như là từ nghiên cứu của nhóm người phơi nhiễm với phóng xạ nghề nghiệp và y tế. Bức xạ ion hóa có thể gây ra ung thư máu và một số khối u rắn, với nguy cơ cao hơn phơi nhiễm khi còn trẻ.

Phơi nhiễm tại nhà ở với khí Radon từ đất và vật liệu xây dựng được ước tính gây ra 3-14% ung thư phổi, khiến cho nó là nguyên nhân thứ 2 gây ung thư phổi sau khói thuốc lá. Tỉ lệ Radon trong nhà có thể giảm bằng việc cải thiện hệ thống thông gió và bịt kín sàn nhà và tường. Bức xạ ion hóa là một công cụ chữa bệnh và chẩn đoán cần thiết. Để đảm bảo rằng lợi ích nhiều hơn là nguy cơ bức xạ tiềm ẩn, các liệu pháp y học bức xạ nên được kê phù hợp và thực hiện một cách chính xác, để làm giảm liều bức xạ không cần thiết, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Bức xạ tia cực tím (tia UV), và đặc biệt ở bức xạ mặt trời, là tác nhân sinh ung thư với con người, gây ra tất cả các loại lớn của ung thư da, như là ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy, u biểu mô hắc tố. Trên toàn thế giới năm 2000, hơn 200.000 trường hợp u hắc tố được chẩn đoán và có 65.000 người chết có u hắc tố đi kèm. Tránh phơi nhiễm quá mức, sử dụng kem chống nắng và quần áo bảo vệ là những biện pháp ngăn ngừa hữu hiệu. Thiết bị phát tia UV để nhuộm da ngày nay cũng được xếp vào tác nhân gây ung thư cho người dựa trên sự liên quan với ung thư biểu mô hắc tố da và mắt.

CTV Cảnh Linh (Theo WHO)
Bình luận
Tin mới
  • 18/07/2025

    5 loại thực phẩm giúp ngăn ngừa loãng xương

    Để hạn chế tình trạng loãng xương cơ thể cần cung cấp đủ vitamin D và canxi theo nhu cầu của từng lứa tuổi qua chế độ ăn khoa học, đủ dinh dưỡng và giàu canxi.

  • 18/07/2025

    Ô nhiễm không khí và nguy cơ với sức khỏe, những giải pháp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em.

    Trong những năm gần đây, ô nhiễm không khí đã trở thành một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất, ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe con người ở mọi lứa tuổi. Đặc biệt, trẻ nhỏ đang ở giai đoạn phát triển thể chất và thần kinh lại là nhóm đối tượng dễ tổn thương nhất.

  • 17/07/2025

    3 tác dụng phụ của quả vải và lưu ý khi ăn vải

    Quả vải tuy ngon miệng và bổ dưỡng nhưng cũng cần đi lưu ý một số điều khi ăn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, đặc biệt là với một số đối tượng.

  • 17/07/2025

    Nhiệt độ thời tiết ảnh hưởng thế nào tới tâm trạng của bạn?

    Thời tiết thất thường có khiến bạn cảm thấy khó chịu. Trời mưa bạn sẽ cảm thấy buồn chán còn trời nắng bạn sẽ cảm thấy vui tươi hơn. Bạn đã bao giờ thắc mắc tại sao cảm xúc của bạn luôn thay đổi khi thời tiết thay đổi hay chưa? Đặc biệt là vào lúc giao mùa? Vậy hãy cùng Viện Y học ứng dụng tìm hiểu thêm với bài viết dưới đây

  • 16/07/2025

    Ăn rau quả nhiều màu sắc có lợi gì cho sức khỏe?

    Ăn rau quả nhiều màu sắc hay còn gọi là 'ăn cầu vồng' không chỉ đơn giản là cách trang trí món ăn hấp dẫn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

  • 16/07/2025

    Sốt xuất huyết ở trẻ nhỏ: Những dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua

    Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút Dengue gây ra, lây lan chủ yếu qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti. Mặc dù bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, trẻ nhỏ lại là đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương do hệ miễn dịch còn non yếu.

  • 15/07/2025

    Các hoạt động thể thao dưới nước phù hợp cho người cao tuổi trong mùa hè

    Mùa hè với những ngày nắng nóng kéo dài không chỉ là thời điểm để thư giãn mà còn là cơ hội tuyệt vời để người cao tuổi tham gia các hoạt động thể thao dưới nước. Đây là hình thức vận động nhẹ nhàng, ít gây áp lực lên cơ thể, đồng thời mang lại nhiều lợi ích sức khỏe vượt trội.

  • 14/07/2025

    Bài tập tốt nhất cho chứng đau thắt lưng

    Đau thắt lưng là một trải nghiệm phổ biến đối với nhiều người. Nó thường có thể dẫn đến đau, ngứa ran hoặc tê ở phần thân dưới. Có nhiều nguyên nhân gây đau thắt lưng, phổ biến nhất bao gồm căng cơ, tư thế xấu và tuổi tác.

Xem thêm