Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Biến thiên huyết áp

Đã có không ít người hoang mang, lo âu khi thấy số đo huyết áp của mình mỗi lần đo là một con số khác nhau. Người khỏe mạnh hay người bệnh tăng huyết áp đều có mức huyết áp không cố định, mà thay đổi, dao động thường xuyên, được gọi là biến thiên huyết áp, và lý do vì đâu, nguy hại thế nào... là những thắc mắc thường gặp.

Nguyên nhân biến thiên huyết áp

Huyết áp của cơ thể chịu sự  chi phối của nhiều yếu tố: thần kinh, thể dịch, sức co bóp của tim, sự co giãn của mạch máu. Chỉ cần có yếu tố gì đó, ví dụ như công việc, thời tiết, môi trường, tính cách, cảm xúc… khiến một trong các yếu tố này thay đổi thì huyết áp biến đổi theo.

Các kiểu biến thiên huyết áp sinh lý

Biến thiên huyết áp trong ngày: tùy vào công việc đang làm mà huyết áp sẽ tăng hay giảm. Những nghiên cứu cho biết trung bình thì cặp huyết áp tâm thu/ tâm trương khi ngủ giảm 10/ 7,6mmHg, khi hoạt động như xem tivi thì tăng 0,3/ 1,1mmHg, khi nói tăng 6,7/ 6,7mmHg, khi ăn tăng 8,8/ 9,6mmHg, còn khi đi lại tăng nhiều hơn nữa, 14/ 9,2mmHg. Nói chung, khi ngủ thì huyết áp giảm khoảng 10 - 20% so với mức huyết áp ban ngày, gọi là trũng huyết áp về đêm.

Biến thiên huyết áp trong tuần: nhiều khảo sát cho thấy huyết áp thấp nhất vào cuối tuần và số đo cao nhất vào thứ hai, do khởi đầu tuần với nhiều công việc ứ đọng.

Biến thiên huyết áp trong tháng: có tổng kết nêu lên huyết áp cao nhất vào tháng giêng, phải chăng vì những lo toan cho một năm mới, và thấp nhất vào tháng 7- 8, với những ổn định giữa năm.

Biến thiên huyết áp trong năm: ở các nước khí hậu lạnh, người ta nhận ra huyết áp cao nhất vào mùa đông giá lạnh( 1- 60C) và thấp nhất vào mùa hè(25 - 320C).

Ngoài ra, còn có biến thiên huyết áp qua từng phút, từng giờ hoặc xa hơn là qua từng năm, ứng với những thay đổi cơ thể do tuổi tác.

Các kiểu biến thiên huyết áp bệnh lý, đe dọa biến chứng mạch não, mạch vành tim

Tăng huyết áp ẩn giấu: huyết áp đo ở phòng khám thì bình thường nhưng đo ở nhà lại cao.

Tăng huyết áp áo choàng trắng: ngược với tình huống trên, huyết áp ở nhà bình thường nhưng đo ở phòng khám thì cao, có thể do quãng đường từ nhà đến phòng khám, thời gian và thủ tục chờ khám, phản ứng cảm xúc với nhân viên y tế… nên tăng huyết áp áo choàng trắng thường gặp hơn. Hầu hết bệnh nhân đều tự hỏi và tự lý giải đúng như vậy về sự khác biệt huyết áp này.

Thay đổi trũng huyết áp về đêm: khi ngủ, huyết áp giảm hơn 20% so với ban ngày(gọi là quá trũng) hoặc tăng cao hơn ban ngày(gọi là đảo trũng).

Tăng vọt huyết áp buổi sáng: chưa có sự thống nhất giữa các tác giả khi mốc thời gian đo huyết áp là 30 phút trước khi thức cho đến 1, 2, 3 hoặc 4 giờ sau khi thức, cũng như mức huyết áp bao nhiêu để gọi là tăng vọt. Theo tác giả Kario, trong vòng 1 giờ sau khi thức, sau khi tiểu, chưa ăn sáng, huyết áp cao hơn lúc ngủ > 55mmHg gọi là tăng vọt huyết áp buổi sáng.

Cách xác định biến thiên huyết áp

Đo huyết áp ở nhà: dùng máy đo huyết áp điện tử loại gắn ở cánh tay, nên đo 2 lượt trong khoảng 6 - 9 giờ sáng và 6 - 9 giờ tối; mỗi lượt 2 lần, mỗi lần cách nhau 2 - 3 phút. Nếu biến thiên 5 - 10 - 20mmHg thì không đáng lo, nếu mức biến thiên này tăng dần qua 1 tuần thì gặp bác sĩ.

Đo huyết áp 24 giờ: tùy trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ cho bệnh nhân đeo máy Holter được lập trình đo huyết áp mỗi 15 - 30 phút vào ban ngày, và giãn ra 30 - 60 phút vào ban đêm, kể cả lúc thức hay ngủ.  Tổng cộng đo khoảng 50 - 100 lần trong suốt 24 giờ. Người mang máy vẫn sinh hoạt như bình thường.

Biến thiên huyết áp trong ngày càng nhiều thì khả năng bị nhồi máu cơ tim, đột qụy não càng cao

Hậu quả của biến thiên huyết áp

Đã có nhiều công bố là người có biến thiên huyết áp bệnh lý (tăng huyết áp ẩn giấu, tăng huyết áp áo choàng trắng, thay đổi trũng huyết áp đêm, tăng vọt huyết áp buổi sáng…) và các bệnh nhân đang điều trị tăng huyết áp mà có mức biến thiên huyết áp qua các lần khám, hoặc biến thiên huyết áp trong ngày càng nhiều thì khả năng bị  nhồi máu cơ tim, đột quỵ não càng cao. Vẫn chưa có con số cụ thể để định mức biến thiên huyết áp bao nhiêu là nhiều hay ít. Nhưng có một điều đáng lưu tâm: nếu như trước kia người bệnh tăng huyết áp chỉ quan tâm đến số đo huyết áp của mình trong khoảng bình thường chưa (tức là huyết áp đo tại nhà trong khoảng 90/60mmHg đến dưới 135/85mmHg, đối với người trưởng thành), nay cần đánh giá thêm tình trạng biến thiên huyết áp nữa.

Giải quyết biến thiên huyết áp

Biến thiên huyết áp là mối quan tâm lớn khi điều trị người bệnh tăng huyết áp. Cần tránh những biến động tâm lý, cảm xúc, môi trường, công việc, hoạt động. Thận trọng khi dùng những thuốc hay chất có thể làm huyết áp tăng hay giảm. Ngày nay, có nhiều loại thuốc giúp huyết áp ổn định trong ngày, sẽ được bác sĩ chọn lựa tùy từng người khác nhau.

Như vậy, những thay đổi số đo huyết áp có thể là hiện tượng bình thường, nhưng cũng có thể là nguy cơ biến cố tim mạch cho người bị bệnh tăng huyết áp hay không, do tùy kiểu biến thiên huyết áp ra sao, điều này cần được đánh giá đúng bởi thầy thuốc chuyên khoa.

PGS.TS.BS.Trần Kim Trang - Theo Sức khỏe & Đời sống
Bình luận
Tin mới
  • 24/05/2025

    Nhận biết các triệu chứng HIV ở phụ nữ

    Các triệu chứng của HIV chủ yếu giống nhau ở cả hai giới . Nhưng có thể có một số khác biệt, đặc biệt là nếu tình trạng này không được điều trị. Phụ nữ có nhiều khả năng bị nhiễm trùng nấm men và thay đổi chu kỳ kinh nguyệt. Nam giới có thể gặp vấn đề về cương cứng, mất ham muốn tình dục và bị viêm trực tràng.

  • 23/05/2025

    Chấy rận: Những điều bạn cần biết

    Chấy là loài côn trùng sáu chân nhỏ xíu bám vào da đầu và cổ của bạn và hút máu người. Mỗi con chấy chỉ có kích thước bằng một hạt vừng, vì vậy chúng rất khó phát hiện.

  • 22/05/2025

    6 loại thực phẩm giúp răng trắng đẹp

    Một số thực phẩm có khả năng làm răng trắng hơn nhờ tác động cơ học giúp loại bỏ mảng bám, kích thích tiết nước bọt làm sạch khoang miệng, hoặc chứa các hợp chất tự nhiên có thể giúp làm sáng răng nhẹ nhàng.

  • 22/05/2025

    Thêm bằng chứng cho thấy vaccine HPV giúp ngăn ngừa ung thư cổ tử cung

    HPV là virus lây truyền qua đường tình dục, có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ, liên quan đến nguy cơ cao mắc nhiều dạng ung thư khác nhau.

  • 21/05/2025

    Chế độ dinh dưỡng tham khảo cho người hẹp van động mạch chủ

    Chế độ ăn đóng vai trò hỗ trợ trong việc quản lý và hỗ trợ điều trị hẹp van động mạch chủ. Một chế độ ăn lành mạnh có thể giúp giảm các triệu chứng, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và cải thiện chất lượng cuộc sống.

  • 21/05/2025

    Hướng dẫn giảm căng thẳng trong mùa thi

    Các bài kiểm tra và kỳ thi là một phần quan trọng trong quá trình học tập, nhưng đồng thời cũng có thể mang lại nhiều áp lực cho học sinh và cả những người chăm sóc các em. Việc tìm cách giảm căng thẳng và hỗ trợ học sinh trong giai đoạn này là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe tinh thần và kết quả học tập tốt nhất.

  • 20/05/2025

    Cải thiện thói quen ăn sáng để khởi đầu ngày mới tốt hơn

    Bữa sáng là bữa ăn giúp cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho cơ thể bắt đầu ngày mới. Khắc phục những sai lầm phổ biến sau giúp bạn duy trì thói quen ăn sáng khoa học và lành mạnh.

  • 20/05/2025

    6 mẹo chữa nghẹt mũi tại nhà hiệu quả nhất

    Nghẹt mũi là một dấu hiệu khó chịu, rất thường gặp khi chúng ta bị cảm cúm, nhiễm lạnh. Hiện vẫn chưa có cách chữa khỏi bệnh cảm lạnh thông thường, nhưng có rất nhiều mẹo tại nhà có thể làm giảm tình trạng nghẹt mũi do chứng cảm lạnh gây nên. Bài viết này sẽ phân tích các biện pháp khắc phục tình trạng nghẹt mũi tại nhà tốt nhất cùng với những điều cần tránh.

Xem thêm