Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Các tác nhân gây ung thư phổ biến

“Carcinogen” là tác nhân có khả năng gây ung thư. Đây là những chất có thể làm thay đổi cấu trúc DNA hoặc quá trình phân chia tế bào, dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của các tế bào và hình thành khối u ác tính. Hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu về các tác nhân gây ung thư phổ biến trong bài viết dưới đây.

Các tác nhân gây ung thư (carcinogen) có thể tồn tại trong môi trường tự nhiên hoặc do con người tạo ra, bao gồm các chất hóa học, bức xạ và một số loại virus. Tiếp xúc lâu dài hoặc với liều lượng cao của các tác nhân gây ung thư có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Vì vậy, việc nhận biết và hạn chế tiếp xúc với các chất này là rất quan trọng trong việc phòng ngừa ung thư.

  1. Thuốc lá

Thuốc lá là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe con người, chứa ít nhất 70 chất gây ung thư đã được khoa học xác định. Các hợp chất độc hại này bao gồm nitrosamine và benzen, khi xâm nhập vào cơ thể có khả năng gây đột biến DNA của tế bào khỏe mạnh. Sự thay đổi này có thể dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào, hình thành khối u ác tính. Đáng chú ý là cả thuốc lá truyền thống và thuốc lá không khói đều làm tăng đáng kể nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, miệng và thanh quản.

  1. Radon

Radon, một loại khí phóng xạ tự nhiên, là mối nguy hiểm tiềm ẩn trong nhiều ngôi nhà. Đặc tính vô hình và không mùi của nó khiến radon trở nên đặc biệt nguy hiểm, vì con người khó nhận biết sự hiện diện của nó. Khi tích tụ trong không gian kín như tầng hầm hoặc các phòng kém thông gió, nồng độ radon có thể đạt đến mức nguy hiểm. Khi hít phải, các hạt phóng xạ từ radon có thể bám vào các tế bào lót phổi, phát ra bức xạ ion hóa gây tổn thương DNA. Quá trình này có thể dẫn đến đột biến di truyền và cuối cùng là sự phát triển của ung thư phổi. Đáng chú ý, radon được coi là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi ở những người không hút thuốc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm tra và giảm thiểu mức độ radon trong nhà.

  1. Amiăng

Amiăng là một vật liệu công nghiệp từng được sử dụng rộng rãi, nổi tiếng với khả năng chịu nhiệt và chống cháy vượt trội. Tuy nhiên, cấu trúc sợi của amiăng cho phép nó dễ dàng vỡ thành những mảnh cực nhỏ, có thể lơ lửng trong không khí trong thời gian dài. Khi hít phải, những sợi này có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, nơi chúng có thể tích tụ trong nhiều năm. Sự hiện diện của các sợi amiăng trong mô phổi kích thích phản ứng viêm mạn tính, dẫn đến sẹo hóa và biến đổi tế bào. Theo thời gian, quá trình này có thể tiến triển thành ung thư phổi hoặc một dạng ung thư hiếm gặp hơn là ung thư trung biểu mô, ảnh hưởng đến lớp lót của phổi, khoang ngực hoặc bụng. Mối liên hệ chặt chẽ giữa phơi nhiễm amiăng và các bệnh ung thư này đã dẫn đến việc cấm sử dụng rộng rãi amiăng trong nhiều quốc gia, mặc dù vẫn còn tồn tại trong các tòa nhà và sản phẩm cũ.

  1. Acrylamide

Acrylamide là một hợp chất hóa học được hình thành tự nhiên trong quá trình chế biến thực phẩm giàu tinh bột ở nhiệt độ cao, thường trên 120°C. Quá trình này được gọi là phản ứng Maillard, xảy ra khi amino acid asparagine phản ứng với đường khử ở nhiệt độ cao. Acrylamide thường được tìm thấy trong các thực phẩm như khoai tây chiên, bánh quy, ngũ cốc, cà phê rang và bánh mì nướng.

Các nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng acrylamide có khả năng gây đột biến DNA, có nghĩa là nó có thể thay đổi cấu trúc di truyền của tế bào. Điều này có thể dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào, một đặc điểm của ung thư. Trong các thí nghiệm, động vật tiếp xúc với liều cao acrylamide đã phát triển các khối u ở nhiều cơ quan khác nhau.

Mặc dù mối liên hệ giữa acrylamide và ung thư ở người vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhiều cơ quan y tế và an toàn thực phẩm trên thế giới đã khuyến cáo giảm tiếp xúc với chất này. Các biện pháp bao gồm thay đổi phương pháp chế biến thực phẩm, như nấu ở nhiệt độ thấp hơn hoặc trong thời gian ngắn hơn, và tránh nấu quá kỹ các thực phẩm giàu tinh bột.

Đọc thêm tại bài viết: Đồ uống có đường là tác nhân lớn nhất gây ung thư

  1. Formaldehyde

Từ gỗ dán đến một số loại vải, hóa chất này được sử dụng trong nhiều sản phẩm gia dụng. Các nghiên cứu trên chuột thí nghiệm và những người tiếp xúc với formaldehyde tại nơi làm việc cho thấy nó có thể gây ung thư.

Trước khi mua bất kỳ sản phẩm gỗ hoặc đồ nội thất nào cho ngôi nhà của bạn, hãy tìm hiểu xem chúng có chứa formaldehyde không. Làm thông thoáng ngôi nhà của bạn mỗi ngày và giữ độ ẩm ở mức thấp bằng máy điều hòa không khí hoặc máy hút ẩm.

  1. Tia cực tím

Tia cực tím (UV) là một dạng bức xạ điện từ có bước sóng ngắn. Nguồn chính của tia UV là mặt trời, nhưng nó cũng có thể được tạo ra từ các nguồn nhân tạo như đèn cực tím và thiết bị hàn. Tia UV được chia thành ba loại chính: UVA, UVB và UVC, trong đó UVA và UVB là những loại chúng ta tiếp xúc nhiều nhất từ ánh nắng mặt trời.

Khi tia UV xâm nhập vào da, nó có thể gây ra tổn thương DNA trong tế bào da. Có ba loại ung thư da chính liên quan đến tiếp xúc tia UV: ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào vảy và u melanoma ác tính, loại nguy hiểm nhất.

Ngoài nguy cơ ung thư, tiếp xúc quá mức với tia UV còn có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe khác như cháy nắng, lão hóa sớm của da, đục thủy tinh thể và suy giảm hệ miễn dịch. Để bảo vệ khỏi tác hại của tia UV, các biện pháp phòng ngừa bao gồm sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF cao, mặc quần áo bảo vệ, đội mũ rộng vành và tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong những giờ cao điểm.

  1. Rượu

Bạn uống càng nhiều rượu, bạn càng có nguy cơ mắc một số loại ung thư nhất định, chẳng hạn như:

  • Đầu và cổ
  • Thực quản
  • Gan
  • Trực tràng

Một lý do cho điều này có thể là các hóa chất gây ung thư được tạo ra khi sản xuất bia, rượu vang và rượu mạnh. Các chuyên gia khuyên phụ nữ không nên uống quá một ly mỗi ngày và nam giới không nên uống quá hai ly.

  1. Thịt chế biến

Thịt xông khói, xúc xích Ý, pepperoni, xúc xích - bất kỳ loại thịt nào được bảo quản hoặc thêm hương vị đều có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng. Các chuyên gia đã đưa ra quan điểm này sau khi xem xét hơn 800 nghiên cứu.

Nếu rất thích những món ăn này, bạn có thể sử dụng thỉnh thoảng, nhưng hãy hạn chế tối đa lượng thịt chế biến. Cố gắng hạn chế thực phẩm đã được ướp muối, lên men hoặc hun khói.

  1. Khí thải động cơ

Khí và muội than trong khí thải động cơ diesel (xe tải, xe buýt, tàu hỏa, một số ô tô chạy bằng nhiên liệu diesel) gây ra ung thư phổi và các loại ung thư khác.

Bạn nên tránh tiếp xúc không cần thiết với khí thải diesel, như tránh đứng gần xe tải, xe buýt, tàu hoả... Sử dụng phương tiện công cộng hoặc xe điện khi có thể để giảm lượng khí thải. Trong môi trường làm việc có tiếp xúc với khí thải diesel, cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn lao động, sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân như mặt nạ lọc khí.

  1.  Ô nhiễm

Ngoài khí thải, không khí ngoài trời bị ô nhiễm còn chứa bụi và các dấu vết của kim loại và dung môi có thể dẫn đến ung thư. Các chuyên gia biết điều này khi xem xét dữ liệu từ hơn 1,2 triệu người trên khắp Hoa Kỳ.

Bạn không thể tránh ô nhiễm, nhưng bạn có thể làm phần việc của mình để tránh góp phần gây ô nhiễm bằng cách đi bộ hoặc đạp xe thay vì lái xe. Thực hiện các cảnh báo về sức khỏe cộng đồng tại địa phương và ở trong nhà vào những ngày chất lượng không khí kém.

Đọc thêm tại bài viết: Nguy cơ ung thư từ thực phẩm là cao hay thấp?

Tổng kết, các tác nhân gây ung thư phổ biến như thuốc lá, radon, amiăng, thực phẩm bị cháy, formaldehyde, tia cực tím, rượu, thịt chế biến, khí thải động cơ, và ô nhiễm không khí đều tồn tại xung quanh chúng ta. Việc tiếp xúc thường xuyên và kéo dài với những chất này có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.

Tuy nhiên, bằng cách nhận diện và hạn chế tiếp xúc với các tác nhân này, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức về những yếu tố nguy hiểm và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa ung thư.

Hoàng Hà Linh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo WebMD
Bình luận
Tin mới
  • 13/01/2025

    THÔNG BÁO LỊCH NGHỈ TẾT NGUYÊN ĐÁN 2025

    Viện Y học ứng dụng xin gửi tới Quý khách hàng, Quý đối tác và toàn thể cán bộ nhân viên của VIAM lịch nghỉ Tết Nguyên Đán năm 2025:

  • 13/01/2025

    6 thực phẩm tốt nhất cho người bệnh viêm phổi

    Ngoài việc điều trị kịp thời, những người bị viêm phổi cần điều chỉnh lối sống như chế độ ăn uống, sinh hoạt để giúp bảo vệ phổi, tăng khả năng phục hồi.

  • 13/01/2025

    Các bệnh thường gặp ở trẻ trong mùa đông và cách phòng tránh

    Mùa đông là thời điểm trẻ em dễ mắc các bệnh về đường hô hấp. Sức đề kháng của trẻ còn non yếu, khiến chúng dễ bị nhiễm bệnh từ môi trường xung quanh. Trong bài viết này, hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu về các bệnh thường gặp ở trẻ trong mùa đông, nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh hiệu quả.

  • 12/01/2025

    Bảo vệ và giữ ấm cơ thể khi trời lạnh

    Hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu những kiến thức và thông tin hữu ích giúp bạn giữ ấm cơ thể một cách hiệu quả trong mùa đông.

  • 11/01/2025

    Dị ứng mùa đông: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

    Mùa đông, với không khí lạnh và khô, là thời điểm nhiều người dễ mắc các bệnh dị ứng. Các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa ngáy, khó thở… gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và cuộc sống. Vậy dị ứng mùa đông là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục ra sao? Hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu về chủ đề này nhé

  • 10/01/2025

    VIAM Clinic Tri ân Bạn cũ - Món quà sức khỏe, Tết thêm vui

    Từ ngày 1/1 - 28/2/2025 Phòng khám chuyên khoa dinh dưỡng VIAM - thuộc Viện Y học ứng dụng Việt Nam triển khai chương trình tri ân: khám dinh dưỡng miễn phí.

  • 10/01/2025

    6 nhóm người nên ăn thịt bò

    Thịt bò là loại thực phẩm phổ biến, chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng cho cơ thể và có lợi cho sức khỏe, nhất là với một số nhóm người.

  • 10/01/2025

    Cảm thấy chóng mặt vì cúm? Đây là những điều bạn nên biết

    Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), virus cúm dễ lây lan và có thể gây ra các triệu chứng khiến bạn phải nằm liệt giường, như sốt, ớn lạnh, hắt hơi, đau nhức cơ, mệt mỏi và đôi khi là chóng mặt. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), virus cúm dễ lây lan và có thể gây ra các triệu chứng khiến bạn phải nằm liệt giường, như sốt, ớn lạnh, hắt hơi, đau nhức cơ, mệt mỏi và đôi khi là chóng mặt.

Xem thêm