Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Tổng quan về chế độ ăn GAPS - Phần 1

Chế độ ăn GAPS cho rằng việc loại bỏ các loại thực phẩm như ngũ cốc và đường có thể giúp mọi người điều trị các vấn đề ảnh hưởng đến não, chẳng hạn như chứng tự kỷ và chứng khó đọc.

Thuật ngữ "GAPS" là viết tắt của "hội chứng ruột và tâm lý". GAPS là một chế độ ăn kiêng tuân theo quan niệm rằng sức khỏe đường ruột có liên quan đến sức khỏe thể chất và tinh thần nói chung. Trên lý thuyết, cải thiện sức khỏe đường ruột có thể cải thiện các tình trạng sức khỏe khác.

Tuy hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu cũng như bằng chứng về tác dụng của GAPS trong việc điều trị các tình trạng mà chế độ ăn nhắm tới, bài viết này sẽ điểm qua các bằng chứng đã được đưa ra cùng cách thực hiện chế độ ăn và các lợi ích tiềm năng của chế độ ăn GAPS.

Chế độ ăn GAPS là gì?

Trong chế độ ăn GAPS, các loại thực phẩm khó tiêu hóa được thay thế bằng thực phẩm giàu chất dinh dưỡng.

Tiến sĩ Natasha Campbell-McBride, người phát minh ra chế độ ăn kiêng GAPS tin rằng một chế độ ăn ít dinh dưỡng cùng một hệ tiêu hóa không khỏe mạnh là các yếu tố góp phần vào các vấn đề về mặt tâm lý, thần kinh và hành vi.

Cốt lõi của chế độ ăn kiêng này là việc tránh ăn các loại thực phẩm khó tiêu gây tổn hại đến hệ đường ruột và niêm mạc ruột. Các loại thực phẩm đó được thay thế bằng các thực phẩm giàu chất dinh dưỡng giúp đường ruột khỏe mạnh hơn.

Theo lý thuyết GAPS, đường ruột bị rò rỉ (hay còn gọi là Hội chứng rò rỉ ruột) sẽ giải phóng vi khuẩn có hại và độc tố vào máu, sau đó di chuyển đến não và ảnh hưởng tới chức năng của não. Từ đó, hạn chế các loại thực phẩm gây tổn thương đường ruột có thể giúp điều trị các tình trạng như rối loạn phổ tự kỷ (ASD), rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và chứng khó đọc.

Mặc dù nghiên cứu đã cho thấy có mối liên hệ giữa não và đường ruột, đặc biệt đối với các tình trạng như lo âu và trầm cảm, nhưng chưa có bằng chứng mạnh mẽ nào chứng minh rằng tuân theo chế độ ăn GAPS sẽ cải thiện các tình trạng tâm lý hoặc hành vi.

GAPS nhắm tới những tình trạng nào?

Theo người sáng chế ra GAPS, chế độ ăn này như một liệu pháp thay thế nhắm tới một loạt các tình trạng tâm lý và hành vi, bao gồm:

  • Tự kỷ
  • ADHD
  • Chứng khó đọc
  • Chứng khó tiêu
  • Động kinh
  • Trầm cảm
  • Tâm thần phân liệt
  • Rối loạn lưỡng cực
  • Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
  • Các rối loạn ăn uống
  • Tình trạng không dung nạp và dị ứng thực phẩm ở trẻ nhỏ

Mục đích ban đầu của người sáng lập chế độ ăn này là giúp trẻ em bị rối loạn hành vi và tâm trạng. Tuy nhiên, một số người trưởng thành sử dụng GAPS để cải thiện các vấn đề tiêu hóa.

GAPS và chứng tự kỷ

Tiến sĩ Campbell-McBride tin rằng trẻ em mắc chứng tự kỷ do có chế độ ăn kém dinh dưỡng và đường ruột bị tổn thương. Cô tuyên bố rằng chế độ ăn kiêng GAPS có thể "điều trị" hoặc cải thiện các triệu chứng tự kỷ.

Hội chứng rối loạn phổ tự kỉ (ASD) gây ra một loạt các triệu chứng ảnh hưởng đến cách một người trải nghiệm thế giới và tương tác với xã hội. Các nhà khoa học tin rằng sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường góp phần vào sự hình thành của ASD.

Hầu hết các chuyên gia đồng ý rằng không có cách chữa trị tự kỉ. Nhiều người mắc ASD không xem tự kỷ là thứ họ cần phải chữa. Tuy nhiên, có thể cải thiện các tình trạng sức khỏe liên quan đến ASD, chẳng hạn như các vấn đề về đường tiêu hóa.

Một tổng quan hệ thống năm 2014 cho thấy trẻ em mắc chứng tự kỉ có tỷ lệ mắc các vấn đề về đường ruột cao hơn đáng kể so với những trẻ không bị tự kỉ. Nhóm nghiên cứu nhận xét trẻ bị tự kỉ thường dễ bị đau bụng, táo bón và tiêu chảy nhưng vẫn chưa rõ tại sao.

Một nghiên cứu thực tế trên một cậu bé 12 tuổi cho thấy rằng các triệu chứng về đường ruột cùng các triệu chứng căn bản của chứng tự kỷ giảm đáng kể sau 4 tuần điều trị bằng men vi sinh.

Tuy nhiên, những kết quả của một nghiên cứu năm 2014 thử nghiệm với 133 trẻ em không tìm thấy mối liên quan giữa khả năng hấp thụ của đường ruột và các triệu chứng tự kỉ.

Cho đến nay, không có bằng chứng chắc chắn nào cho thấy những thay đổi trong chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đáng kể đến bệnh tự kỉ.

Vậy GAPS sẽ có những lợi ích gì?

Không có bằng chứng cho thấy chế độ ăn GAPS có thể giúp điều trị các tình trạng vốn được nhắm tới.

Tuy nhiên, tuân thủ theo chế độ ăn này có thể giúp cải thiện sức khỏe đường ruột của người ăn. GAPS khuyến khích ăn ít thực phẩm chế biến sẵn công nghiệp, ăn nhiều trái cây, rau xanh và các chất béo tự nhiên. Những thay đổi chế độ ăn uống đơn giản này có thể cải thiện cả sức khỏe đường ruột và sức khỏe tổng thể.

Nhưng bên cạnh đó, các hướng dẫn của chế độ ăn này không tính tới việc đáp ứng tất cả các nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày. Vì vậy,  khi thực hiện chế độ ăn kiêng này, người ăn cần đảm bảo việc bổ sung đủ vitamin và khoáng chất để tránh thiếu hụt dinh dưỡng.

Dưới đây là những bằng chứng cho những lợi ích tiềm năng của chế độ ăn GAPS.

Cải thiện sức khỏe đường ruột

Chế độ ăn GAPS có thể cải thiện sức khỏe đường ruột theo ba cách chính:

Loại bỏ chất ngọt nhân tạo: Theo một số nghiên cứu chất tạo ngọt nhân tạo có thể tạo ra sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột và làm tăng nguy cơ các vấn đề về trao đổi chất.

Tập trung vào trái cây và rau quả: Một nghiên cứu năm 2016 với 122 người cho thấy rằng ăn trái cây và rau quả có thể ngăn chặn một chủng vi khuẩn có nguy cơ gây hại phát triển trong ruột.

Bao gồm cả men vi sinh: Men vi sinh chứa nhiều vi khuẩn có lợi. Một nghiên cứu cho thấy rằng ăn sữa chua chứa men vi sinh có thể giúp giảm lượng đường trong máu ở những người mắc hội chứng chuyển hóa.

Có thể giúp kiểm soát một vài tình trạng tâm lý và hành vi

Theo một nghiên cứu khảo sát, các nghiên cứu lâm sàng gần đây gợi ý rằng các vi khuẩn trong ruột có thể ảnh hưởng đáng kể đến chức năng não.

Các nhà nghiên cứu cho rằng sự mất cân bằng đường ruột có thể góp phần vào căn bệnh tâm thần phân liệt và những vấn đề phức tạp khác về hành vi.

Các phát hiện từ tổng quan hệ thống năm 2019 cho thấy men vi sinh có tiềm năng trị liệu để điều trị các triệu chứng trầm cảm.

Tuy nhiên, hiện tại vẫ chưa có nghiên cứu vững chắc nào cho thấy việc thay đổi chế độ ăn uống có thể điều trị hiệu quả các tình trạng này.

(Còn tiếp...)

THam khảo thêm thông tin trong bài viết: Bạn nghĩ gì về người ăn chay và chế độ ăn chay

Ngân Hà -Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo Medical News Today
Bình luận
Tin mới
  • 18/09/2025

    5 loại quả mùa thu tốt cho người bị táo bón

    Mùa thu mang đến cảm giác mát mẻ và hương vị ngọt ngào của nhiều loại quả chín mọng. Có một số loại quả mùa thu rất tốt cho người bị táo bón vì chúng chứa nhiều chất xơ, nước và các hợp chất tự nhiên tốt cho đường ruột.

  • 18/09/2025

    Viêm khớp dạng thấp: Dấu hiệu, biến chứng và phương pháp điều trị

    Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh không chỉ gây đau đớn ở các khớp mà còn có thể lan rộng đến các cơ quan khác như tim, phổi, mắt, và da.

  • 17/09/2025

    8 tác dụng của việc ăn một quả lựu mỗi ngày

    Quả lựu giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất có thể giúp tăng cường sức khỏe một cách đáng ngạc nhiên. Tìm hiểu những tác dụng của việc ăn một quả lựu mỗi ngày.

  • 17/09/2025

    6 Nguyên nhân gây teo dương vật và cách khắc phục

    Tình trạng dương vật bị teo nhỏ một chút khi bạn già đi do sự suy giảm sản xuất testosterone không hiếm gặp, nhưng có những nguyên nhân khác có thể xảy ra bao gồm béo phì, phẫu thuật tuyến tiền liệt, điều trị ung thư tuyến tiền liệt và các tình trạng như bệnh Peyronie. Mặc dù bạn không phải lúc nào cũng tránh được tình trạng teo dương vật nhưng có những điều bạn có thể làm để ngăn ngừa hoặc điều trị một số nguyên nhân nhất định.

  • 16/09/2025

    Trẻ trên 5 tuổi có cần bổ sung vi chất không?

    Với trẻ trên 5 tuổi, việc bổ sung vi chất vẫn vô cùng cần thiết, bởi đây là độ tuổi vàng để phát triển thể chất, trí tuệ và hình thành nền tảng sức khỏe lâu dài.

  • 16/09/2025

    Phải mất bao lâu để thấy được kết quả khi tiêm Botox?

    Botox (onabotulinumtoxinA) bắt đầu có hiệu lực trong vòng hai đến năm ngày sau khi bạn tiêm. Tuy nhiên, có thể mất đến vài tuần để bạn thấy được kết quả đầy đủ và mốc thời gian cho mỗi cá nhân khác nhau tùy thuộc vào một số yếu tố.

  • 15/09/2025

    Vì sao cá mè xứng đáng có trong thực đơn?

    Cá mè từ lâu đã được biết đến như một loại thực phẩm quen thuộc của người Việt Nam. Không chỉ là nguyên liệu cho những món ăn dân dã, đậm đà, cá mè còn chứa nhiều lợi ích sức khỏe cho mọi lứa tuổi.

  • 15/09/2025

    Thực phẩm giàu omega-3 giúp giảm nguy cơ tử vong sau cơn đau tim: Bằng chứng từ nghiên cứu quốc tế

    Trong bối cảnh các bệnh tim mạch ngày càng phổ biến và trẻ hóa, việc duy trì một lối sống lành mạnh, đặc biệt là chế độ ăn uống, đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa cũng như cải thiện chất lượng sống cho người bệnh tim.

Xem thêm