Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Hội chứng Sheehan sau sinh

Suy tuyến yên có thể do nhiều nguyên nhân gây nên trong đó có hội chứng Sheehan gặp ở những phụ nữ sau sinh.

Hội chứng Sheehan là một rối loạn gặp ở phụ nữ do mất một lượng máu đe dọa đến tính mạng hoặc hạ huyết áp nghiêm trọng trong hoặc sau khi sinh. Những yếu tố này có thể làm giảm lượng oxy của cơ thể và gây ra những tổn thương nghiêm trọng ở các cơ quan và mô thiết yếu. Trong các trường hợp bị hội chứng Sheehan, tổn thương xảy ra ở tuyến yên – một tuyến nhỏ ở não.

Hội chứng Sheehan có thể gây ra suy tuyến yên, còn được gọi là suy tuyến yên sau sinh. Bệnh hiếm khi xảy ra ở những nước công nghiệp hóa nhưng vẫn còn là một mối đe dọa lớn đối với phụ nữ ở các nước đang phát triển.

Điều trị hội chứng Sheehan bao gồm việc sử dụng liệu pháp hóc-môn thay thế.

Triệu chứng

Những triệu chứng và dấu hiệu của hội chứng Sheehan thường xuất hiện từ từ, sau thời gian vài tháng, thậm chí là hàng năm. Nhưng đôi khi các vấn đề này xảy ra ngay lập tức ở những phụ nữ cho con bú.

Những dấu hiệu của hội chứng Sheehan xảy ra do sự thiếu hụt hóc-môn của tuyến yên điều khiển: tuyến giáp, tuyến thượng thận, sản xuất sữa và chu kì kinh nguyệt.

Các dấu hiệu này bao gồm:

  • Khó khăn trong việc cho con bú hoặc không thể cho con bú
  • Không có kinh nguyệt (vô kinh) hoặc kinh nguyệt không thường xuyên (Kinh thưa)
  • Rụng lông mu hoặc lông nách
  • Chức năng tâm thần chậm chạp, tăng cân và khó khăn giữ ấm giống như các triệu chứng của suy giáp
  • Huyết áp thấp
  • Mệt mỏi
  • Nhịp tim không đều
  • Mất hứng thú tình dục

Ở nhiều phụ nữ, những triệu chứng của hội chứng Sheehan không đặc biệt và thường do nhiều yếu tố khác. Ví dụ như mệt mỏi đi đôi với việc làm mẹ lần đầu. Bạn không thể nhận ra bạn bị hội chứng Sheehan cho đến khi bạn cần điều trị vì thiếu hóc-môn tuyến giáp hoặc tuyến thượng thận.

Sự xuất hiện của các triệu chứng còn tùy thuộc vào mức độ tổn thương tuyến yên. Một số phụ nữ sống nhiều năm mà không biết rằng tuyến yên của họ hoạt động không phù hợp. Sau đó, một tác nhân vật lí gây stress nặng, ví dụ như nhiễm trùng nặng, gây nên suy tuyến thượng thận.

Nguyên nhân

Mặc dù có nhiều vấn đề có thể dẫn tới suy tuyến yên nhưng hội chứng Sheehan do mất máu nặng hoặc tụt huyết áp nhiều trong và sau khi sinh. Các yếu tố này có thể gây tổn thương tuyến yên, phá hủy các mô sản xuất hóc-môn khiến cho tuyến này không thể hoạt động bình thường.

Các hóc-môn tuyến yên bao gồm: GH, ADH, TSH, LH, FSH, ACTH, prolactin, điều hòa phần còn lại của hệ nội tiết, các tín hiệu của các tuyến khác để làm tăng hoặc giảm sản xuất hóc-môn kiểm soát chuyển hóa, sinh sản, huyết áp, sản xuất sữa và nhiều chức năng thiết yếu khác. Thiếu bất kì hóc-môn nào trong những hóc-môn này đều có thể gây ra những vấn đề của toàn cơ thể mặc dù các triệu chứng có thể phát triển từ từ khiến bạn không chú ý tới.

Yếu tố nguy cơ

Bất kì bệnh lí nào làm tăng khả năng bị mất máu nhiều hoặc tụt huyết áp khi sinh như đa thai hoặc các vấn đề về rau thai, có thể làm bạn tăng nguy cơ bị hội chứng Sheehan.

Tuy nhiên, chảy máu là một biến chứng hiếm gặp khi sinh và thậm chí hội chứng Sheehan còn ít phổ biến hơn. Cả hai rủi ro này đều có thể được giảm thiểu bằng chăm sóc và theo dõi hợp lí trước và trong khi sinh.

Biến chứng

Do các hóc-môn tuyến yên điều hòa nhiều khía cạnh của chuyển hóa nên hội chứng Sheehan có thể gây ra nhiều vấn đề:

Suy thượng thận: một bệnh lí nghiêm trọng khi tuyến thượng thận sản xuất quá ít hóc-môn cortisol

Biến chứng nguy hiểm dẫn là suy thượng thận cấp, gây đe dọa tính mạng vì có thể dẫn đến tụt huyết áp nghiêm trọng, sốc, hôn mê và tử vong.

Suy thượng thận thường xảy ra khi cơ thể bị stress rõ rệt như phẫu thuật hoặc có bệnh lí nặng và tuyến thượng thận sản xuất quá ít cortisol – một hóc-môn chống stress mạnh.

Chẩn đoán

Chẩn đoán hội chứng Sheehan có thể gặp khó khăn vì nhiều triệu chứng trùng lặp với các bệnh khác. Để chẩn đoán hội chứng Sheehan, bác sĩ có thể:

  • Khai thác kĩ lưỡng tiền sử bệnh của bạn: điều quan trọng là cần chú ý bất kì biến chứng nào khi sinh mà bạn có thể gặp phải; cũng như nếu bạn không tiết sữa hoặc không có kinh nguyệt trở lại.
  • Xét nghiệm máu: nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị suy tuyến yên, bạn sẽ được làm xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ các hóc-môn.
  • Xét nghiệm kích thích hóc-môn tuyến yên: bạn có thể được chỉ định một xét nghiệm để kích thích tuyến yên sản xuất hóc-môn, bao gồm việc tiêm hóc-môn và làm lại xét nghiệm máu để đánh giá đáp ứng của tuyến yên.
  • Chẩn đoán hình ảnh: bạn có thể được làm các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, bao gồm chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp vi tính để đánh giá kích thước của tuyến yên cũng như tìm các vấn đề khác có thể gây ra triệu chứng của bạn, ví dụ như u tuyến yên.

Điều trị

Điều trị hội chứng Sheehan bao gồm việc sử dụng hóc-môn thay thế cả đời. Bác sĩ có thể kê cho bạn một hoặc nhiều thuốc dưới đây

Corticoid: ví dụ như hydrocortison hoặc prednison để thay thế các hóc-môn thượng thận không sản xuất đủ do thiếu ACTH.

Bạn có thể cần thay đổi thuốc nếu bạn bị bệnh nặng hoặc trải qua một tress mạnh. Trong những trường hợp này, có thể sẽ sản xuất nhiều cortisol để chống stress. Bạn cũng có thể cần được chỉnh liều khi bị cảm cúm, tiêu chảy hoặc nôn mửa, hoặc có phẫu thuật hay thủ thuật nha khoa.

Thay đổi liều cũng có thể cần thiết khi mang thai hoặc tăng cân, giảm cân. Tránh sử dụng liều cao hơn cần thiết sẽ giúp bạn hạn chế được tác dụng phụ của corticoid.

Levothyroxin (Levoxyl, Synthroid…): giúp bổ sung hóc-môn tuyến giáp do thiếu hụt TSH.

Nếu bạn thay đổi loại thuốc, hãy báo cho bác sĩ để đảm bảo bạn vẫn nhận được đủ liều. Không được bỏ liều hoặc dùng thuốc khi bạn cảm thấy tốt hơn vì các triệu chứng sẽ dần xuất hiện trở lại.

Estrogen: bạn có thể chỉ cần sử dụng estrogen đơn độc nếu đã cắt bỏ tử cung hoặc dùng phối hợp estrogen và progesteron nếu bạn vẫn còn tử cung.

Sử dụng estrogen có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và đột quỵ ở những phụ nữ vẫn còn có khả năng tự chế tiết estrogen. Nguy cơ này sẽ giảm đi ở những phụ nữ sử dụng estrogen thay thế do không còn khả năng chế tiết. Các miếng dán estrogen có nguy cơ xảy ra tác dụng phụ thấp hơn.

Lần mang thai tiếp theo của bạn có thể cần được chuẩn bị bằng LH và FSH hay còn được gọi là các gonadotropin. Chúng được tiêm vào để kích thích rụng trứng. Sau tuổi 50 là độ tuổi mãn kinh tự nhiên, bạn hãy thảo luận với bác sĩ về những rủi ro cũng như lợi ích của việc tiếp tục sử dụng estrogen hoặc dùng phối hợp estrogen và progesteron.

Hóc-môn tăng trưởng: một số nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng hóc-môn tăng trưởng thay thế ở những phụ nữ bị hội chứng Sheehan cũng như những người bị suy tuyến yên các loại khác, có thể giúp cơ thể có tỉ lệ cơ-mỡ bình thường, giảm nồng độ cholesterol và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tác dụng phụ của thuốc có thể gây ra cứng khớp và ứ dịch.

Bác sĩ chuyên khoa nội tiết có thể xét nghiệm máu định kì cho bạn để đảm bảo bạn sử dụng phù hợp, không quá nhiều bất kì hóc-môn nào.

Bs.Thanh Thanh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo mayoclinic
Bình luận
Tin mới
  • 19/05/2025

    Chế độ ăn cho người mắc lỵ trực trùng (lỵ trực khuẩn)

    Lỵ trực khuẩn là tình trạng nhiễm khuẩn đường tiêu hóa cấp tính và cần được điều trị kịp thời để phòng tránh những biến chứng nguy hiểm.

  • 19/05/2025

    10 loại thực phẩm giúp học sinh đạt kết quả tốt trong mùa thi

    Khi mùa thi đến gần, học sinh bước vào giai đoạn căng thẳng và áp lực cao, đòi hỏi sự tập trung tối đa cũng như khả năng ghi nhớ và tư duy sắc bén. Bên cạnh việc học tập chăm chỉ, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe não bộ, giúp kiểm soát lo âu và tối ưu hóa hiệu suất học tập.

  • 18/05/2025

    Lycopene có giúp giảm nguy cơ ung thư?

    Trong bối cảnh các nhà khoa học không ngừng tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa ung thư, chế độ ăn uống, đặc biệt là việc tiêu thụ trái cây và rau quả, được xem là một yếu tố quan trọng. Cà chua, với thành phần lycopene nổi bật, đang thu hút sự chú ý đặc biệt.

  • 18/05/2025

    Cách để thức dậy đúng giờ vào buổi sáng

    Việc thiết lập lịch trình ngủ và thói quen trước khi đi ngủ, đặt đồng hồ báo thức và điều chỉnh chế độ ăn uống là một số phương pháp có thể giúp bạn ngủ ngon hơn và thức dậy dễ dàng vào buổi sáng.

  • 17/05/2025

    Chế độ ăn tham khảo với người mắc hội chứng thiên thần

    Tuy không có chế độ ăn kiêng đặc biệt nào có thể chữa khỏi hội chứng thiên thần nhưng dinh dưỡng hợp lý có thể giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện giấc ngủ, quản lý táo bón và hỗ trợ phát triển nhận thức.

  • 17/05/2025

    Thanh thiếu niên và tuổi dậy thì

    Dậy thì là một giai đoạn quan trọng trong cuộc đời mỗi người, đánh dấu sự chuyển đổi từ trẻ em sang người trưởng thành. Đây là giai đoạn cơ thể có nhiều thay đổi về mặt thể chất và tâm sinh lý, đặt nền móng cho sức khỏe sinh sản và sức khỏe tổng quát trong tương lai. Việc thấu hiểu những biến đổi này, cùng với sự quan tâm, hỗ trợ từ gia đình và xã hội, sẽ giúp thanh thiếu niên vượt qua giai đoạn dậy thì một cách an toàn và khỏe mạnh.

  • 16/05/2025

    Chế độ ăn uống tốt cho bệnh nhân lao hạch

    Bệnh lao hạch gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và khả năng ăn uống. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng phác đồ và có chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp người bệnh nhanh phục hồi sức khỏe.

  • 16/05/2025

    Lý do bạn bị đầy hơi sau khi ăn salad

    Bạn có thể dùng salad như một bữa ăn lành mạnh hoặc món ăn kèm, nhưng salad có thể gây ra một số vấn đề về tiêu hóa tùy thuộc vào thành phần của nó. Rau và trái cây sống là những thực phẩm có thể gây đầy hơi và chướng bụng do một số hợp chất và vi khuẩn, và chúng có thể là lý do tại sao bạn có thể bị đau bụng dữ dội sau khi ăn salad.

Xem thêm