Hộ chiếu vaccine Covid-19 và sự do dự vaccine: tự do hay kiểm soát?

Hộ chiếu vaccine COVID-19 và các khía cạnh lo ngại

Nhiều quốc gia trên thế giới đúc rút những kinh nghiệm trong đó có khuyến khích hoặc yêu cầu bằng chứng về khả năng miễn dịch hoặc tiêm chủng về một bệnh nào đó trước đó. Điều này nêu bật khả năng sử dụng hộ chiếu Covid-19 cả ở quy mô địa phương, quốc gia và toàn cầu. Về mặt lịch sử, điều này bao gồm chứng nhận vaccine du lịch (đối với các bệnh như sốt vàng da, hoặc trước đây là bệnh đậu mùa) hoặc tiêm chủng cho các mục đích nghề nghiệp khác nhau để bảo vệ nhân viên y tế gặp rủi ro và/hoặc bệnh nhân. Tiêm chủng bắt buộc cho trẻ em trước khi đi học mẫu giáo hoặc nhập học cũng được sử dụng ở một số quốc gia.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã có quan điểm riêng về hộ chiếu vaccine dựa trên các câu hỏi về đạo đức, công nghệ, pháp lý và khoa học, đồng thời kêu gọi các biện pháp ít cản trở quyền tự do đi lại nhất. Các cân nhắc về mặt đạo đức liên quan đến tình trạng thiếu vaccine trên toàn cầu và sự bất bình đẳng hiện có ngày càng trầm trọng hơn (cả về khả năng tiếp cận và tính sẵn có của vaccine và xét nghiệm Covid-19). WHO hiện không khuyến khích các nhà chức trách của mỗi quốc gia bắt buộc cấp hộ chiếu tiêm chủng Covid-19. Theo đó, vẫn còn những ẩn số quan trọng liên quan đến hiệu quả của việc tiêm chủng trong việc giảm tình trạng lây truyền. Hơn nữa, để thực hiện các giấy thông hành như vậy, vaccine trước tiên phải được WHO phê duyệt để đảm bảo chất lượng và tính sẵn có trên toàn cầu. Điều này là cực kỳ quan trọng khi xem xét vô số các loại vaccine hiện có cũng như sự khác biệt giữa các quốc gia trong các loại vaccine được sử dụng.

Sự phát triển của hộ chiếu giả cũng là một vấn đề đáng lo ngại. WHO nhấn mạnh, nhu cầu về các tiêu chuẩn khả năng tương tác là rất quan trọng, cùng với việc đảm bảo tính bảo mật và khả năng truy xuất nguồn gốc. Các giải pháp đó phải hoạt động cả trong nước và quốc tế.

Việc sử dụng hộ chiếu vaccine có thể mở rộng ra ngoài mục đích du lịch và xác định quyền tiếp cận cái được gọi là cuộc sống bình thường. Đơn cử như tại Israel đã ban hành thẻ xanh - cho phép các cá nhân tham gia các lớp học thể dục, nhà hát, buổi hòa nhạc và khách sạn. Việc sử dụng các chứng chỉ như vậy đã mở rộng cho những người muốn ngồi bên trong các nhà hàng và quán bar. Tuy nhiên, trong khi cách tiếp cận này cho phép khoảng 5 triệu công dân quay trở lại cuộc sống bình thường, thì quá trình thực hiện và thực thi việc sử dụng những hộ chiếu này vẫn còn nhiều vấn đề, chủ yếu từ các khía cạnh hậu cần, pháp lý và đạo đức. Một ví dụ khác là chính phủ Ba Lan đã phát hành một mã QR cho phép tải xuống một phiên bản của tài liệu xác nhận tiêm vaccine. Tài liệu này sẽ cấp quyền mà những người đã tiêm vaccine được hưởng. Ngoài các biện pháp quốc gia, các tổ chức tư nhân lớn (ví dụ như nhà điều hành tour du lịch Anh Sage và British Airways) cũng đang xem xét giới thiệu hộ chiếu vaccine rộng rãi. Các công ty bảo hiểm du lịch có thể vận hành một hệ thống hai tầng tính phí bảo hiểm, và phí bảo hiểm sẽ cao hơn cho những người chưa được tiêm chủng.

Cách thức đón nhận và vai trò

Hộ chiếu vaccine có thể góp phần vào việc gây sự do dự vaccine theo hai cách, hoặc bằng cách tăng mối quan tâm của người dân - hoặc bằng cách khuyến khích việc sử dụng vaccine. Sự do dự về vaccine phụ thuộc nhiều vào các yếu tố bối cảnh và các loại vaccine hiện có. Có nhiều khu vực do dự vaccine Covid-19 ở Đông Âu, Nga và Pháp. Một số nơi lại có mong muốn được tiêm chủng ngừa Covid-19 cao hơn như ở Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Scandinavia và Vương quốc Anh. Tại Anh, không chỉ có vấn đề về việc tiếp nhận và sự miễn cưỡng của một số nhóm người nhất định, mà có thể có sự thay đổi từ việc sử dụng thuật ngữ do dự vaccine vì nó có thể kéo dài kỳ thị và phân biệt đối xử.

Vai trò của giấy thông hành vaccine trong việc chống lại sự do dự về vaccine vẫn còn là một vấn đề nan giải. Những người tích cực chống lại các chương trình vaccine (anti-vacciner) có thể coi hộ chiếu vaccine là biện pháp cưỡng chế của kế hoạch tiêm chủng toàn cầu nhằm kiểm soát dân số và vi phạm quyền riêng tư. Việc thiếu bằng chứng nhất quán về hiệu quả mà WHO nêu bật đã làm ảnh hưởng đến thông điệp tiêm chủng. Hơn nữa, thiếu các biện pháp được chứng nhận trên toàn cầu và vaccine được WHO chấp nhận dẫn đến những câu hỏi như: Loại vaccine nào tốt nhất? Tôi muốn tiêm loại vaccine giống hàng xóm của mình? Loại vaccine nào an toàn nhất cho tôi khi đi du lịch do có nhiều đột biến? Vấn đề quan trọng trong việc dựa vào sự lựa chọn của người tiêu dùng cá nhân đang làm suy yếu khả năng của các chính phủ trong việc tiêm chủng cho một tỷ lệ lớn dân số. Tất cả những yếu tố này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến những người do dự và sau đó có thể làm giảm tỷ lệ tiêm chủng chung toàn xã hội.

Ngược lại, hộ chiếu vaccine có thể làm tăng khả năng tiêm chủng với mong muốn xã hội trở lại bình thường. Hơn nữa, các cá nhân có thể nhận ra rằng những người được tiêm chủng không bị các tác dụng phụ dẫn đến nhận thức được các lợi ích cao hơn nhiều so với rủi ro. Chẳng hạn, thẻ xanh của Israel được coi là có lợi trong việc cho phép tự do đi lại và thuyết phục nhiều người, bao gồm cả người thiểu số và các người do dự việc tiêm chủng. Người sử dụng lao động có thể tin tưởng một cách hợp lý rằng hộ chiếu vaccine cung cấp một mức độ đảm bảo để giữ cho nơi làm việc của họ an toàn hơn và lực lượng lao động của họ được bảo vệ, duy trì tính liên tục của hoạt động kinh doanh và đảm bảo khỏi các vụ kiện tụng và tranh chấp thương mại. Hộ chiếu tiêm vaccine có thể rất được ưa chuộng ở những khu vực có tỷ lệ lây nhiễm cao, thường bị kích động bởi điều kiện sống và làm việc kém chất lượng.

Nhu cầu về chính sách toàn cầu, phối hợp về hộ chiếu hoặc chứng nhận tiêm chủng, và các chính sách bổ sung ở cấp quốc gia và địa phương là cấp thiết. Sự cần thiết của các chính sách như vậy đặt ra rất nhiều câu hỏi: Các kế hoạch ưu tiên vaccine nên được sửa đổi như thế nào trong bối cảnh nhu cầu ngày càng tăng có thể có liên quan đến hộ chiếu tiêm chủng? Điều này sẽ giải quyết như thế nào với các biến thể khác nhau và sự phù hợp của chúng với các loại vaccine trước đây? Giấy thông hành vaccine sẽ được thực hiện như thế nào ở các quốc gia/khu vực có tỷ lệ do dự vaccine cao? Điều này có dẫn đến các hộ chiếu/giấy thông hành gian lận không? Hộ chiếu vaccine có phải là điều kiện tiên quyết cho môi trường làm việc của một người không?

Tóm lại

Áp đặt hộ chiếu vaccine có khả năng gây ra sự phản kháng của cộng đồng hơn nữa đối với việc tiêm chủng. Các nhà khoa học cho biết, cần mức độ bao phủ tiêm chủng cao và trong tất cả các quốc gia. Tỉ lệ tiêm chủng cao sẽ mang tới những lợi ích cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, hộ chiếu vaccine là một thực tế sắp xảy ra, nên sự tin tưởng, sự tham gia của cộng đồng và sự đồng thuận là điều cần thiết để gắn kết các xã hội lại với nhau và đảm bảo hành động quốc tế hiệu quả.

Tham khảo thêm thông tin tại: Chúng ta đã tiến gần đến khả năng miễn dịch cộng đồng với COVID-19 như thế nào?