Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Bạn biết gì về chứng vàng da ở trẻ em

Trẻ sơ sinh có 2 dạng vàng da là: sinh lý và bệnh lý. Vàng da sinh lý thường biến mất sau một thời gian ngắn. Vàng da bệnh lý rất nguy hiểm do trẻ có thể bị hôn mê, co giật do đó các bậc cha mẹ cần biết cách phát hiện bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.

Bạn biết gì về chứng vàng da ở trẻ em

Khoảng 60% trẻ sơ sinh đủ tháng thường bị vàng da trong khoảng 1-2 tuần đầu sau sinh. Trên thực tế, hầu như tất cả trẻ sơ sinh đều ít nhiều bị vàng da song tình trạng này không phải lúc nào cũng cần quan tâm.

Đối với đa số trẻ em, vàng da chỉ là hiện tượng sinh lý tạm thời và sẽ tự hết đi mà không cần điều trị. Trong một số ít trường hợp, vàng da lại là triệu chứng nghiêm trọng và cần phải được điều trị càng sớm càng tốt.

Nguyên nhân gây vàng da

Nồng độ cao của bilirubin trong máu là nguyên nhân gây vàng da. Máu của mỗi người đều có chứa bilirubin, đây là một sản phẩm phụ được tạo ra khi hồng cầu bị vỡ. Bình thường, gan sẽ loại bỏ bilirubin khỏi máu và cơ thể sẽ đào thải chất này qua phân và nước tiểu.

Trong quá trình mang thai, gan của người mẹ sẽ thực hiện chức năng loại bỏ bilirubin trong máu cho thai nhi. Sau khi sinh ra, cơ thể trẻ sẽ cần một khoảng thời gian thích nghi để lá gan có thể thực hiện được nhiệm vụ của mình. Hậu quả là bilirubin sẽ tích lũy trong máu trẻ và gây vàng da sinh lý.

Đây là hiện tượng hết sức bình thường, xuất hiện vào khoảng ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau sinh và tự biến mất trong vòng 2 tuần. (Ở trẻ sinh non, hiện tượng vàng da đạt đỉnh vào khoảng 5-7 ngày và phải mất đến 1 tháng mới hết.) Khuôn mặt là vị trí bị vàng trước tiên, sau đó sẽ lan đến cổ, ngực và đến các chi.

Việc bú mẹ có thể gây vàng da hay không?

Bú mẹ không phải là nguyên nhân gây vàng da, tuy nhiên hiện tượng vàng da thường có xu hướng diễn ra ở những trẻ bú mẹ.

Việc không cung cấp đủ nước khiến cho nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Do vậy nếu trẻ đang bú mẹ nhưng người mẹ lại không đủ sữa, trẻ cũng có nguy cơ bị vàng da.

Nếu bạn cho rằng con bạn vẫn chưa được bú đủ sữa, hãy trao đổi vấn đề này với bác sỹ để có biện pháp xử trí phù hợp.

Một khi trẻ đã được bú đủ sữa – bằng cách cải thiện kỹ thuật cho con bú, cho trẻ bú nhiều lần hơn hay bổ sung thêm sữa ngoài – tình trạng vàng da sẽ tự hết. Hiệp hội nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo rằng bạn nên cho trẻ bú ít nhất 8-12 lần/ngày trong vòng vài tháng đầu đời.

Con bạn khi được bú mẹ đầy đủ sẽ tăng cân bình thường, tuy nhiên một thành phần nào đó trong sữa mẹ có thể cản trở khả năng loại bỏ bilirubin của gan khiến cho trẻ bị vàng da từ vài tuần tới vài tháng. Hiện tượng này cũng được coi là vàng da sinh lý.

Vàng da do bú mẹ khá phổ biến ở những trẻ bú mẹ hoàn toàn và được coi là vô hại. Nếu nồng độ bilirubin trong máu trẻ tăng quá cao, bác sỹ có thể khuyên bạn nên ngừng cho trẻ bú trong vòng 1-2 ngày để nồng độ hạ thấp xuống. Bạn có thể sử dụng máy vắt sữa để duy trì sự tiết sữa trong thời gian này cho đến khi nồng độ bilirubin hạ xuống, bạn lại tiếp tục cho trẻ bú.

Vàng da có phải là hiện tượng nguy hiểm không?

Trong phần lớn trường hợp, vàng da ở trẻ sơ sinh không phải là một vấn đề đáng lo ngại. Nhưng nếu nồng độ bilirubin của trẻ tăng quá cao, hiện tượng vàng da có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho hệ thần kinh. Một tỷ lệ rất nhỏ trẻ sơ sinh bị vàng da cũng đồng thời bị mắc chứng vàng da nhân não có thể gây điếc, chậm phát triển hay một dạng của bệnh bại não.

Có phải một số trẻ sơ sinh dễ bị vàng da hơn những trẻ khác?

Trẻ nhỏ sẽ có nguy cơ cao bị vàng da nếu:

  • Có anh chị em cũng bị vàng da.
  • Bị bầm tím khi sinh (các tế bào hồng cầu tại những vị trí bầm tím bị vỡ ra và giải phóng bilirubin).
  • Sinh thiếu tháng, do gan chưa trưởng thành không thể loại bỏ hết được nồng độ bilirubin trong máu.
  • Thuộc chủng tộc người Đông Á.
  • Mắc một số rối loạn di truyền (như hội chứng Gilbert, dị tật màng hồng cầu do di truyền, hay galactosemia – một rối loạn chuyển hóa đường galactose).
  • Bị mắc một số bệnh như bệnh xơ nang hay suy giáp.

Chứng vàng da trong 24 giờ đầu sau sinh có thể là do một số căn bệnh nguy hiểm như các rối loạn tại gan, túi mật và ruột, nhiễm trùng, chấn thương nặng sau sinh, mắc một số bệnh hay do sinh quá non (trước tuần 28 thai kỳ). Bất đồng yếu tố Rh và bất tương hợp nhóm máu có thể gây vàng da trong ngày đầu tiên.

Có xét nghiệm nào để phát hiện vàng da hay không?

Các bác sỹ và nhân viên y tế sẽ kiểm tra tình trạng vàng da của trẻ ngay khi vừa sinh ra. Lý tưởng nhất là trẻ nên được theo dõi trong khoảng 3-5 ngày sau sinh, khi nồng độ bilirubin là cao nhất.

Nếu có nghi ngờ trẻ bị vàng da, bác sỹ sẽ chỉ định xét nghiệm trên da hoặc xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ bilirubin của trẻ. (Những xét nghiệm này thường được thực hiện nếu con bạn bị vàng da trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, bởi vàng da lúc này thường được coi là một vấn đề nghiêm trọng nào đó.)

Nếu bạn và bé xuất viện ngay sau sinh thì cần lưu ý về hiện tượng vàng da tại nhà. Cách kiểm tra: Đưa trẻ vào một căn phòng có nhiều ánh sáng tự nhiên hoặc đèn huỳnh quang. Nếu da của trẻ màu trắng, dùng tay ấn nhẹ nhàng lên trán, mũi hoặc ngực trẻ và đợi cho đến khi da đàn hồi trở lại để xem vùng da đó có chuyển sang màu vàng hay không. Nếu con bạn có làn da ngăm hay tối, bạn nên kiểm tra ở phần nướu răng hoặc lòng trắng của mắt.

Khi nào nên đưa trẻ đi khám?

Hãy trao đổi với bác sỹ nếu da của trẻ chuyển sang màu vàng, nhất là khi cả lòng trắng của mắt, bụng, cánh tay, chân cũng bị vàng. Ngoài ra cũng cần thông báo cho bác sỹ nếu trẻ bị vàng da kèm theo khó đánh thức, quấy khóc và không muốn ăn, ngay cả nếu trẻ bị vàng da nhẹ nhưng kéo dài trên 3 tuần.

Khi nào vàng da được coi là nguy hiểm?

Trẻ bị vàng da trong vòng 24 giờ đầu sau sinh luôn được coi là một tình trạng nguy hiểm cần phải được theo dõi và điều trị. Loại vàng da này không phổ biến và thường là do sự bất tương hợp giữa máu mẹ và máu trẻ.

Nếu bạn có nhóm máu O hay Rh âm tính, nhóm máu của con bạn sinh ra có thể không tương hợp với máu mẹ. Trong lần khám thai đầu tiên, bác sỹ sẽ kiểm tra nhóm máu của bạn để xem bạn có phải đối tượng nguy cơ cao hay không, tuy nhiên không có cách nào để biết chắc chắn cho đến khi trẻ sinh ra và được xét nghiệm máu.

Nghiệm pháp Coomb (kỹ thuật kháng globulin) có thể được chỉ định để xác định xem có sự bất tương hợp nào xảy ra cho máu thai nhi hay không.

Điều trị

Hầu hết trường hợp vàng da sinh lý không cần điều trị. Tuy nhiên nếu cần thiết có thể sử dụng quang liệu pháp (chiếu đèn). Đây là một biện pháp khá an toàn và hiệu quả: Đặt trẻ trong nôi, che phủ phần mắt và chiếu ánh sáng xanh da trời; bilirubin ở da hấp thu năng lượng ánh sáng, chuyển đổi thành các chất đồng phân và được thải qua phân, nước tiểu.

Các thiết bị chiếu sáng mới hơn gồm mền bili (biliblanket) hay bili-pad.

Mặc dù quang liệu pháp là phương pháp khá hiệu quả, nhưng đối với những trẻ bị vàng da nặng, hay khi nồng độ bilirubin tiếp tục tăng cao ngay cả khi đã sử dụng chiếu đèn, trẻ sẽ cần được chuyển vào khoa chăm sóc đặc biệt để truyền máu thay thế.

Một cách đơn giản bạn có thể làm tại nhà để giúp giảm tình trạng vàng da ở trẻ đó là cho trẻ bú đủ sữa mẹ hoặc sữa công thức để trẻ vẫn đi vệ sinh được đều đặn.

Nếu có bất cứ thắc mắc hay vấn đề gì về tình trạng vàng da của trẻ, đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sỹ để được cung cấp những thông tin đầy đủ và chính xác nhất, và giúp trẻ được điều trị kịp thời.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Bất đồng yếu tố Rh ở trẻ sơ sinh

Ts.Bs. Trương Hồng Sơn - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo Babycenter
Bình luận
Tin mới
  • 29/03/2024

    Cảnh báo nguy hiểm khi thiếu vitamin B12: Đau đầu, thiếu máu ác tính

    Vitamin B12 là dưỡng chất rất cần thiết cho các tế bào thần kinh và tế bào máu đỏ và cũng cần thiết cho sự hình thành ADN.

  • 29/03/2024

    Tác dụng phụ có thể xảy ra sau mổ đẻ

    Mổ đẻ là phẫu thuật lấy thai ra ngoài qua đường cắt ở vùng bụng và tử cung, được thực hiện khi sinh thường qua âm đạo có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ hoặc thai nhi. Mặc dù sinh mổ ngày nay đã an toàn hơn nhờ sự tiến bộ của y học, phương pháp này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro và tác dụng phụ đối với cả người mẹ và trẻ sơ sinh.

  • 28/03/2024

    Vì sao bạn nên tẩy lớp trang điểm trước khi tập thể dục?

    Việc trang điểm nhẹ nhàng trước khi đến phòng tập thể dục có thể giúp chị em phụ nữ tự tin hơn. Nhưng theo một nghiên cứu mới được đăng trên Journal of Cosmetic Dermatology, việc này có thể có thể làm giảm lượng dầu trên da, gây khô da.

  • 28/03/2024

    5 nguyên liệu không nên bỏ qua khi pha chế món sinh tố chống viêm

    Sinh tố là thức uống bổ sung năng lượng và vitamin hiệu quả khi bạn mệt mỏi vì thời tiết. Công thức pha chế sinh tố nên có những thực phẩm, nguyên liệu giàu chất chống viêm để bảo vệ sức khỏe.

  • 28/03/2024

    Bà bầu "bỏ túi" ngay những lợi ích không ngờ từ việc uống vitamin trong thai kỳ

    Vitamin dành cho bà bầu là những viên bổ sung được sản xuất đặc biệt nhằm cung cấp cho cơ thể phụ nữ mang thai các vitamin và khoáng chất cần thiết. Bác sĩ khuyên bạn uống vitamin ngay từ khi bắt đầu lên kế hoạch mang thai cũng như trong suốt thai kỳ.

  • 28/03/2024

    Thực phẩm, đồ uống nên hạn chế khi đang bị nghẹt mũi

    Dấu hiệu nghẹt mũi thường gặp khi bạn bị cảm cúm, viêm mũi dị ứng hoặc viêm đường hô hấp. Một số thực phẩm, đồ uống có thể khiến triệu chứng này trầm trọng hơn, cản trở việc hít thở của bạn.

  • 28/03/2024

    Chấn thương sọ não có hồi phục được không?

    Chấn thương sọ não luôn được coi là một trong những thương tổn nghiêm trọng nhất có thể xảy ra với con người. Tuy nhiên, với những tiến bộ mới trong lĩnh vực y tế và phục hồi chức năng, ngày càng có nhiều hy vọng để người bệnh chấn thương sọ não có thể phục hồi và hồi phục các chức năng quan trọng.

  • 27/03/2024

    Những triệu chứng và biến chứng điển hình của bệnh sởi

    Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do virus sởi gây ra, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng như sốt cao, ho, chảy nước mũi và phát ban da đặc trưng là rất quan trọng để điều trị kịp thời. Hiểu rõ các triệu chứng sởi còn giúp phòng ngừa sự lây lan của căn bệnh này.

Xem thêm