Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Tại sao trẻ sơ sinh cần tiêm vitamin K?

Trẻ sơ sinh dù là sinh thường hay sinh mổ đều được tiêm một mũi vitamin K ngay sau khi chào đời. Vậy vitamin K là gì? Tại sao trẻ cần được tiêm vitamin K ngay sau khi sinh? Hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Vitamin K là một vitamin tan trong chất béo đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu và chuyển hóa xương. Có hai dạng chính của vitamin K: vitamin K1 (phylloquinone) chủ yếu có trong thực vật và vitamin K2 (menaquinone) được tổng hợp bởi vi khuẩn đường ruột.

 

Tại sao trẻ sơ sinh cần tiêm vitamin K?

Vitamin K1 đóng vai trò thiết yếu trong việc hoạt hóa các protein cần thiết cho quá trình đông máu, bao gồm prothrombin, protein C, protein S và các yếu tố đông máu II, VII, IX và X.  vitamin K2  tham gia vào quá trình tạo xương thông qua việc hoạt hóa osteocalcin, một protein quan trọng trong việc gắn canxi vào xương.

Ở người trưởng thành, nhu cầu vitamin K thường được đáp ứng thông qua chế độ ăn uống và sự tổng hợp của vi khuẩn đường ruột. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh, tình trạng thiếu hụt vitamin K là một vấn đề đáng quan tâm do nhiều yếu tố đặc thù của giai đoạn này. Trong bài viết này, hãy cùng Viện Y học ứng dụng Việt Nam tìm hiểu tại sao trẻ sơ sinh cần tiêm vitamin K ngay sau khi sinh.

Nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt vitamin K ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh có nguy cơ cao bị thiếu hụt vitamin K do một số nguyên nhân.

Thứ nhất, quá trình vận chuyển vitamin K qua nhau thai rất hạn chế. Nghiên cứu cho thấy nồng độ vitamin K trong máu cuống rốn chỉ bằng khoảng 30% nồng độ trong máu mẹ. Điều này là do vitamin K là một phân tử lớn và không tan trong nước, khó xuyên qua hàng rào nhau thai. Kết quả là em bé trong bụng mẹ chỉ nhận được một lượng nhỏ vitamin K qua nhau thai và dây rốn, dẫn đến tình trạng dự trữ vitamin K thấp khi trẻ chào đời.

Hướng dẫn cách uống vitamin K cho trẻ sơ sinh hiệu quả

Thứ hai, sữa mẹ mặc dù là nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho trẻ, nhưng lại chứa hàm lượng vitamin K tương đối thấp, chỉ khoảng 1-4 μg/1 lít. Nhu cầu vitamin K của trẻ sinh đủ tháng là 2-4 μg/ngày; trẻ sinh non có nhu cầu cao hơn, khoảng 4-8 μg/ngày. Trẻ sơ sinh thường bú ít hơn 1 lít sữa/ngày, như vậy, nguồn vitamin K từ sữa mẹ sẽ không đáp ứng đủ nhu cầu của trẻ.

Thứ ba, hệ vi sinh vật đường ruột của trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ, do đó khả năng tổng hợp vitamin K2 cũng bị hạn chế. Ở người trưởng thành, vi khuẩn đường ruột, đặc biệt là các loài Bacteroides, Eubacterium, và Veillonella, đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp vitamin K2. Cụ thể, các dạng chính của MK-6 được tổng hợp bởi Eubacterium lentum, MK-7 bởi Veillonella, MK-8 bởi Escherichia coli và MK-10, MK-11 bởi các loài Bacteroides. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh, hệ vi sinh vật đường ruột chưa ổn định và đa dạng, có thể mất vài tuần đến vài tháng để hệ vi sinh vật này phát triển đầy đủ, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sinh thường/sinh mổ, chế độ ăn và môi trường sống của trẻ. Do vậy trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ thiếu hụt nguồn vitamin K nội sinh này.

Cuối cùng, gan đóng vai trò trung tâm trong việc tổng hợp các protein đông máu như prothrombin, factor VII, IX và X, tất cả đều cần vitamin K để hoạt hóa. Ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là những tuần đầu tiên sau sinh, hoạt động của các enzyme gan liên quan đến quá trình này chưa đạt mức tối ưu. Điều này dẫn đến khả năng tổng hợp các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K bị giảm sút, cùng với việc dự trữ vitamin K ở trẻ mới sinh thấp, nên trẻ sơ sinh có nguy cơ cao bị xuất huyết. Đây chính là lý do tại sao trẻ sơ sinh thường được tiêm bổ sung vitamin K ngay sau khi sinh để phòng ngừa bệnh xuất huyết do thiếu vitamin K.

Tham khảo thêm: Có hay không tình trạng thừa vitamin K2? | VIAM (vienyhocungdung.vn)

Hậu quả của thiếu hụt vitamin K ở trẻ sơ sinh

Hậu quả nghiêm trọng nhất của thiếu hụt vitamin K ở trẻ sơ sinh là xuất huyết do thiếu vitamin K (Vitamin K Deficiency Bleeding - VKDB). Xuất huyết do thiếu vitamin K được chia thành ba thể loại:

  • Sớm (trong 24 giờ đầu sau sinh)
  • Cổ điển (trong 1 tuần đầu sau sinh)
  • Muộn (từ tuần thứ 2 đến tuần thứ 12, có thể lên đến tháng thứ 6 sau sinh)

About Vitamin K Deficiency Bleeding | Vitamin K Deficiency Bleeding | CDC

Xuất huyết do thiếu vitamin K sớm thường liên quan đến các loại thuốc ức chế hoạt động của vitamin K mà mẹ uống trong quá trình mang thai, chẳng hạn như thuốc chống động kinh. Xuất huyết do thiếu vitamin K cổ điển liên quan đến lượng vitamin K hấp thụ thấp và xuất huyết do thiếu vitamin K muộn liên quan đến tình trạng kém hấp thu mạn tính và lượng vitamin K hấp thụ thấp.

Trong 3 thể loại này, xuất huyết do thiếu vitamin K muộn là dạng nguy hiểm nhất, có thể gây xuất huyết nội sọ, dẫn đến tử vong hoặc di chứng thần kinh nặng nề. Tỷ lệ tử vong do xuất huyết não ở trẻ sơ sinh có thể lên đến 25 - 40%, và ngay cả những trường hợp điều trị thành công cũng có thể để lại những di chứng nặng nề như teo não, não úng thủy, bại não, động kinh.

Việc tiêm phòng vitamin K cho trẻ sơ sinh đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa xuất huyết do thiếu vitamin K. Nghiên cứu cho thấy tiêm bắp một liều duy nhất vitamin K1 (phylloquinone) với liều 1mg ngay sau sinh có thể giảm nguy cơ xuất huyết xuống còn gần như bằng không.

Ngoài ra, việc bổ sung vitamin K còn có thể mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe xương của trẻ, do vitamin K đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo xương và hấp thu canxi.

Các khuyến nghị hiện tại về việc tiêm vitamin K cho trẻ sơ sinh

Hiện nay, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các nước đều sử dụng tiêm bắp một liều duy nhất vitamin K1 (phylloquinone) 1mg cho tất cả trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh.

Ở Việt Nam, ngày 29/7/2016 Bộ Y tế ban hành Quyết định số 4128/QĐ-BYT quy định về việc tiêm vitamin K1 cho trẻ sơ sinh ngay sau sinh thường/mổ lấy thai ở mọi cơ sở y tế trên toàn quốc. Đây được coi là biện pháp an toàn, chủ động và hiệu quả nhất để ngăn ngừa xuất huyết do thiếu vitamin K. 

Tiêm vitamin K cho trẻ sơ sinh ngay sau khi chào đời là một biện pháp y tế an toàn, quan trọng và cần thiết, đã được chứng minh hiệu quả trong việc ngăn ngừa xuất huyết do thiếu vitamin K. 

Tài liệu tham khảo

  • Per H, Arslan D, Gümüş H, Coskun A, Kumandaş S. Intracranial hemorrhages and late hemorrhagic disease associated cholestatic liver disease. Neurol Sci. 2013 Jan;34(1):51-6. doi: 10.1007/s10072-012-0965-5. Epub 2012 Feb 11. PMID: 22327309; PMCID: PMC3549408.
  • Elsebey M, Nandlal V, Litra F. Hemorrhagic Disease of the Newborn as a Consequence of Vitamin K Refusal Due to Language Barrier. Cureus. 2024 Mar 27;16(3):e57065. doi: 10.7759/cureus.57065. PMID: 38681352; PMCID: PMC11052555.
  • Ng E, Loewy AD. Position Statement: Guidelines for vitamin K prophylaxis in newborns: A joint statement of the Canadian Paediatric Society and the College of Family Physicians of Canada. Can Fam Physician. 2018 Oct;64(10):736-739. PMID: 30315016; PMCID: PMC6184976.
  • Lai Y, Masatoshi H, Ma Y, Guo Y, Zhang B. Role of Vitamin K in Intestinal Health. Front Immunol. 2022 Jan 5;12:791565. doi: 10.3389/fimmu.2021.791565. PMID: 35069573; PMCID: PMC8769504.
Ths. Bs. Trần Thu Nguyệt - Viện Y học ứng dụng Việt Nam -
Bình luận
Tin mới
  • 11/07/2025

    Những dấu hiệu của tình yêu thái quá và cách xử lý

    Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.

  • 10/07/2025

    Vận động cùng con - giải pháp gắn kết tình cảm gia đình

    Trong cuộc sống hiện đại, khi thời gian dành cho gia đình ngày càng bị thu hẹp bởi công việc và các thiết bị điện tử, việc tìm kiếm một hoạt động vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp gắn kết tình cảm cha con trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

  • 10/07/2025

    Cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng

    Những ngày hè đầy nắng là thời điểm lý tưởng để đưa trẻ ra ngoài chơi, đi biển, cắm trại, picnic,... Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian dưới ánh nắng mặt trời có thể khiến trẻ dễ bị cháy nắng. Cháy nắng nặng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe về da cho trẻ. Cùng đọc bài viết sau đây để biết cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng.

  • 09/07/2025

    Đau đầu do thời tiết nóng bức: Nguy cơ tiềm ẩn và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

    Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.

  • 08/07/2025

    Các nguồn cung cấp chất béo cho cơ thể

    Chất béo là một trong ba nhóm dưỡng chất thiết yếu, cùng với carbohydrate và protein, có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể con người.

  • 08/07/2025

    Đột quỵ nhiệt: Nguy hiểm tiềm ẩn trong mùa nắng nóng

    Mùa hè đến, cái nắng gay gắt không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm khôn lường đối với sức khỏe, trong đó đột quỵ nhiệt là một trong những tình trạng đáng lo ngại nhất.

  • 08/07/2025

    Loại cá nhỏ bé có nhiều lợi ích với sức khỏe

    Cá cơm là một nguồn dinh dưỡng ấn tượng, mang lại những lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên.

  • 08/07/2025

    Kháng sinh và những điều cần biết cho người trưởng thành

    Kháng sinh (hay thuốc kháng sinh) đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, giúp điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Xem thêm