Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Sâu răng do xạ trị

Trong kì trước chúng ta đã biết được rằng nguy cơ mắc viêm niêm mạc miệng tăng lên rất cao ở những bệnh nhân xạ trị vùng đầu, mặt cổ. Trong kì này chúng ta sẽ tìm hiểu về sâu răng do xạ trị - biến chứng phổ biến thứ khác do tia xạ gây ra trên sức khỏe răng miệng.

Sâu răng do xạ trị xảy ra do tác động của tia xạ xảy ra đồng thời trên tuyến nước bọt và mô cứng của răng.

Ảnh hưởng của tia xạ lên tuyến nước bọt

  • Việc tia xạ có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất và chất lượng nước bọt ở người bệnh. Nước bọt có thể trở nên ít, đặc và chảy mủ chỉ sau vài lần xạ do chức năng tiết nước bọt của tuyến bị suy giảm hoặc mất đi gây nên tình trạng khô miệng. Điều này dẫn đến niêm mạc miệng, bề mặt răng khi ăn dễ bị dính thức ăn, khó nuốt  gây khó chịu cho bệnh nhân dẫn đến chán ăn làm suy kiệt người bệnh.
  • Xạ trị cũng dẫn đến sự thay đổi thành phần của nước bọt: tăng độ nhớt, giảm khả năng đệm, thay đổi nồng độ chất điện giải trong nước bọt và thay đổi hệ thống kháng khuẩn chịu trách nhiệm miễn dịch,trung bình, độ pH sau khi bức xạ giảm từ 7.0 xuống 5.0, đây là chất gây nhiễm khuẩn. Khi độ pH và khả năng đệm của nước bọt thấp, các khoáng chất của men răng và ngà răng dễ dàng hòa tan. Như vậy, quá trình tái khoáng hóa mô cứng răng không xảy ra trong môi trường miệng của bệnh nhân ung thư sau xạ trị mà dễ bị khử khoáng làm tăng sự phá hủy men răng.
  • Những tác động này còn dẫn đến những thay đổi to lớn của hệ vi khuẩn miệng ở những bệnh nhân được điều trị bằng xạ trị, với sự gia tăng các vi sinh vật sinh vật ưa axit (Streptococcus mutans, Lactobacillus và các loài Candida ) có độc lực và khả năng gây bệnh cao. Sự thay đổi của hệ vi sinh vật trong miệng đối việc  với vi khuẩn gây bệnh, giảm lưu lượng nước bọt (có vai trò làm sạch mảng bám, bảo vệ men răng) và thành phần nước bọt bị thay đổi dẫn đến sự gia tăng đáng kể nguy cơ sâu răng, cùng với tăng nguy cơ mác các bệnh về nha chu.

Tác động của tia xạ lên các mô cứng của răng

  • Tia xạ được cho là có tác động phá hủy trực tiếp đến mô cứng răng
  • Tia xạ còn làm thay đổi cấu trúc vi thể của men răng làm men răng đó dễ bị phá hủy bởi môi trường axit hơn.
  • Khi tia xạ, dòng chảy mạch máu đến cung cấp cho răng làm suy giảm trao đổi chất của răng cũng đóng một vai trò trong chu trình thúc đẩy sâu răng. Sự thiếu hụt trao đổi chất kết hợp với tổn thương tiềm ẩn của nhu mô dẫn đến các triệu chứng cơ năng như sâu răng dưới bề mặt răng. Sâu răng dưới bề mặt răng là yếu tố chính góp phần vào sự tiến triển không điển hình và tương đối nhanh của sâu răng do tia xạ.
  • Sự gia tăng độ giòn của men răng là do sự giảm hàm lượng protein do bức xạ khiến cho dễ gãy và tổn thương hơn.

Do đó, tổn thương răng do phóng xạ là kết quả của việc giảm lưu lượng nước bọt, cũng như có thể có tổn thương do phóng xạ trực tiếp.

Các biện pháp dự phòng sâu răng trước khi  tiến hành xạ trị

Bệnh nhân cần được khám răng toàn diện trước khi bước vào quá trình xạ trị:

  • Điều trị các răng bị sâu, bệnh lý nha chu hiện có.
  • Những răng có dấu hiệu nhiễm trùng quanh răng hoặc nha chu nặng nên được nhổ trong giai đoạn chuẩn bị trước để giảm nguy cơ hoại tử xương. Điều trị dự phòng nha khoa kỹ lưỡng nên được thực hiện.

Bệnh nhân nên được hướng dẫn chăm sóc phòng ngừa tại nhà bao gồm:

  • Vệ sinh răng miệng nghiêm ngặt (bao gồm các kỹ thuật kẽ răng như dùng chỉ nha khoa),
  • Hạn chế ăn các loại thực phẩm gây nhiễm khuẩn,
  • Tự bôi kem có fluoride, dùng nước súc miệng có flour hoặc chế phẩm nước bọt nhân tạo nhằm ngăn ngừa sâu răng.

Xử trí trong và sau khi xạ trị

Với cá nhân người bệnh-Vệ sinh răng miệng tốt nên được duy trì trong suốt quá trình điều trị bao gồm:

  • Đánh răng 2-4 lần mỗi ngày bằng bàn chải đánh răng lông mềm, dùng chỉ nha khoa hàng ngày.
  • Để kiểm soát sự tích tụ mảng bám, nên tiếp tục dùng nước súc miệng chlorhexidine cùng với và sau khi đánh răng bình thường hàng ngày.
  • Có thể sử dụng các chất thay thế nước bọt để giảm các triệu chứng và các tác nhân kích thích tiết nước bọt
  • Có thể ngậm kẹo chanh để tăng lượng bài tiết toàn bộ nước bọt và do đó cải thiện tình trạng khô miệng. Kẹo cao su không đường có chứa xylitol có thể kích thích dòng chảy nước bọt, tạo đệm, thanh thải đường và có thể ngăn ngừa sâu răng.

Đối với nha sĩ - sau khi xạ trị xong, nên hẹn bệnh nhân tái khám thường xuyên:

  • Nha sĩ có thể cân nhắc định kì thực hiện lấy vôi răng và bào láng gốc răng  kèm kháng sinh dự phòng thích hợp (như Spiramycin và Metronidazole kết hợp) nhằm loại bỏ mảng bám nếu bệnh nhân không thể giữ vệ sinh răng miệng đúng cách.
  • Nhổ răng sau khi tia xạ nên tránh nếu có thể vì gây chậm lành thương, đau kéo dài hoặc nặng hơn là hoại tử xương. Do đó, liệu pháp nội nha nên là phương pháp điều trị được lựa chọn trong nhiều trường hợp và đã được chứng minh là một phương pháp thay thế khả thi cho việc điều trị ngoại nha vì chấn thương do chấn thương sẽ được giữ ở mức tối thiểu, do đó giảm nguy cơ hoại tử xương.
  • Trong trường hợp sâu răng dẫn đến các biến chứng như viêm tủy hoặc áp xe quanh chóp - Kháng sinh toàn thân là bắt buộc để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọn hơn như hoại tử xương hàm. Một số kháng sinh có thể sử dụng là Spiramycin và Metronidazole kết hợp, Clindamycin.
  • Thật không may, không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa sự phát triển của sâu răng do bức xạ. Việc phục hồi sâu răng do bức xạ có thể vô cùng khó khăn do việc tiếp cận vùng răng bị phá hủy. Bệnh nhân nên nhận thức được tầm quan trọng của việc giữ gìn vệ sinh răng miệng tốt. Bệnh nhân nên được hướng dẫn sử dụng khay mang tùy chỉnh để bôi gel fluoride hoặc chlorhexidine trong suốt cuộc đời.
  • Điều bắt buộc là bệnh nhân phải được khám thường xuyên để giảm tỷ lệ sâu răng do bức xạ.

Tham khảo thêm thông tin bài viết: 8 điều khiến bạn bất ngờ về bệnh sâu răng

PGS.TS Nguyễn Phú Thắng - Theo suckhoedoisong.vn
Bình luận
Tin mới
  • 11/07/2025

    Những dấu hiệu của tình yêu thái quá và cách xử lý

    Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.

  • 10/07/2025

    Vận động cùng con - giải pháp gắn kết tình cảm gia đình

    Trong cuộc sống hiện đại, khi thời gian dành cho gia đình ngày càng bị thu hẹp bởi công việc và các thiết bị điện tử, việc tìm kiếm một hoạt động vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp gắn kết tình cảm cha con trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

  • 10/07/2025

    Cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng

    Những ngày hè đầy nắng là thời điểm lý tưởng để đưa trẻ ra ngoài chơi, đi biển, cắm trại, picnic,... Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian dưới ánh nắng mặt trời có thể khiến trẻ dễ bị cháy nắng. Cháy nắng nặng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe về da cho trẻ. Cùng đọc bài viết sau đây để biết cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng.

  • 09/07/2025

    Đau đầu do thời tiết nóng bức: Nguy cơ tiềm ẩn và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

    Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.

  • 08/07/2025

    Các nguồn cung cấp chất béo cho cơ thể

    Chất béo là một trong ba nhóm dưỡng chất thiết yếu, cùng với carbohydrate và protein, có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể con người.

  • 08/07/2025

    Đột quỵ nhiệt: Nguy hiểm tiềm ẩn trong mùa nắng nóng

    Mùa hè đến, cái nắng gay gắt không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm khôn lường đối với sức khỏe, trong đó đột quỵ nhiệt là một trong những tình trạng đáng lo ngại nhất.

  • 08/07/2025

    Loại cá nhỏ bé có nhiều lợi ích với sức khỏe

    Cá cơm là một nguồn dinh dưỡng ấn tượng, mang lại những lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên.

  • 08/07/2025

    Kháng sinh và những điều cần biết cho người trưởng thành

    Kháng sinh (hay thuốc kháng sinh) đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, giúp điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Xem thêm