Rau mùi - Hạt mùi: hương vị ngày Tết

Rau mùi - Hạt mùi: hương vị ngày Tết

Rau mùi hay còn gọi là ngò, ngò rí, hồ tuy, mùi tui, mùi ta, ngổ, ngổ thơm, nguyên tuy, hương tuy, là loài cây thân thảo sống hằng năm thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), được trồng ở các nước ôn đới ở châu Âu, châu Mỹ, Bắc Phi, châu Á. Ở Việt Nam, rau mùi được trồng nhiều vào mùa đông xuân, trên khắp cả nước. Theo con số thống kê năm 1990, sản lượng tinh dầu hạt mùi trên toàn thế giới là 710 tấn, các nước sản xuất chính là Liên bang Nga, các nước Đông Âu và Mỹ.

Rau mùi cao khoảng 30–50 cm, thân nhẵn, phía trên phân nhánh. Lá ở gốc có cuống dài, có 1 đến 3 lá chét, lá chét hình hơi tròn, hoa trắng hay hơi hồng, quả bế đôi hình cầu, nhẵn, dài 2 – 4 mm, gồm hai nửa. Thu hái khi quả chín, phơi hoặc sấy khô để dùng dần, khi khô, quả mùi mất mùi hôi trở nên thơm dễ chịu. Quả mùi là vị thuốc chữa bệnh trong Đông và Tây y. Tây y dùng quả mùi làm thuốc trung tiện, kích thích tiêu hóa, dùng trong công nghiệp sản xuất nước hoa, làm hương liệu cho chè và rượu mùi.

Rau mùi có mùi thơm dễ chịu, hay được dùng ăn sống hoặc trong các món nộm, salat. Ở VN, rau mùi tươi được dùng để làm gia vị nêm các món súp, điều chế các loại nước xốt, trang trí trên các món ăn trong mâm cỗ ngày Tết cho đẹp vì màu xanh tươi và mùi thơm của lá.

1. Chống viêm: rau mùi chứa hàm lượng cao axit béo omega 3 và omega 6 do vậy có tác dụng bảo vệ cơ thể chống lại các bệnh viêm và ngoài ra còn nhiều lợi ích sức khỏe khác, như hỗ trợ sự phát triển trí não ở trẻ em.

2. Bảo vệ mắt, giúp mắt sáng: do có chứa hàm lượng beta carotene cao cùng với rất nhiều chất chống oxy hóa, rau mùi được xem là thảo dược giúp giảm các bệnh liên quan đến mắt và cải thiện thị lực rất tốt. Không chỉ thế, rau mùi còn có công dụng làm giảm nguy cơ mắc các bệnh như thoái hóa điểm vàng và đục thủy tinh thể.

3. Tăng cường hệ miễn dịch: vitamin A, C có trong rau mùi có tác dụng hỗ trợ và thúc đẩy hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Rau mùi cũng chứa nhiều chất diệp lục chống lại các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm gây ra.

4. Hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu: một nghiên cứu dựa trên kết quả những người mắc bệnh tiểu đường tiêu thụ rau mùi trong khoảng vài tháng cho thấy, lượng đường trong máu của họ giảm mạnh và ổn định hơn. Điều này gợi ý cho việc rau mùi có khả năng kiểm soát lượng đường trong máu ổn định và chống lại bệnh tiểu đường.

5. Giúp xương chắc khỏe: rau mùi được xem là một nguồn cung cấp canxi tuyệt vời, giúp cho quá trình hình thành và duy trì xương khỏe mạnh.

6. Bảo vệ tim mạch: rau mùi giúp thanh lọc máu và loại bỏ homocysteine, một loại axit amin gây thiệt hại cho các mạch máu và hệ thống tim mạch. Folate có nhiều trong rau mùi làm giảm lượng enzyme có hại cho cơ thể, từ đó ngăn ngừa các cơn đau tim và đột quỵ.

7. Hỗ trợ chữa mất ngủ: rau mùi được sử dụng như một loại thảo mộc thiên nhiên có tác dụng làm dịu thần kinh, hỗ trợ giấc ngủ sâu và an toàn.

8. Phòng chống ung thư: các chất chống oxy hóa trong rau mùi bao gồm beta carotene, vitamin C, vitamin E, ferulic, axit caffeic, kaempferol và quercetin được chứng minh là những chất chống oxy hóa có tác dụng làm giảm nguy cơ mất cân bằng oxy hóa trong các tế bào, do vậy có thể phòng chống bệnh ung thư.

9. Giúp loại bỏ kim loại nặng trong cơ thể: rau mùi là một trong số ít những loại thảo dược được sử dụng để hỗ trợ loại bỏ lượng kim loại nặng, khử độc thủy ngân, nhôm và những chất hại khác. Bạn chỉ cần trộn nước ép rau mùi với bột Chlorella (một loại tảo đơn bào) và sử dụng hàng ngày. Hỗn hợp nước uống này bạn có thể bảo quản trong tủ lạnh.

10. Tác dụng làm đẹp tuyệt diệu: không chỉ tốt cho sức khỏe, rau mùi còn là một loại “mỹ phẩm” từ tự nhiên rất tuyệt.

• Giúp giảm khô da, da có mụn: giã nát rau mùi lấy nước cốt khoảng 1 thìa cà phê trộn 1 chút bột nghệ, rửa mặt thật sạch rồi bôi hỗn hợp này lên mặt mỗi tối trước khi đi ngủ, sẽ giúp da mặt hồng hào, giảm mụn.
• Chữa mụn bọc và mụn trứng cá: 1 muỗng nước ép rau mùi trộn chung 1 nhúm bột nghệ, rửa mặt thật sạch rồi bôi hỗn hợp này lên mặt mỗi tối trước khi đi ngủ, giúp tươi nhuận da, giảm mụn trứng cá.

Hạt mùi thực chất là phần quả chín đã sấy khô của cây rau mùi, tuy là quả nhưng vẫn hay được gọi với cái tên hạt mùi. Hạt mùi đã rất quen thuộc với cuộc sống hàng ngày bởi rất phổ biến, dễ tìm và có rất nhiều công dụng đối với sức khỏe.

Tác dụng với sức khỏe của hạt mùi

Trong quả mùi có chứa tinh dầu từ 0,8 đến 1,8%, các loại dầu béo từ 20 - 22%. Mùi trồng ở Việt Nam quả có chứa 0,79 - 1,17% tinh dầu và hàm lượng lanalol trong tinh dầu thường cao hơn tài liệu thế giới, đạt từ 86,1 - 96,3%.

Tinh dầu hạt mùi với tên thương phẩm là Coriander oil,  là chất lỏng màu vàng nhạt, mùi thơm. Thành phần chính của tinh dầu mùi là linalol 63,1 - 75,5%. Tinh dầu hạt mùi được dùng làm chất thơm trong kỹ nghệ thực phẩm, các sản phẩm thuốc, kỹ nghệ hương liệu.

Theo kết quả nghiên cứu được ghi nhận trong Pubmed (Thư viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ), thì hạt mùi chứa tinh dầu, chủ yếu là linalol (58,22%), dùng ngoài da có tác dụng kháng nấm. Dịch chiết cây mùi có tác dụng hạ đường huyết và chống gốc tự do. Tác dụng lợi tiểu và hạ huyết áp từ dịch chiết hạt mùi cũng được ghi nhận.

Hạt mùi có màu nâu sậm, nhẹ, có mùi thơm đặc trưng, rất nhỏ, chỉ khoảng 3- 4 mm. Hạt mùi được sử dụng làm hạt giống, gia vị hay dùng làm thuốc chữa bệnh.

Tác dụng chính của hạt mùi là có công dụng kháng khuẩn, làm sạch, đặc biệt thích hợp với việc tắm làm sạch da, tránh một số bệnh truyền nhiễm, thích hợp cho rất nhiều đối tượng khác nhau, từ người lớn cho đến trẻ em.

Thành phần hoạt chất của hạt mùi phần lớn là các tinh dầu,vitamin A, B, và sắt. Hạt mùi có vị cay, tính ấm. Đông y dùng làm thuốc bổ tì vị, kích thích tiêu hóa, chống đầy hơi, làm mạnh dạ dày, lợi tiểu, hạ sốt, giải cảm, chữa ho, ngạt mũi.

Nước tắm hạt mùi

Hạt mùi nấu làm nước tắm sẽ có công dụng diệt khuẩn rất tốt, thường được các mẹ tin tưởng dùng làm nước tắm cho trẻ nhỏ, đặc biệt là để chống nhiễm sởi.

Tắm nước hạt mùi làm sạch da, thơm và mịn màng làn da. Đặc biệt trong những ngày Tết, nước tắm nấu từ hạt mùi hoặc cây mùi già sẽ mang lại hương thơm cổ truyền rất đặc biệt.

Chủ yếu lúc sởi mới mọc, sởi mọc không đều, hoặc sốt kéo dài mà sởi chưa mọc hoặc mọc quá ít, dùng hạt mùi có tác dụng thúc sởi mọc nhanh và đều, tăng tuần hoàn ngoại vi làm cho độc sởi được phát ra ngoài, trạng thái nhiễm độc được giảm nhẹ. Nước tắm hạt mùi có tác dụng diệt khuẩn nhưng chỉ có tác dụng phòng bệnh sởi phần nào đó. Muốn phòng tránh bệnh sởi ngoài tắm nước hạt mùi còn phải kết hợp với việc tránh tiếp xúc với người nhiễm bệnh và giữ gìn sức khỏe, ăn uống đủ chất tăng sức đề kháng cho cơ thể.

• Dùng ngoài: Hạt rau mùi ( hoặc cả thân lá) 100 - 150g sắc nước sôi độ 5 phút, giã nát để sắc (không sắc lâu) đem xoa ấn vào tay chân và thân mình trẻ (theo thứ tự lưng trước bụng sau, trên trước dưới sau) không để trẻ bị lạnh. Dân gian còn dùng quả mùi để chữa sởi: giã nhỏ quả, ngâm với rượu và xoa khắp cơ thể, sởi sẽ mọc đều.
• Uống trong: Hạt mùi 12g sắc nuớc uống ấm trong ngày 1 - 2 lần.

Trị bệnh trĩ: với những người bị trĩ, lòi don, lấy 100g hạt mùi rang thơm sau đó xay thành bột mịn, hòa với rượu, uống lúc đói.

Trị cảm cúm: hạt mùi sắc lấy nước uống 2 lần một ngày, sẽ làm giảm hiệu quả các triệu chứng nhức đầu, sổ mùi và lại rất an toàn cho bạn.

Trị bệnh tiêu chảy, đi ngoài ra máu: dùng 7g hạt mùi sao thơm, tán nhỏ, pha với nước sôi uống 2 lần trong ngày.

Phụ nữ sau đẻ cạn sữa: Quả mùi 6g, nước 100ml, đun sôi 15 phút chia 2 lần uống trong ngày.

Trị da mặt có những nốt đen: Quả mùi sắc nước rửa luôn, nốt đen sẽ mất dần.

Trị giun kim: hạt mùi tán mịn trộn với bột trứng gà luộc chín và dầu mè liên tục 3 ngày, mỗi ngày một lần trước lúc ngủ.

Những lưu ý khi dùng rau mùi và hạt mùi

Tinh dầu có nhiều trong lá và hạt rau mùi nên có tính gây kích ứng da. Vì vậy những người tiếp xúc thường xuyên với lá và hạt rau mùi cần chú ý mang găng tay khi tiếp xúc.

Hạn chế dùng rau mùi cho các bệnh nhân bị hen phế quản hoặc viêm phổi mãn tính vì có thể gây các phản ứng kích ứng, dị ứng đường thở, đôi khi có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Những nguy cơ sức khỏe của trẻ em tiềm ẩn trong mùa nghỉ lễ