Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Tìm hiểu về vaccine phòng ngừa ung thư

Vaccine ung thư là một dạng liệu pháp miễn dịch có thể giúp hệ miễn dịch "nhận ra" các tế bào ung thư để từ đó nhận diện và loại bỏ chúng.

Vaccine đã chứng minh được hiệu quả trong việc phòng ngừa các bệnh do virus và vi khuẩn. Kể từ khi vaccine đầu tiên được phát triển cách đây hơn 200 năm, chúng đã ngăn chặn được một số bệnh chết người của thế kỷ 20 và giúp cứu sống hàng trăm triệu người trên toàn cầu.

Đối với các bệnh do virus (như sởi, bại liệt, và đậu mùa) và vi khuẩn (như bạch hầu, uốn ván, và lao), vaccine hoạt động bằng cách cho cơ thể tiếp xúc với một phiên bản virus bị suy yếu hoặc bị vô hiệu hóa. Điều này giúp hệ miễn dịch nhận diện các mối đe dọa theo các chỉ thị cụ thể của chúng - còn được gọi là "kháng nguyên" - và tạo ra phản ứng chống lại chúng. Các vaccine này thường phát huy tác dụng nhất trong giai đoạn phòng ngừa, khi một cá nhân được tiêm vaccine trước khi bị nhiễm vi khuẩn hoặc virus.

Tuy nhiên, trong trường hợp ung thư, tình hình phức tạp hơn vì một số lý do, điều này đã khiến việc phát triển vaccine để phòng ngừa hoặc điều trị ung thư trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt, không giống như vi khuẩn và virus xuất hiện như những yếu tố lạ đối với hệ miễn dịch của chúng ta, các tế bào ung thư lại rất giống với các tế bào bình thường, khỏe mạnh. Hơn nữa, khối u của mỗi cá nhân về bản chất là duy nhất và có các kháng nguyên riêng biệt. Do đó, cần phải có những phương pháp tinh vi hơn để phát triển các vaccine ung thư hiệu quả.

Vaccine phòng ngừa ung thư

Nhiễm trùng do virus là nguyên nhân gây ra một số loại ung thư, và các vaccine phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ. Chẳng hạn, ung thư cổ tử cung và ung thư vùng đầu cổ có thể do virus HPV (Human Papillomavirus) gây ra, trong khi ung thư gan có thể do virus viêm gan B (HBV) gây ra. Một số vaccine đã được phát triển để ngăn ngừa nhiễm HBV và HPV, từ đó bảo vệ chống lại sự hình thành các loại ung thư liên quan đến HBV và HPV. Bốn vaccine phòng ngừa ung thư này đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt.

Vaccine điều trị ung thư

Khối u của mỗi cá nhân về bản chất là duy nhất và có các kháng nguyên riêng biệt. Do đó, cần phải có những phương pháp tiếp cận vaccine ung thư tinh vi hơn.

Các bác sĩ hiện có thể xác định các mục tiêu trên khối u của bệnh nhân để giúp phân biệt các tế bào ung thư với tế bào bình thường. Đôi khi các mục tiêu này là các protein bình thường được sản xuất ở mức độ bất thường cao bởi các tế bào ung thư, chẳng hạn như phosphatase acid tiền liệt (PAP), thường được biểu hiện quá mức bởi các tế bào ung thư tiền liệt tuyến. Tận dụng những hiểu biết đó, vaccine sipuleucel-T đã được phát triển và nhận được sự phê duyệt của FDA vào năm 2010 để điều trị cho bệnh nhân ung thư tiền liệt tuyến giai đoạn muộn. Ngoài ra, các protein được tạo ra từ virus được biểu hiện bởi các tế bào ung thư bị nhiễm virus cũng là một nguồn đầy hứa hẹn để nhắm mục tiêu thông qua các vaccine.

Một trường hợp ngoại lệ khác là Bacillus Calmette-Guérin (BCG), một vaccine lao hoạt động như một chất kích thích miễn dịch chung. Năm 1990, BCG trở thành liệu pháp miễn dịch đầu tiên được FDA phê duyệt và vẫn được sử dụng để điều trị ung thư bàng quang giai đoạn đầu.

Các lựa chọn điều trị vaccine ung thư

Hiện tại có bốn vaccine được FDA phê duyệt để giúp phòng ngừa ung thư, ngoài ra còn có hai vaccine được FDA phê duyệt để điều trị ung thư:

Vaccine phòng ngừa ung thư

  • Cervarix: vaccine được phê duyệt để sử dụng trong việc ngăn ngừa nhiễm hai chủng HPV gây ra phần lớn các trường hợp ung thư cổ tử cung, HPV các týp 16 và 18; có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của các ung thư liên quan đến HPV như ung thư hậu môn, cổ tử cung, đầu và cổ, dương vật, âm hộ và âm đạo.
  • Gardasil: vaccine bảo vệ chống nhiễm HPV các týp 16, 18, 6 và 11; có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của các ung thư liên quan đến HPV như ung thư hậu môn, cổ tử cung, đầu và cổ, dương vật, âm hộ và âm đạo.
  • Gardasil-9: vaccine được phê duyệt để ngăn ngừa nhiễm HPV các týp 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58, và ngăn ngừa mụn cóc sinh dục do HPV các týp 6 hoặc 11; có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của các ung thư liên quan đến HPV như ung thư hậu môn, cổ tử cung, đầu và cổ, dương vật, họng, âm hộ và âm đạo.
  • Vaccine Viêm gan B (HBV) (HEPLISAV-B): vaccine phòng ngừa bảo vệ chống nhiễm virus viêm gan B; có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của ung thư gan liên quan đến HBV.

Vaccine điều trị ung thư

  • Bacillus Calmette-Guérin (BCG): vaccine sử dụng vi khuẩn bị suy yếu để kích thích hệ miễn dịch; được phê duyệt cho bệnh nhân ung thư bàng quang giai đoạn đầu.
  • Sipuleucel-T (Provenge): vaccine được tạo từ các tế bào tua sợi (dendritic cells) của chính bệnh nhân; được phê duyệt cho ung thư tiền liệt tuyến.

Tác dụng phụ

Tác dụng phụ có thể khác nhau tùy theo loại vaccine ung thư - và mục tiêu cụ thể của nó - và cũng có thể bị ảnh hưởng bởi vị trí và loại ung thư cũng như tình trạng sức khỏe tổng quát của bệnh nhân. Các tác dụng phụ liên quan đến vaccine ung thư có thể xuất phát từ phản ứng miễn dịch sai lệch, nơi hệ miễn dịch nhắm vào các tế bào khỏe mạnh có biểu hiện các protein mục tiêu tương tự. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của đội ngũ y tế để hiểu rõ hơn về các nguy cơ và tác dụng phụ tiềm ẩn liên quan đến các loại vaccine ung thư cụ thể.

Các tác dụng phụ thường gặp ở các vaccine ung thư hiện được phê duyệt có thể bao gồm nhưng không giới hạn ở: chán ăn, đau lưng, ớn lạnh, mệt mỏi/uể oải, sốt, các triệu chứng giống cúm, đau đầu, đau khớp, đau cơ, buồn nôn và thần kinh.

Hoàng Hà Linh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam - Theo Cancer Research
Bình luận
Tin mới
  • 17/07/2025

    Nhiệt độ thời tiết ảnh hưởng thế nào tới tâm trạng của bạn?

    Thời tiết thất thường có khiến bạn cảm thấy khó chịu. Trời mưa bạn sẽ cảm thấy buồn chán còn trời nắng bạn sẽ cảm thấy vui tươi hơn. Bạn đã bao giờ thắc mắc tại sao cảm xúc của bạn luôn thay đổi khi thời tiết thay đổi hay chưa? Đặc biệt là vào lúc giao mùa? Vậy hãy cùng Viện Y học ứng dụng tìm hiểu thêm với bài viết dưới đây

  • 16/07/2025

    Ăn rau quả nhiều màu sắc có lợi gì cho sức khỏe?

    Ăn rau quả nhiều màu sắc hay còn gọi là 'ăn cầu vồng' không chỉ đơn giản là cách trang trí món ăn hấp dẫn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

  • 16/07/2025

    Sốt xuất huyết ở trẻ nhỏ: Những dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua

    Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút Dengue gây ra, lây lan chủ yếu qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti. Mặc dù bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, trẻ nhỏ lại là đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương do hệ miễn dịch còn non yếu.

  • 15/07/2025

    Các hoạt động thể thao dưới nước phù hợp cho người cao tuổi trong mùa hè

    Mùa hè với những ngày nắng nóng kéo dài không chỉ là thời điểm để thư giãn mà còn là cơ hội tuyệt vời để người cao tuổi tham gia các hoạt động thể thao dưới nước. Đây là hình thức vận động nhẹ nhàng, ít gây áp lực lên cơ thể, đồng thời mang lại nhiều lợi ích sức khỏe vượt trội.

  • 14/07/2025

    Bài tập tốt nhất cho chứng đau thắt lưng

    Đau thắt lưng là một trải nghiệm phổ biến đối với nhiều người. Nó thường có thể dẫn đến đau, ngứa ran hoặc tê ở phần thân dưới. Có nhiều nguyên nhân gây đau thắt lưng, phổ biến nhất bao gồm căng cơ, tư thế xấu và tuổi tác.

  • 13/07/2025

    Lựa chọn trang phục và phụ kiện chống nắng hiệu quả cho thanh thiếu niên

    Mùa hè đến mang theo cái nắng gay gắt, đặc biệt tại Việt Nam – nơi khí hậu nhiệt đới khiến bức xạ tia cực tím (UV) đạt mức cao trong nhiều tháng. Đối với thanh thiếu niên lứa tuổi năng động, thường xuyên tham gia các hoạt động ngoài trời như thể thao, dã ngoại hay đi học việc bảo vệ làn da và sức khỏe trước tia UV là vô cùng cần thiết.

  • 12/07/2025

    Chất tạo ngọt nhân tạo làm thúc đẩy cơn đói, khiến bạn ăn nhiều hơn

    Một nghiên cứu mới đã tìm hiểu cách thức sucralose, một chất tạo ngọt không calo, ảnh hưởng đến các tín hiệu não bộ liên quan đến cảm giác đói.

  • 11/07/2025

    Những dấu hiệu của tình yêu thái quá và cách xử lý

    Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.

Xem thêm