Dự phòng thiếu máu trong thai kỳ

Thiếu máu là một hiện tượng sinh học có giảm số lượng hồng cầu (RBC) giảm nồng độ huyết sắc tố (Hb) và giảm hematocrite (HCT) trong máu ngoại biên, thông thường được các bác sĩ đánh giá bằng xét nghiệm huyết đồ. Trên phương diện lâm sàng thường bệnh nhân có da xanh, niêm mạc nhợt nhạt, khó thở khi gắng sức, mệt mỏi . . .

Phụ nữ mang thai và sinh sản có thể gặp các loại thiếu máu sau đây :

1. Giả thiếu máu: do thể tích huyết tương tăng nhiều hơn lượng hồng cầu từ tuần thứ sáu của thai kỳ và hiện tượng giữ nước ở thai phụ tạo thành tình trạng thiếu máu tương đối, gọi là "thiếu máu sinh lý của thai kỳ" hoặc "thiếu máu giả do pha loãng". Trong trường hợp này chỉ số HCT thường giảm nhưng nồng độ Hb bình thường.

2. Thiếu máu nhược sắc: do thiếu sắt

- Tuy với một lượng rất nhỏ, được xếp vào hàng nguyên tố vi lượng, nhưng sắt lại là một trong những thành phần cơ bản tạo nên hồng cầu, tham gia vào sự vận chuyển ôxy, sự hô hấp tế bào, quá trình miễn dịch của tế bào, thúc đẩy hoạt tính của men sinh học, kích thích sự chuyển hoá của cơ thể, cần thiết cho sự phát triển thể lực cũng như phát triển hệ thần kinh trẻ em… Trong thời kỳ mang thai, lượng hồng cầu của người mẹ tăng lên đáng kể, thai nhi tiếp thu lượng lớn chất sắt từ cơ thể người mẹ qua nhau thai để đáp ứng nhu cầu phát triển của mình mà nếu chế độ dinh dưỡng của người mẹ thiếu chất đạm hoặc do ăn kiêng quá mức, ăn uống không hợp lý hoặc vì hoàn cảnh kinh tế cụ thể, người mẹ rất dễ bị thiếu máu do thiếu sắt. Không nên bỏ qua một vài yếu tố khác cũng khiến ảnh hưởng đến hấp thu sắt như mắc bệnh nhiễm khuẩn, ký sinh trùng (nhiễm giun).

- Thường gặp ở những tháng cuối, diễn biến chậm, có thể gây kém phát triển thai nhi. Sau sinh nếu không được điều trị sẽ nặng thêm.

3. Thiếu máu hồng cầu to:- Dự phòng bằng cách khám thai định kỳ và uống viên sắt bổ sung (viên sắt 60 mg sắt nguyên tố/ngày) trong suốt thời kỳ mang thai đến hết thời kỳ hậu sản (4 tuần sau sinh) theo sự chỉ định của bác sĩ. Người mẹ mang thai nên ăn nhiều thức ăn giàu chất sắt như gan, tiết, thịt, trứng, cá…, mộc nhĩ, nấm hương khô, các loại đậu khô như váng đậu, trái cây tươi, rau có lá xanh…Tuy nhiên, tỷ lệ hấp thu sắt trong các thực phẩm từ động vật cao hơn so với sắt trong ngũ cốc, rau quả và các loại hạt đậu. Nên lưu ý sự hấp thu sắt còn nhờ vào một số chất hỗ trợ trong khẩu phần ăn: vitamin C, thức ăn giàu protein (thịt, cá, thức ăn biển, trứng).

- Thường do thiếu dinh dưỡng, thường gặp 3 tháng cuối thai kỳ.

- Bệnh cảnh thường gây thiếu máu nặng: hồng cầu giảm số lượng, tăng kích thước và tăng nguyên hồng cầu ra máu ngoại biên kèm protein huyết giảm.

- Dự phòng bằng chế độ ăn đầy đủ đạm và khi cần phải cung cấp vitamin B12 thường xuyên

4. Thiếu máu tán huyết do thai nghén:

- Ở những phụ nữ có thai vào những tháng cuối, những huyết sắc tố lạ của thai nhi sẽ tác động lên tế bào nội diệp của nhau sinh ra kháng thể gây phá hủy hồng cầu người mẹ.

- Bệnh cảnh thiếu máu tán huyết thường có sốt, đau lưng, huyết áp hạ; trường hợp nặng có thể gây tiểu ra máu. Tủy tăng sinh mạnh nên nguyên hồng cầu ra máu ngoại biên nhiều, test coombs dương tính.

- Trong trường hợp này chỉ chống thiếu máu bằng cách truyền máu tùy theo tình trạng của bệnh nhân. Sau sanh thông thường bệnh sẽ khỏi.

5. Thiếu máu ác tính do thai nghén:

- Thường không rõ nguyên do, gặp ở những phụ nữ sanh đẻ nhiều lần và ở những tháng cuối của thai sản.

- Bệnh cảnh ảnh hưởng tới nhiều cơ quan nhưng chẩn đoán xác định dựa trên hình ảnh huyết học của một tăng sinh ác tính dòng hồng cầu, trong khi dòng hồng cầu bình thường lại giảm.

- Điều trị chủ yếu là bằng vitamin B12 và acid folic, sau sinh sẽ trở lại bình thường nhưng nếu không điều trị bệnh sẽ nặng thêm.

6. Thiếu máu bất sản tủy:

- Ít gặp, thường xuất hiện ở 3 tháng đầu của thai kỳ.

- Bệnh cảnh nguy hiểm do giảm 3 dòng tế bào máu gây nên tình trạng thiếu máu, nhiễm trùng và nguy cơ xuất huyết trong cả thai kỳ nhất là thai phụ không đi khám thai sớm và kiểm tra định kỳ hàng tháng.

- Chỉ điều trị khi có triệu chứng, diễn tiến bệnh trầm trọng : có thể khỏi nhưng thường tái phát.

Thiếu máu tăng nguy cơ sinh non, sinh con nhẹ cân cũng như tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở mẹ và con. Khám thai định kỳ và làm đầy đủ các xét nghiệm cần thiết có thể dự phòng thiếu máu khi mang thai, vừa có thể phát hiện được những bệnh nguy hiểm gây xuất huyết trong khi sanh như giảm tiểu cầu, rối loạn đông máu, bệnh lý thành mạch, . . .Giúp thai phụ được chuẩn bị tương đối an toàn trước khi lâm bồn, tăng sức khỏe sinh sản cho mẹ và con.

Trong những trường hợp thiếu máu nghiêm trọng có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và thai thì các bác sĩ phải có chỉ định truyền máu cần thiết nhằm nâng đỡ tổng trạng thai phụ. Cũng như khi có xuất huyết trong khi sanh thì truyền máu là phương pháp tích cực hữu hiệu tức thì, để chữa trị cho bệnh nhân mà hiện nay tại Việt Nam chưa có một sản phẩm nhân tạo nào có thể thay thế hoàn toàn. Tuy nhiên người điều trị phải tuân thủ nghiêm ngặt các qui chế an toàn về truyền máu để tránh được phần lớn các phản ứng không mong muốn có thể xảy ra.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Thiếu máu và những điều bạn cần biết

BS. Lê Minh Hoài An - Theo Bệnh viện Từ Dũ

Từ khóa:

Bình luận

Tin mới

04/04/2025

Làm thế nào để cải thiện lưu thông máu của bạn?

Khi chân tay không nhận đủ máu, tay hoặc chân của bạn có thể cảm thấy lạnh hoặc tê. Nếu bạn có làn da sáng, chân của bạn có thể chuyển sang màu xanh. Lưu thông máu kém cũng có thể làm khô da, khiến móng tay giòn và khiến tóc rụng, đặc biệt là ở chân và bàn chân. Một số nam giới có thể gặp khó khăn trong việc cương cứng hoặc duy trì sự cương cứng. Và nếu bạn bị tiểu đường, vết trầy xước, vết loét hoặc vết thương của bạn có xu hướng lành chậm hơn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn một số mẹo để cải thiện lưu thông máu.
03/04/2025

Ăn gì cho đẹp da, khắc phục da sần sùi do vảy nến?

Người bị vảy nến nên bổ sung các loại thực phẩm chống viêm, giàu vitamin đồng thời hạn chế những thực phẩm có khả năng khiến bệnh phát triển, góp phần kiểm soát tốt bệnh và giúp làn da đẹp mịn màng hơn.
03/04/2025

Đẻ mắc vai hay dấu hiệu “con rùa” trong sản khoa

Đẻ mắc vai hay còn gọi là dấu hiệu “con rùa” - là tình trạng xảy ra khi một hoặc cả hai vai của em bé bị kẹt trong quá trình sinh thường. Không có dấu hiệu báo trước và không có cách nào để ngăn ngừa tình trạng này xảy ra. Nguyên nhân gây ra tình trạng này có thể bao gồm việc em bé quá lớn, xương chậu của mẹ nhỏ hoặc đỡ đẻ sai tư thế. Tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng bao gồm cả chấn thương thần kinh cho em bé. Cùng đọc bài viết sau để hiểu thêm về tình trạng này!
02/04/2025

Nâng cao tầm vóc Việt

Tầm vóc không chỉ là thước đo chiều cao đơn thuần mà còn phản ánh sức khỏe và sự phát triển toàn diện của một dân tộc. Tuy nhiên, thực trạng chiều cao của người Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế so với bạn bè quốc tế
01/04/2025

Tăng cường miễn dịch cho trẻ mùa xuân

Mùa xuân đến, mang theo không khí ấm áp và sức sống mới cho vạn vật. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm giao mùa, khí hậu biến đổi thất thường, tạo điều kiện cho các loại vi khuẩn, virus và mầm bệnh sinh sôi phát triển.
01/04/2025

Ngày Thế Giới Nhận Thức về Tự Kỷ: Hiểu đúng và đồng hành cùng người tự kỷ

Ngày 2 tháng 4 hàng năm, thế giới cùng hướng về Ngày Thế Giới Nhận Thức về Tự Kỷ – một sự kiện do Liên Hợp Quốc khởi xướng nhằm kêu gọi sự quan tâm sâu sắc hơn đến rối loạn phổ tự kỷ (ASD).
31/03/2025

Chăm sóc da cho bé vào mùa xuân: Mẹo nhỏ cho mẹ

Mùa xuân là thời điểm giao mùa, khí hậu thất thường, hanh khô, độ ẩm thấp, dễ gây ra những ảnh hưởng không tốt đến làn da nhạy cảm của trẻ nhỏ.
30/03/2025

Những thay đổi về làn da tuổi mãn kinh

Tuổi mãn kinh không chỉ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe sinh lý nữ, mà còn ảnh hưởng đến làn da. Chị em phụ nữ nên lưu ý điều gì khi chăm sóc da tuổi ngoài 40?