Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Nhiễm độc thủy ngân nguy hiểm thế nào?

Thủy ngân là một kim loại nặng có ánh bạc, một nguyên tố kim loại được biết có dạng lỏng ở nhiệt độ thường. Thủy ngân được sử dụng trong các nhiệt kế...

Thủy ngân là một kim loại nặng có ánh bạc, một nguyên tố kim loại được biết có dạng lỏng ở nhiệt độ thường. Thủy ngân được sử dụng trong các nhiệt kế, áp kế và các thiết bị khoa học khác. Thủy ngân nguyên tố lỏng ít độc, nhưng các hợp chất và muối của nó lại rất độc. Đây là nguyên nhân gây ra các tổn thương não và gan khi con người tiếp xúc, hít thở hay ăn phải.

Thủy ngân là chất độc tích lũy sinh học rất dễ dàng hấp thụ qua da, các cơ quan hô hấp và tiêu hóa. Các hợp chất vô cơ ít độc hơn so với hợp chất hữu cơ của thủy ngân. Cho dù ít độc hơn so với các hợp chất của nó nhưng thủy ngân vẫn tạo ra sự ô nhiễm đáng kể đối với môi trường vì nó tạo ra các hợp chất hữu cơ trong các cơ thể sinh vật. Một trong những hợp chất độc nhất của nó là đimêtyl thủy ngân, độc đến mức chỉ vài micrôlít rơi vào da có thể gây tử vong.

Chứng bệnh Minamata là một dạng ngộ độc thủy ngân. Thủy ngân tấn công hệ thần kinh trung ương và hệ nội tiết, đồng thời ảnh hưởng tới miệng, các cơ hàm mặt và răng. Sự phơi nhiễm kéo dài gây ra các tổn thương não và gây tử vong. Nó có thể gây ra các dị tật bẩm sinh ở thai nhi.

Hít phải thủy ngân gây bệnh phổi nặng cấp tính.

Nguồn lây nhiễm thủy ngân

Kim loại thủy ngân là một chất lỏng màu xám bạc, gây hại cho con người khi tiếp xúc với không khí và được hít vào phổi, có thể sinh ra từ hoạt động của các nhà máy điện đốt than đá, lò đốt rác và đám cháy rừng.

Methyl thủy ngân (MeHg) có thể ngấm vào cơ thể khi con người ăn một số loài cá nước mặn và nước ngọt, đặc biệt là loài cá lớn ở đỉnh chuỗi thức ăn như cá mập, cá kiếm, cá vược và cá chó.

Hợp chất thủy ngân vô cơ có thể được tìm thấy trong pin, thuốc uống, thuốc mỡ, thuốc xịt muỗi và một số loại thuốc có nguồn gốc thảo mộc. Hợp chất này có thể gây hại nếu con người hít hoặc nuốt vào cơ thể.

Dạng cuối cùng là thủy ngân phenyl (phenylmercury) thường có mặt trong các loại sơn sản xuất từ nhựa mủ, sơn ngoại thất, bả chống thấm, mỹ phẩm dành cho mắt và dụng cụ vệ sinh cá nhân. Phenylmercury xâm nhập vào cơ thể khi hít vào ở dạng hơi, ngấm qua da hoặc qua đường tiêu hóa.

Việc tiếp xúc với thủy ngân diễn ra phổ biến nhất qua đường thức ăn khi tiêu thụ hải sản hoặc thực vật nhiễm độc thủy ngân.

Một khi tiếp xúc với cơ thể, thủy ngân được hấp thụ gần như hoàn toàn vào máu và phân phối tới mọi mô bao gồm bộ não. Nó cũng truyền qua nhau thai đến thai nhi và não thai nhi. Dấu hiệu đầu tiên của việc nhiễm độc thủy ngân là hiện tượng tê và đau nhói ở môi, ngón tay và ngón chân, gọi là chứng dị cảm (paresthesia).

Việc tiếp xúc với thủy ngân trong thời gian dài dẫn đến run rẩy, mất khả năng điều hòa vận động, thay đổi tính cách, mất trí nhớ, mất ngủ, mệt mỏi, đau đầu, giảm cân, căng thẳng tâm lý và viêm lợi. Các triệu chứng này xảy ra khi một người tiếp xúc với nồng độ thủy ngân trong không khí trên 50 microgram/m3.

Triệu chứng lâm sàng

Tùy thuộc dạng thủy ngân (Hg) gây ngộ độc, khoảng thời gian, cường độ tiếp xúc và một vài điều kiện cơ thể mà biểu hiện lâm sàng ngộ độc khác nhau. Hít Hg nguyên tố và nuốt Hg vô cơ gây ngộ độc cấp, trong khi tiếp xúc với dạng hữu cơ như ăn phải cá chứa Hg thường gây ngộ độc mạn.

Hít phải thủy ngân gây bệnh phổi nặng cấp tính. Triệu chứng đầu tiên là sốt do khói kim loại gồm: sốt, ớn lạnh, thở khó. Những triệu chứng khác gồm: viêm miệng, lơ mơ, co giật, nôn ói và viêm ruột. Những triệu chứng này thường dịu đi trong vòng 1 tuần. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, diễn tiến nặng hơn phù phổi cấp, suy hô hấp và tử vong.

Ngộ độc mạn do hít thủy ngân gây tam chứng kinh điển: viêm lợi và chảy nước miếng, run giật tay và rối loạn tâm thần kinh. Trẻ thường mất ngủ, hay quên, tâm lý không ổn định, kém ăn, vẻ buồn bã.

Nuốt phải thủy ngân vô cơ (điển hình là pin) gây phỏng niêm mạc miệng, đau bụng, buồn nôn, nôn ra máu. Diễn tiến sau đó vài ngày hoại tử ống thận cấp, gây suy thận, rối loạn nước và điện giải có thể gây tử vong.

Ăn thức ăn chứa thủy ngân hữu cơ như cá biển gây ngộ độc mạn, xuất hiện sau nhiều ngày đến nhiều tuần.

Biểu hiện thần kinh là dị cảm, thất điều, suy nhược thần kinh, giảm thính giác, loạn vận ngôn, thu hẹp thị trường, rối loạn tâm thần, run cơ, rối loạn cử động và có thể tử vong. Đặc biệt, rất độc đối với thai nhi có mẹ thường xuyên ăn cá biển chứa nhiều thủy ngân gây sẩy thai, khuyết tật thần kinh, chậm phát triển tâm thần, bại não, biến dạng chi.

Điều trị thế nào?

Điều trị ban đầu ngộ độc Hg tương tự những ngộ độc khác, phải nhanh chóng đánh giá tình trạng hô hấp, tuần hoàn. Loại thải chất độc ở da bằng cách cởi bỏ quần áo bị nhiễm bẩn, rửa da, mắt nếu bị nhiễm. Ngộ độc do nuốt không gây nôn và cũng không rửa dạ dày, do nguy cơ thủng dạ dày và thủng thực quản.

Không dùng than hoạt do không có tác dụng hấp phụ kim loại. Trường hợp ngộ độc Hg vô cơ cần được truyền dịch ngăn ngừa trụy tim mạch. Nếu tổn thương niêm mạc hầu họng gây phù nề nhiều, nên đặt nội khí quản để ngăn ngừa tắc nghẽn hô hấp. Khi có triệu chứng toàn thân là chỉ điểm có sự chuyển đổi Hg hữu cơ thành vô cơ trong cơ thể, phải được dùng thuốc giải độc đặc hiệu ngay.

Biện pháp phòng tránh

Vì các ảnh hưởng nguy hiểm tới sức khỏe do phơi nhiễm Hg, cần có những qui định giới hạn chất thải chứa Hg ra môi trường sống, kiểm soát ngưỡng cho phép tiếp xúc với các dạng khác nhau của Hg để phòng chống ngộ độc Hg trong môi trường. Những qui định hạn chế những sản phẩm chứa Hg dễ vỡ, các sản phẩm thuốc, phấn trong thành phần có chứa Hg để hạn chế nguy cơ trẻ tiếp xúc với Hg.

Để phòng tránh trẻ nuốt phải Hg tại nhà, các bậc phụ huynh cẩn thận với nhiệt kế Hg: không đặt trên bàn, kệ trong tầm nhìn, tầm tay của trẻ. Không cho trẻ chơi nghịch với nhiệt kế. Khi đo nhiệt độ cho trẻ, luôn bên cạnh trẻ và quan sát trong suốt thời gian đo, cho đến khi có kết quả nhiệt độ. Cất giữ nhiệt kế trong tủ cao có khóa hoặc chốt cài cẩn thận.

Nếu phát hiện trẻ nuốt Hg trong nhiệt kế, các bậc phụ huynh tuyệt đối không móc họng, gây ói vì sẽ gây biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ. Nếu không hít sặc, chỉ cần theo dõi phân của trẻ trong vài ngày để xác định và đánh giá lượng Hg đã nuốt được bài tiết ra ngoài. Lưu ý cho trẻ ăn uống đầy đủ để tránh táo bón.

BS. Ngô Minh Hạnh - Theo Sức khỏe & Đời sống
Bình luận
Tin mới
  • 10/09/2025

    5 loại đồ uống tốt cho bệnh gan nhiễm mỡ

    Tiêu thụ một số loại đồ uống có thể giúp tăng cường sức khỏe gan, cải thiện các triệu chứng của gan nhiễm mỡ.

  • 10/09/2025

    7 mẹo nhà bếp cần biết cho mùa mưa

    Mùa mưa hàng năm tại miền bắc thường vào tháng 7-8 âm lịch là thời điểm lý tưởng để giải tỏa cái nóng oi bức của mùa hè, nhưng cũng mang đến những thách thức cho căn bếp của bạn. Độ ẩm tăng cao, ẩm ướt, nấm mốc và côn trùng không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt trong ngôi nhà của bạn mà còn ảnh hưởng đến an toàn vệ sinh thực phẩm nhà bếp. Cùng tìm hiểu về 7 mẹo giữ cho thực phẩm an toàn trong nhà bếp vào mùa mưa qua bài viết sau!

  • 09/09/2025

    Những thực phẩm ảnh hưởng đến mùi cơ thể

    Mùi cơ thể là hiện tượng sinh lý phổ biến nhưng đôi khi gây phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày và ảnh hưởng đến sự tự tin trong giao tiếp. Bên cạnh yếu tố di truyền, vệ sinh cá nhân và nội tiết tố, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành mùi cơ thể.

  • 09/09/2025

    Tóc rụng nhiều khi tắm gội có bất thường?

    Việc rụng vài sợi tóc mỗi ngày là điều bình thường nhưng nếu lượng tóc rụng nhiều khi tắm gội có phải là điều bất thường?

  • 09/09/2025

    Quản lý căng thẳng: Bước vào năm học mới một cách tự tin

    Mỗi năm học mới mang đến cơ hội phát triển nhưng cũng đi kèm áp lực không nhỏ đối với thanh thiếu niên. Từ việc thích nghi với lịch học dày đặc đến những kỳ vọng từ gia đình và xã hội, học sinh thường đối mặt với căng thẳng học đường, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và sự tự tin. Việc quản lý căng thẳng không chỉ giúp các em vượt qua khó khăn mà còn xây dựng nền tảng cho sự phát triển toàn diện. Bài viết này sẽ cung cấp các phương pháp khoa học để học sinh bước vào năm học mới với tâm thế tự tin và khỏe mạnh.

  • 08/09/2025

    Người cao tuổi Việt Nam đang phải đối mặt với những căn bệnh nào?

    Người cao tuổi (NCT) là nhóm dân số có nguy cơ cao về sức khỏe do sự suy giảm chức năng sinh lý cùng gánh nặng bệnh mạn tính tích lũy theo thời gian.

  • 08/09/2025

    Ảnh hưởng của stress đến sức khỏe tinh thần và cách giải tỏa

    Stress là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống hiện đại, từ áp lực công việc, gia đình đến những thay đổi bất ngờ trong cuộc sống. Khi không được kiểm soát, stress không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể mà còn tác động sâu sắc đến sức khỏe tinh thần, gây ra lo âu, trầm cảm và nhiều vấn đề tâm lý khác.

  • 07/09/2025

    10 bài tập đốt cháy calo để thử trong tuần này

    Không phải tất cả các bài tập đều đốt cháy cùng một lượng calo các hoạt động như chạy hoặc tập luyện cường độ cao sẽ khiến cơ thể bạn hoạt động nhiều hơn và sử dụng nhiều năng lượng hơn. Ngoài ra, lượng calo đốt cháy phụ thuộc vào các yếu tố như tuổi tác, cân nặng và mức độ tập luyện chăm chỉ của bạn.

Xem thêm