Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Dùng thuốc ở người luống tuổi: Làm gì để giảm phản ứng phụ?

Các phản ứng phụ hay còn gọi là phản ứng không mong muốn do thuốc luôn là một thách thức lớn đối với các thầy thuốc trong thực hành lâm sàng, có thể ảnh hưởng không nhỏ đến cả hiệu quả và giá thành điều trị.

Phản ứng thuốc có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng những bệnh nhân luống tuổi là nhóm đối tượng bị ảnh hưởng rõ rệt nhất.

Nguyên nhân gây phản ứng phụ

Nghiên cứu ở những nước phát triển cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân luống tuổi phải nhập viện điều trị do phản ứng thuốc thường cao hơn khoảng 4 lần so với bệnh nhân trẻ tuổi, phản ứng thuốc cũng làm tăng thêm khoảng 1,5 lần thời gian nằm viện và 1,3 lần chi phí điều trị ở những người bệnh luống tuổi phải điều trị nội trú trong bệnh viện.

Sử dụng thuốc ở người luống tuổi phải hết sức thận trọng.

Nguyên nhân chủ yếu là do người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh mạn tính và phải dùng đồng thời nhiều loại thuốc, kể cả những loại thuốc bổ hỗ trợ điều trị, từ đó dễ xảy ra tương tác giữa các thuốc làm tăng nguy cơ của các phản ứng có hại do thuốc.

Khuyến cáo gần đây về việc điều trị sớm các bệnh mạn tính thường gặp ở người luống tuổi như tiểu đường, tăng huyết áp... cũng làm gia tăng số lượng thuốc được sử dụng ở nhóm tuổi này.

Theo một khảo sát tại Anh, 80% số người trên 75 tuổi phải dùng ít nhất 1 loại thuốc và 36% phải dùng nhiều hơn 3 loại thuốc chữa bệnh.

Bên cạnh đó, tình trạng ít vận động và sự suy giảm chức năng gan, thận do tuổi tác có thể làm giảm khả năng đào thải thuốc qua các cơ quan này, khiến thuốc bị tích lũy trong cơ thể và làm tăng nguy cơ các phản ứng có hại.

Sự sa sút trí nhớ và khả năng nhận thức ở người luống tuổi cũng có thể khiến người bệnh dùng sai thuốc hoặc không nhận biết sớm được các biểu hiện của phản ứng thuốc để kịp thời xử lý.

Cuối cùng, việc tự dùng thuốc không theo y lệnh của thầy thuốc, không đúng liều lượng, không được kiểm soát chặt chẽ và không được cảnh báo trước về các tác dụng phụ có thể xảy ra cũng là những yếu tố quan trọng góp phần làm gia tăng các phản ứng không mong muốn do thuốc ở người luống tuổi.

Dấu hiệu thường gặp

Các dấu hiệu thường gặp nhất của phản ứng thuốc ở người luống tuổi là táo bón, lú lẫn, ngã, tụt huyết áp, mất ngủ…, đều rất dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện của một bệnh lý mới. Khi đó, người bệnh có thể sẽ phải nhận thêm các thuốc điều trị không cần thiết và làm tăng thêm các phản ứng không mong muốn do thuốc.

Phản ứng không mong muốn do thuốc có thể gây ra do các sai sót, bất cẩn trong quá trình kê đơn và sử dụng thuốc, do tác dụng dược lý của thuốc hoặc các phản ứng đặc ứng và dị ứng do thuốc. Các sai sót trong quá trình kê đơn và sử dụng thuốc là yếu tố dễ tác động nhất, chính vì thế, phần lớn các biện pháp nhằm giảm thiểu các phản ứng không mong muốn do thuốc ở người luống tuổi tập trung vào việc giải quyết vấn đề này.

Nhận thức, hành vi, sự nhạy cảm và ý thức của người bệnh có thể có những tác động ở mức độ khác nhau đối với nguy cơ xảy ra các sai sót trong quá trình sử dụng thuốc.

Tuy nhiên, kiến thức và kỹ năng của thầy thuốc mới chính là yếu tố có tác động lớn nhất đến nguy cơ này. Sai sót trong quá trình kê đơn chiếm tới hơn 50% tổng số các sai sót của quá trình sử dụng thuốc.

Để có thể giảm thiểu những sai sót trong quá trình này, bác sĩ cần có đầy đủ kiến thức về các thuốc sử dụng và nhận thức được nguy cơ của việc sử dụng thuốc không hợp lý. Ở những nước phát triển, việc đào tạo liên tục là biện pháp cần thiết để nâng cao kiến thức cơ bản về kê đơn cho thầy thuốc.

Hạn chế phản ứng phụ thế nào?

Trong quá trình kê đơn thuốc cho người bệnh luống tuổi, một số vấn đề sau đây cần được đặc biệt lưu ý để có thể hạn chế tối đa các phản ứng không mong muốn gây ra do thuốc.

Trước tiên, người bệnh ở nhóm tuổi này nên được điều trị với số lượng thuốc ít nhất, liều dùng thấp nhất và thời gian dùng ngắn nhất có thể, khi tình trạng bệnh cho phép, nên sớm chuyển sang các biện pháp điều trị không dùng thuốc (như phục hồi chức năng, vật lý liệu pháp…).

Ngoài ra, cần lưu ý tránh dùng đồng thời cho người bệnh các thuốc có những tương tác bất lợi với nhau như kháng sinh clarithromycin với digoxin hoặc theophyllin, các sulfamide hạ đường huyết với co-trimoxazole, thuốc ức chế men chuyển với lợi tiểu verospiron…

Trong quá trình điều trị, người bệnh cũng cần được thường xuyên theo dõi và tái đánh giá hiệu quả cũng như các tai biến của việc dùng thuốc để có những điều chỉnh kịp thời. Cuối cùng, người bệnh cần được giải thích trước các nguy cơ và lợi ích của việc điều trị cũng như tác dụng phụ có thể xảy ra.

Thực hiện tốt được các biện pháp nêu trên có thể dự phòng được gần 60% những phản ứng không mong muốn do thuốc ở người luống tuổi hoặc ít nhất cũng giảm được mức độ của các phản ứng.

BS. Nguyễn Hữu Trường - Theo Sức khỏe & Đời sống
Bình luận
Tin mới
  • 11/07/2025

    Những dấu hiệu của tình yêu thái quá và cách xử lý

    Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.

  • 10/07/2025

    Vận động cùng con - giải pháp gắn kết tình cảm gia đình

    Trong cuộc sống hiện đại, khi thời gian dành cho gia đình ngày càng bị thu hẹp bởi công việc và các thiết bị điện tử, việc tìm kiếm một hoạt động vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp gắn kết tình cảm cha con trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

  • 10/07/2025

    Cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng

    Những ngày hè đầy nắng là thời điểm lý tưởng để đưa trẻ ra ngoài chơi, đi biển, cắm trại, picnic,... Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian dưới ánh nắng mặt trời có thể khiến trẻ dễ bị cháy nắng. Cháy nắng nặng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe về da cho trẻ. Cùng đọc bài viết sau đây để biết cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng.

  • 09/07/2025

    Đau đầu do thời tiết nóng bức: Nguy cơ tiềm ẩn và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

    Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.

  • 08/07/2025

    Các nguồn cung cấp chất béo cho cơ thể

    Chất béo là một trong ba nhóm dưỡng chất thiết yếu, cùng với carbohydrate và protein, có vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể con người.

  • 08/07/2025

    Đột quỵ nhiệt: Nguy hiểm tiềm ẩn trong mùa nắng nóng

    Mùa hè đến, cái nắng gay gắt không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm khôn lường đối với sức khỏe, trong đó đột quỵ nhiệt là một trong những tình trạng đáng lo ngại nhất.

  • 08/07/2025

    Loại cá nhỏ bé có nhiều lợi ích với sức khỏe

    Cá cơm là một nguồn dinh dưỡng ấn tượng, mang lại những lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên.

  • 08/07/2025

    Kháng sinh và những điều cần biết cho người trưởng thành

    Kháng sinh (hay thuốc kháng sinh) đóng vai trò then chốt trong y học hiện đại, giúp điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Xem thêm