Dopamine tham gia vào việc điều khiển chuyển động. Sự sản xuất không đủ dopamine trong một phần của não có thể dẫn đến bệnh Parkinson, một bệnh rối loạn hệ thống thần kinh không thể chữa trị ảnh hưởng đến chuyển động và gây ra những cơn run không kiểm soát.
Cách dopamine hoạt động
Trong hệ thống phần thưởng của não, Dopamine đóng vai trò trong hệ thống phần thưởng của não, giúp củng cố những hành vi nhất định dẫn đến phần thưởng. Một lượng dopamine tăng đột ngột, ví dụ, là điều khích lệ một con chuột thí nghiệm nhấn một cái đòn bẩy lặp đi lặp lại để nhận thức ăn, hoặc một người ăn một lát pizza thứ hai.
Gần đây, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng dopamine có thể giúp hủy bỏ các mối liên kết gây hại. Trong một nghiên cứu năm 2018, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra vai trò của dopamine trong việc giảm các phản ứng sợ hãi theo thời gian, một yếu tố quan trọng của việc điều trị cho những người mắc rối loạn lo âu, chẳng hạn như các loại nỗi sợ hoặc rối loạn stress sau sang chấn (PTSD).
Não và dopamine
Dopamine giúp thúc đẩy luồng thông tin đến các khu vực não chịu trách nhiệm về suy nghĩ và cảm xúc. Theo Cleveland Clinic, lượng dopamine quá nhiều hoặc quá ít — hoặc vấn đề trong cách não sử dụng dopamine — có thể đóng vai trò trong các rối loạn như tự kỷ hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).
Dopamine và phản ứng stress của cơ thể
Ở các phần khác của cơ thể, dopamine hoạt động như một loại hormone gọi là catecholamine. Catecholamine được tạo ra trong tuyến thượng thận — các nhà máy sản xuất hormone nhỏ nằm trên đỉnh của thận.
Có ba loại chính của catecholamine: dopamine, epinephrine (adrenaline), và norepinephrine.
Những hormone này được giải phóng vào hệ tuần hoàn máu khi cơ thể gặp căng thẳng về mặt thể chất hoặc tinh thần. Chúng gây ra những thay đổi sinh hóa kích hoạt phản ứng chiến đấu hoặc chạy trốn được gọi là cơ chế tự nhiên của cơ thể đối với căng thẳng.
Dopamine có nhiều chức năng ngoài não. Nó hoạt động như một chất giãn mạch, giúp mở rộng các mạch máu. Nó giúp tăng lượng tiểu tiện ra ở thận, và ở tuyến tụy, nó giảm sự sản xuất insulin, một hormone tham gia vào việc điều chỉnh đường huyết.
Dopamine và tiêu hóa
Dopamine cũng đóng vai trò trong hệ tiêu hóa, giúp đảm bảo thức ăn trong ruột không bị tiêu hóa quá nhanh. Trong hệ thống miễn dịch, dopamine làm giảm viêm nhiễm, thường giúp ngăn chặn loại phản ứng miễn dịch không kiểm soát như trong các bệnh tự miễn nhiễm.
Thụ thể dopamine là gì?
Thụ thể dopamine là các protein được tìm thấy trong não và dây thần kinh khắp cơ thể. Các phân tử, như các hormone bao gồm dopamine, kết dính vào thụ thể và khởi động các phản ứng hóa học cuối cùng dẫn đến một mục tiêu.
Khi tín hiệu dopamine tiếp cận một neuron gần đó, nó gắn vào thụ thể của neuron đó. Thụ thể và chất dẫn truyền thần kinh hoạt động theo cơ chế chìa khóa và ổ khóa. Dopamine gắn vào thụ thể và truyền tải thông điệp hóa học của nó bằng cách gây ra các thay đổi trong tế bào thần kinh nhận được.
Tại sao thụ thể dopamine là chìa khóa cho các chức năng thần kinh và thể chất?
Thụ thể dopamine đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình thần kinh, bao gồm sự điều hòa chuyển động và kiểm soát chuyển động tinh tế, sự hài lòng, suy nghĩ, trí nhớ và học hỏi.
Các thụ thể dopamine hoạt động không bình thường có thể là nguyên nhân trong một số bệnh thần kinh và tâm thần. Do đó, các thụ thể dopamine là mục tiêu tự nhiên của nhiều phương pháp điều trị thuốc.
Một số loại chất cấm bao gồm heroin, cocaine và methamphetamine có thể tác động vào các thụ thể dopamine trong não. Chúng có thể làm cho các tế bào thần kinh giải phóng quá nhiều dopamine hoặc ngăn hệ thống thần kinh tái chế dopamine sau khi hoàn thành nhiệm vụ của nó, gây ảnh hưởng đến "hệ thống phần thưởng" của não.
Tác động hưng phấn, sự hài lòng, và dopamine
Dopamine tạo ra cảm giác vui sướng, hài lòng. Một số chất chẳng hạn như cocaine, có thể tạo ra lượng lớn dopamine tràn vào hệ thống, tạo ra cảm giác phấn khích hoặc nghiện để lại cho người sử dụng muốn thêm.
Khi những loại thuốc này bị lạm dụng theo thời gian, các hiệu ứng hài lòng của dopamine trên não giảm đi. Để khôi phục lại các khoái cảm này, người sử dụng phải tăng lượng thuốc sử dụng. Hiện tượng này được gọi là "dung nạp thuốc".
Thuốc dopamine
Có một số nhóm thuốc hoạt động trên các con đường dopamine của não để điều trị bệnh. Chúng bao gồm:
- Levodopa (L-dopa) là một loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh Parkinson. Các triệu chứng của bệnh Parkinson bắt đầu xuất hiện khi các tế bào sản xuất dopamine trong não chết. Levodopa, một tiền chất của dopamine, giúp tăng lượng dopamine trong não. Khi levodopa đến não, nó chuyển hóa thành dopamine.
- Thuốc chủ vận dopamine là một nhóm thuốc kết hợp và kích hoạt các thụ thể dopamine trong não. Chúng mô phỏng hành động của dopamine tự nhiên trong não, gây ra các tế bào thần kinh phản ứng như chúng sẽ với dopamine.
Các chủ vận dopamine lừa não thành nghĩ rằng nó đang nhận được dopamine cần thiết.
Chủ vận dopamine được sử dụng để điều trị các tình trạng dopamine thấp, bao gồm bệnh Parkinson và hội chứng chân không yên. Hội chứng chân không yên là một rối loạn giấc ngủ gây ra cảm giác kích thích hoặc co giật không dễ chịu ở chân khi nằm hoặc ngồi, chủ yếu vào ban đêm, dẫn đến một cảm giác không thể cưỡng lại để di chuyển chân, và mất ngủ. Giống như bệnh Parkinson, nó cũng dường như được gây ra do thiếu hụt dopamine trong não.
Chất chủ vận dopamine cũng đôi khi được sử dụng để điều trị trầm cảm và bệnh đau cơ xơ hóa (fibromyalgia).
Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có liên quan đến các chủ vận dopamine bao gồm huyết áp thấp, chóng mặt khi đứng dậy, ảo giác và các rối loạn kiểm soát xung khắc, chẳng hạn như nghiện cờ bạc, chứng cuồng ăn, và chứng cuồng dâm.
- Thuốc đối kháng dopamine: Là một nhóm thuốc kết hợp và chặn các thụ thể dopamine. Thuốc đối kháng dopaminergic hay chất đối kháng thụ thể dopamine làm giảm hoạt động dopamine, có thể hữu ích cho việc điều trị các bệnh tâm thần như tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực do hệ thống dopamine hoạt động quá mức.
Các chất đối kháng dopamine tác động vào các thụ thể dopamine trong đường ruột cũng có thể được sử dụng để điều trị buồn nôn hoặc như chất chống nôn.
Dopamine và thực phẩm chức năng
Dopamine được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, nhưng dopamine không thể tự đi vào não qua mạch máu, vì vậy việc ăn thực phẩm chứa dopamine sẽ không tăng lượng dopamine trong não. Nhưng phân tử tiền chất của dopamine, tyrosine, có thể vượt qua rào cản máu não.
Tyrosine là một axit amin được tìm thấy tự nhiên trong thực phẩm giàu protein, chẳng hạn như phô mai, các loại hạt, và thịt. Trong một số tình huống nhất định, các chất bổ sung tyrosine có thể giúp tăng lượng dopamine trong não, khiến một số người tin rằng bổ sung tyrosine có thể hỗ trợ trong các bệnh về thần kinh và tâm thần liên quan đến suy giảm dopamine. Trong thực tế, thuốc Parkinson Levodopa được tổng hợp ban đầu từ một dạng của tyrosine. Nhưng các nghiên cứu khoa học đã cho thấy các chất bổ sung tyrosine không có vẻ có tác dụng nhiều đối với sinh lý, tư duy hoặc hành vi.
Tham khảo thông tin tại bài viết: Mẹo tăng hormone dopamine không cần dùng thuốc
Mùa hè với những ngày nắng nóng kéo dài không chỉ là thời điểm để thư giãn mà còn là cơ hội tuyệt vời để người cao tuổi tham gia các hoạt động thể thao dưới nước. Đây là hình thức vận động nhẹ nhàng, ít gây áp lực lên cơ thể, đồng thời mang lại nhiều lợi ích sức khỏe vượt trội.
Đau thắt lưng là một trải nghiệm phổ biến đối với nhiều người. Nó thường có thể dẫn đến đau, ngứa ran hoặc tê ở phần thân dưới. Có nhiều nguyên nhân gây đau thắt lưng, phổ biến nhất bao gồm căng cơ, tư thế xấu và tuổi tác.
Mùa hè đến mang theo cái nắng gay gắt, đặc biệt tại Việt Nam – nơi khí hậu nhiệt đới khiến bức xạ tia cực tím (UV) đạt mức cao trong nhiều tháng. Đối với thanh thiếu niên lứa tuổi năng động, thường xuyên tham gia các hoạt động ngoài trời như thể thao, dã ngoại hay đi học việc bảo vệ làn da và sức khỏe trước tia UV là vô cùng cần thiết.
Một nghiên cứu mới đã tìm hiểu cách thức sucralose, một chất tạo ngọt không calo, ảnh hưởng đến các tín hiệu não bộ liên quan đến cảm giác đói.
Việc ai đó thể hiện tình cảm với bạn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và phấn khích khi bạn đang trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phân biệt sự mới lạ của một mối quan hệ mới với các hành vi thái quá.
Trong cuộc sống hiện đại, khi thời gian dành cho gia đình ngày càng bị thu hẹp bởi công việc và các thiết bị điện tử, việc tìm kiếm một hoạt động vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp gắn kết tình cảm cha con trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Những ngày hè đầy nắng là thời điểm lý tưởng để đưa trẻ ra ngoài chơi, đi biển, cắm trại, picnic,... Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian dưới ánh nắng mặt trời có thể khiến trẻ dễ bị cháy nắng. Cháy nắng nặng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe về da cho trẻ. Cùng đọc bài viết sau đây để biết cách phòng tránh và xử trí khi trẻ bị cháy nắng.
Mùa hè mang theo những ngày nắng kéo dài, không khí oi bức và nền nhiệt độ cao, tạo nên nhiều thách thức đối với sức khỏe con người. Một trong những ảnh hưởng phổ biến nhưng ít được chú ý là tình trạng đau đầu do nóng.