Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Dị ứng thuốc (Phần 1)

Dị ứng thuốc là một phản ứng bất thường của hệ thống miễn dịch với một loại thuốc bất kỳ. Về nguyên tắc, bất kỳ loại thuốc nào cũng có thể gây ra dị ứng, song trên thực tế sẽ có một số loại thuốc có khả năng gây dị ứng cao hơn một số loại khác.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của dị ứng thuốc là nổi mề đay, phát ban hoặc sốt. Dị ứng thuốc có thể gây ra các phản ứng nghiêm trọng, bao gồm cả các tình trạng đe dọa tính mạng và ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể (sốc phản vệ).

Dị ứng thuốc cũng không giống như tác dụng phụ của thuốc, khi tác dụng phụ có thể xảy ra như trong các chỉ dẫn thuốc đã ghi sẵn. Dị ứng thuốc cũng khác với ngộ độc thuốc (thường là do dùng thuốc quá liều).

Triệu chứng

Các dấu hiệu và triệu chứng của dị ứng thuốc nghiêm trọng thường xảy ra trong vòng một giờ sau khi dùng thuốc. Đối với một số phản ứng khác đặc biệt như phát ban, chúng có thể xảy ra sau vài giờ, vài ngày và thậm chí là vài tuần sau đó.

Các dấu hiệu và triệu chứng dị ứng thuốc có thể bao gồm:
  • Phát ban da
  • Nổi mề đay
  • Ngứa
  • Sốt
  • Sưng tấy
  • Khó thở
  • Thở khò khè
  • Sổ mũi
  • Ngứa, chảy nước mắt

Sốc phản vệ

Sốc phản vệ là một phản ứng hiếm gặp, đe dọa tính mạng do dị ứng thuốc gây ra rối loạn chức năng và các phản ứng lan rộng trên toàn hệ thống cơ thể. Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm:

  • Nghẹt đường thở, nghẹt họng
  • Khó thở
  • Buồn nôn hoặc đau quặn bụng
  • Nôn mửa, tiêu chảy
  • Chóng mặt, choáng váng
  • Mạch nhanh, huyết áp tụt
  • Co giật
  • Mất ý thức

Các tình trạng khác do dị ứng thuốc

Các phản ứng dị ứng thuốc ít phổ biến hơn khi đã trải qua vài ngày hoặc vài tuần sau khi sử dụng, tuy nhiên chúng vẫn có thể tồn tại một thời gian sau khi ngừng thuốc. Một số điều kiện bao gồm:

  • Bệnh về huyết thanh: là một tai biến dị ứng thuốc hay gặp nhất, có thể gây sốt, đau khớp, phát ban, sưng tấy và buồn nôn
  • Thiếu máu do thuốc: gây giảm lượng hồng cầu, có thể gây mệt mỏi, nhịp tim không đều, khó thở và các triệu chứng khác
  • Phát ban do thuốc với tăng bạch cầu ái toan và các triệu chứng toàn thân: dẫn đến phát ban, số lượng bạch cầu cao, sưng tấy, sưng hạch bạch huyết và tái phát nhiễm trùng viêm gan
  • Viêm thận: có thể gây sốt, đái ra máu, sưng phù, lú lẫn và các triệu chứng khác

Nếu gặp phải các dấu hiệu phản ứng nghiêm trọng hoặc nghi ngờ sốc phản vệ sau khi dùng thuốc, hãy đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Điều gì gây ra dị ứng thuốc?

Dị ứng thuốc xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể xác định nhầm một loại thuốc là một chất có hại, chẳng hạn như virus hoặc vi khuẩn. Một khi hệ thống miễn dịch phát hiện một loại thuốc hay một chất nào đó trong thuốc là chất có hại, cơ thể sẽ phát triển kháng thể đặc hiệu để chống lại loại thuốc – chất trong thuốc đó. Tình trạng này có thể xảy ra ở lần đầu tiên dùng thuốc, nhưng đôi khi dị ứng không phát triển cho đến khi tiếp xúc nhiều lần.

Ở các lần tiếp theo dùng thuốc, các kháng thể đặc hiệu này sẽ “gắn cờ chỉ điểm” vào thuốc hay chất trong thuốc và hệ thống miễn dịch trực tiếp tấn công vào các đối tượng được “gắn cờ chỉ điểm” đó. Hóa chất do hoạt động tấn công này được tiết ra có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến phản ứng dị ứng.

Đôi khi, chúng ta không biết lần đầu tiên tiếp xúc với thuốc có các phản ứng gì và có thể không nghĩ rằng bản thân có dị ứng thuốc. Một số bằng chứng cho thấy rằng một lượng nhỏ của thuốc, chẳng hạn như thuốc kháng sinh cũng có thể đủ để hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại nó.

Một số phản ứng dị ứng có thể là kết quả của một quá trình hơi khác biệt. Các nhà nghiên cứu tin rằng một số loại thuốc có thể liên kết trực tiếp với tế bào T – một loại tế bào bạch cầu của hệ miễn dịch, và điều này bắt đầu giải phóng các hóa chất có thể gây ra phản ứng dị ứng trong lần đầu tiên sử dụng thuốc.

Thuốc thường liên quan đến dị ứng

Mặc dù bất kỳ loại thuốc nào cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng, nhưng một số loại thuốc thường gây tỉ lệ dị ứng cao hơn một số thuốc khác. Chúng bao gồm:

  • Thuốc kháng sinh, chẳng hạn như penicillin
  • Thuốc giảm đau, chẳng hạn như aspirin, ibuprofen và naproxen natri
  • Thuốc hóa trị để điều trị ung thư
  • Thuốc điều trị các bệnh tự miễn, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp

Phản ứng thuốc không gây dị ứng

Đôi khi phản ứng với thuốc có thể tạo ra các dấu hiệu và triệu chứng gần giống như phản ứng của dị ứng thuốc, nhưng phản ứng với thuốc không được kích hoạt bởi hoạt động của hệ thống miễn dịch. Tình trạng này được gọi là phản ứng quá mẫn không dị ứng hoặc phản ứng thuốc giả dị ứng.

Các loại thuốc thường liên quan đến tình trạng này bao gồm:

  • Aspirin
  • Thuốc nhuộm (thuốc chỉ điểm) được sử dụng trong các phương pháp kiểm tra bằng hình ảnh
  • Thuốc phiện để điều trị đau
  • Thuốc gây tê cục bộ

(còn phần 2)

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Những điều cần biết về các loại thuốc không cần kê đơn

Bình luận
Tin mới
  • 01/07/2025

    Sự thật về phương pháp thải độc bằng nước cốt chanh

    Nhiều người thực hiện thải độc cơ thể theo hướng dẫn truyền miệng và trên các nền tảng xã hội... và hiện nay đang dấy lên trào lưu thải độc bằng nước cốt chanh. Vậy sự thật về phương pháp thải độc này như thế nào?

  • 01/07/2025

    Cách sử dụng dầu dừa điều trị chàm

    Dầu dừa là một chất dưỡng ẩm tự nhiên. Nhiều người bị chàm nhận thấy dầu dừa có tác dụng làm dịu da và giảm các triệu chứng như khô và ngứa.

  • 01/07/2025

    Vai trò của chất béo trong chế độ ăn lành mạnh

    Chất béo thường bị mang tiếng xấu mỗi khi nói về chế độ dinh dưỡng vì cho rằng đó là nguyên nhân gây bệnh tim mạch, tiểu đường hay béo phì. Quan niệm cắt bỏ hoàn toàn chất béo khỏi bữa ăn đã từng phổ biến trong một số khuyến nghị dinh dưỡng. Thực tế, không phải tất cả các chất béo đều có hại.

  • 30/06/2025

    Dùng nghệ và mật ong cùng nhau có tăng lợi ích không?

    Mật ong với nghệ có thể được dùng cùng nhau trong chế độ ăn hằng ngày và thực phẩm bổ sung, vậy tác dụng của chúng có mạnh hơn khi kết hợp?

  • 30/06/2025

    Nhận biết và xử lý vết thương do côn trùng cắn khi đi du lịch

    Du lịch là dịp để khám phá thiên nhiên, trải nghiệm văn hóa và tận hưởng những khoảnh khắc thư giãn. Tuy nhiên, bên cạnh những điều thú vị, các chuyến đi đôi khi cũng tiềm ẩn những rủi ro nhỏ nhưng phiền toái, chẳng hạn như những vết thương do côn trùng cắn

  • 29/06/2025

    Sữa nguyên chất có dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro gì?

    Sữa là nguồn dinh dưỡng quan trọng nên có trong chế độ ăn hằng ngày, trong đó sữa nguyên chất được đánh giá là nguồn cung cấp protein tốt. Tìm hiểu về dinh dưỡng, lợi ích và rủi ro khi tiêu thụ sữa nguyên chất.

  • 29/06/2025

    Làm thế nào để bỏ thói quen dùng điện thoại

    Một số ứng dụng có thể cho bạn biết bạn dành bao nhiêu thời gian cho điện thoại và bạn dành bao nhiêu thời gian cho từng ứng dụng. Ngay cả khi bạn không nghĩ rằng mình sử dụng điện thoại quá nhiều, việc nhìn thấy những con số thống kê tần suất sử dụng có thể khiến bạn muốn đặt điện thoại xuống.

  • 29/06/2025

    Điểm danh 5 loại dầu thực vật mang lại lợi ích sức khỏe tuyệt vời

    Chất béo thường bị hiểu lầm là “kẻ thù” của sức khỏe, đặc biệt là đối với tim mạch và cân nặng. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy không phải tất cả chất béo đều có hại. Ngược lại, một số loại chất béo tốt lại đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì năng lượng, hấp thụ vitamin và bảo vệ cơ thể khỏi viêm nhiễm. Trong đó, dầu ăn có nguồn gốc thực vật như dầu ô liu, dầu bơ, dầu mè... không chỉ mang lại hương vị phong phú cho món ăn mà còn cung cấp các acid béo có lợi cho tim mạch, não bộ và hệ miễn dịch.

Xem thêm