I. Bệnh dại là gì?
Bệnh dại do virus gây ra, virus dại thuộc giống Lyssavirus, họ Rhabdoviridae. Bệnh thường lây truyền qua vết cắn của động vật bị nhiễm virus dại. Virus dại nhiễm vào hệ thần kinh trung ương của động vật có vú, cuối cùng tấn công não khiến bệnh nhân tử vong.
Virus bệnh dại thuộc loại virus RNA. Bộ gen mã hóa 5 protein của virus này được ký hiệu là N, P, M, G và L. Sự sắp xếp của các protein và bộ gen RNA quyết định cấu trúc của virus bệnh dại.
Nguồn lây bệnh dại cho người thường xuất hiện ở dơi, chồn, gấu trúc, gấu mèo, chồn hôi, cáo, chó, mèo, chuột, ngựa, dê, bò…
Theo Viện Pasteur TPHCM, ở Việt Nam, virus bệnh dại nhiễm bệnh nhiều nhất chính qua vết thương do chó cắn. Còn tại châu Mỹ, dơi là nguồn lây bệnh chủ yếu. Trong những năm gần đây, dơi cũng trở thành động vật lây bệnh dại cho người ở châu Úc và Tây Âu.
Ở Việt Nam, virus bệnh dại nhiễm bệnh nhiều nhất chính qua vết thương do chó cắn - Ảnh: Freepik.
II. Ai là người phát hiện ra bệnh dại?
Cách đây 3.000 năm, bệnh dại xuất hiện ở Ấn Độ. Ngày nay, phòng khám thú y Tuckahoe ở thành phố Richmond, bang Virginia, cho biết hơn 20.000 người Ấn Độ tử vong do chó dại cắn hằng năm.
Người phát hiện ra bệnh dại là bác sĩ nỗi tiếng người Pháp Louis Pasteur (1822-1895), rất quen thuộc với nhiều người Việt Nam vì ai cũng biết đến Viện Pasteur mang tên ông.
Louis Pasteur cũng là người đầu tiên phát minh ra vắc xin bệnh dại. Vắc xin đầu tiên này của Pasteur được sử dụng ngày 6/7/1885, ra đời vào hoàn cảnh khi một em bé 9 tuổi bị chó cắn nhiều vết nghiêm trọng, đứa bé có biểu hiện sốt cao. Vì Pasteur là một người có nghiên cứu sâu về bệnh dại nên 1885, ông đã tìm ra được vắc xin phòng ngừa dại.
III. Bệnh dại lây qua con đường nào?
Virus dại lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp, chẳng hạn như qua da hoặc niêm mạc bị vỡ ở mắt, mũi hoặc miệng với nước bọt hoặc mô não/hệ thần kinh từ động vật bị nhiễm bệnh dại.
Người ta thường mắc bệnh dại từ vết cắn từ động vật bị nhiễm virus dại. Ngoài vết cắn, nạn nhân còn có thể bị động vật mang bệnh dại cào hoặc tiếp xúc với vết thương hở của động vật bị dại đó, đặc biệt là nước bọt của chúng.
Con đường gây bệnh của virus dại sau khi thâm nhập cơ thể người diễn ra như sau: Trước hết, virus bệnh dại xâm nhập cơ thể người từ nước bọt của động vật bị bệnh dại. Kế đến, virus dại sẽ sinh sôi tại vết cắn. Ở giai đoạn thứ ba, virus dại di chuyển từ thần kinh ngoại vi của người bệnh lên thần kinh trung ương qua tủy sống. Cuối cùng virus dại sẽ làm tổn thương nghiêm trọng niêm mạc não.
IV. Các triệu chứng của bệnh dại
Đầu tiên người bị bệnh dại thường có triệu chứng nhẹ, chẳng hạn như sốt, yếu cơ, ngứa ran.
Khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể trở nên điên cuồng và có hành vi bất thường, bao gồm mất ngủ, lo lắng thái quá, lú lẫn, kích động, ảo giác, chảy nước bọt, khó nuốt, và rất sợ nước.
Hiện tại, một khi đã phát tác, bệnh dại chưa có thuốc chữa.
V. Đối tượng bị nhiễm bệnh dại
Mọi người ai cũng có thể bị mắc bệnh dại, tuy nhiên những người dưới 15 tuổi thuộc nhóm có nguy cơ mắc bệnh dại cao hơn. Ngoài ra, những người làm nghề giết mổ động vật, người sống ở những nơi hoang vu, hẻo lánh thường xuyên tiếp xúc với thú hoang cũng thuộc đối tượng dễ nhiễm virus bệnh dại.
Viện Pasteur TPHCM dẫn nguồn Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết hàng năm toàn thế giới có khoảng 59.000 người chết vì bệnh dại, và 95% các ca tử vong xảy ra ở châu Á và châu Phi. Còn theo Cổng Thông tin điện tử của Bộ Y tế Việt Nam, hàng năm có khoảng 50 người Việt thiệt mạng vì bệnh dại. Tình trạng tử vong chắc chắn sẽ là 100%. Vậy chúng ta cần làm gì để khắc phục tình trạng này?
Theo Viện Vệ sinh Dịch tễ trung ương, cơ quan thường trực của Chương trình quốc gia khống chế và tiến tới loại trừ bệnh dại, từ đầu năm 2020 đến ngày 27/9/2020, đã có 57 người tử vong vì bệnh dại tại 29 tỉnh thành của Việt Nam. Con số này cao hơn so với cùng kỳ năm 2019 và đây là điều đáng lo ngại vì đã có các trường hợp bệnh dại xuất hiện ở những tỉnh trước đây không có ca bệnh nào.
VI. Biện pháp phòng ngừa bệnh dại
Sau đây là hai quy tắc phòng ngừa bệnh dại cơ bản nhất mỗi cá nhân cần ý thức và tuân thủ:
1. Khi phải đi vào những khu vực lạ hay khu vực có nguy cơ cao của bệnh dại lây lan, tuyệt đối không tiếp xúc với những động vật lạ.
2. Không được tiếp xúc động vật đã chết.
Nếu người thân có bị chó hay mèo cắn, hãy mau chóng làm theo các sơ cứu như sau:
1. Rửa vết thương do chó hay mèo cắn dưới vòi nước chảy và xà phòng trong vài phút
2. Khử trùng vết thương bằng chất khử trùng có cồn hoặc iốt và băng bó ngay vết thương.
3. Đưa người đó đến cơ sở y tế gần nhất và báo cáo tình trạng nạn nhân bị chó mèo cắn cho bác sĩ nhằm có phương pháp tiêm vắc xin hợp lý nhất.
Đồng thời, nên tiến hành các biện pháp sau nhằm phòng ngừa bệnh dại:
1. Cần đưa thú cưng đi chích ngừa định kỳ.
2. Cấm hoặc hạn chế nhập khẩu động vật lạ từ một số quốc gia.
3. Tiêm chủng rộng rãi cho nhiều người ở một số khu vực có nguy cơ cao.
4. Tuyên truyền về bệnh dại và hướng dẫn trẻ cách phòng ngừa.
Cần đưa chó mèo đi chích ngừa định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y - Ảnh: Freepik.
Ngoài ra, hướng dẫn sau đây của Bệnh viện Quận 11 có thể giúp phòng ngừa chó mèo cắn, nguồn lây lan số một của bệnh dại:
1. Nhà có trẻ em, tuyệt đối không nuôi chó.
2. Nếu một gia đình có nuôi chó, hãy chọn chó giống chó hiền lành, hạn chế nuôi chó dữ, chó săn.
3. Không được đến gần khi chó đang ăn, ngủ hay chó mẹ cho con bú.
4. Không được chạy nhanh gần một con chó. Khi con chó nghĩ đang bị một người truy đuổi, nó sẽ tấn công người đó, dù là chủ hay người lạ.
5. Khi một con chó đến gần chúng ta, nên bình tĩnh đứng yên, duỗi thẳng hai tay. Thông thường sau khi ngửi một lát, con chó sẽ bỏ đi.
6. Mỗi năm, cần đưa chó mèo đi chích ngừa định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
7. Khi dẫn chó ra đường, cần rọ mõm chó để tránh chó cắn người khác.
8. Không được đùa giỡn hay trêu chọc chó mèo, tránh xa chúng nếu đó là chó lạ.
VII. Đến đâu để tiêm ngừa vắc xin dại?
Ở TPHCM, chúng ta có thể đến Viện Pasteur TPHCM, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC), Trung tâm Y tế dự phòng TPHCM, Trung tâm tiêm chủng vắc xin VNVC (Hoàng Văn Thụ)…
Ở Hà Nội, chúng ta có thể đi tiêm ngừa vắc xin dại tại: Phòng tiêm chủng Đại học Y Hà Nội cơ sở 1, Trung tâm Y tế dự phòng Hà Nội, Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế - Phòng tiêm chủng quốc tế, Phòng tiêm chủng vắc xin SAFPO.
Ở các tỉnh thành khác: Trung tâm Y tế Dự phòng của tỉnh.
VIII. Bảng tóm tắt điều trị dự phòng người bị súc vật cắn
Sau đây là bảng tóm tắt tình trạng vết cắn và cách điều trị trường hợp bị chó mèo cắn của Cục Y tế dự phòng tại Hà Nội.
Tình trạng vết cắn |
Tình trạng súc vật |
Điều trị |
|
Tại thời điểm cắn |
Trong 15 ngày |
||
Da lành |
|
|
Không điều trị |
Da bị xước ở gần thần kinh trung ương |
Bình thường |
|
Tiêm vắc xin |
Có triệu chứng dại |
|
Tiêm HTKD |
|
Da bị xước nhẹ xa thần kinh trung ương |
Bình thường |
|
Theo dõi súc vật. |
|
ốm, triệu chứng dại |
Tiêm vắc xin ngay khi con vật có triệu chứng |
|
Vết xước nhẹ, xa thần kinh trung ương |
Không theo dõi được con vật |
|
Tiêm vắc xin ngay. |
Có triệu chứng dại |
|
Tiêm HTKD và vắc xin |
|
- Vết thương gần não |
- Bình thường |
|
Tiêm HTKD và vắc xin phòng dại càng sớm càng tốt
|
Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Làm gì khi bị chuột cắn?
Uốn ván là một căn bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cơ và dây thần kinh của cơ thể nhưng có thể phòng ngừa được. Nó thường gây co thắt, tạo cảm giác đau đớn và cứng cơ hàm. Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng và dễ dàng phòng ngừa bằng tiêm chủng. Nguyên nhân là do độc tố được tạo ra bởi bào tử của vi khuẩn Clostridium tetani. Những vi khuẩn này sống trong môi trường, bao gồm cả trong đất, bụi và phân động vật.
Da đầu đổ nhiều mồ hôi khiến tóc bết, khó chịu, ngứa ngáy và tăng nguy cơ các bệnh về da. Tìm hiểu nguyên nhân tình trạng nhiều mồ hôi da đầu cũng như cách khắc phục tại nhà.
Làn da mỏng manh là làn da dễ bị nẻ và tổn thương. Đó là một vấn đề phổ biến ở người lớn tuổi. Khi bạn già đi, các lớp da của bạn sẽ mỏng đi và trở nên mỏng manh hơn. Tuy nhiên, có một số yếu tố khác ảnh hưởng đến độ dày của da. Ngay cả những rối loạn và việc sử dụng thuốc cũng có thể góp phần làm mỏng da.
Nếp nhăn biểu cảm là những đường nhăn trên khuôn mặt xuất hiện khi chúng ta cử động cơ mặt. Chúng thường xuất hiện ở những vùng da mỏng manh như trán, giữa hai lông mày và xung quanh mắt và miệng.
Protein là một chất dinh dưỡng rất quan trọng đối với sức khỏe. Khi cơ thể thiếu hụt protein sẽ xuất hiện một số dấu hiệu cảnh báo..
Nếu bạn đang cho con bú sữa mẹ, bạn đang cho con bạn một khởi đầu khỏe mạnh. Tuy nhiên, nếu cần dùng thuốc, bạn có thể thắc mắc về việc thuốc có thể ảnh hưởng đến sữa mẹ như thế nào. Bài viết dưới đây là những gì bạn cần biết.
Bóc da môi là một thói quen không lành mạnh phổ biến ở nhiều người. Dù là vô tình hay hữu ý, nó có thể gây ảnh hưởng xấu đến sự khỏe đẹp của đôi môi.
Duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên trong suốt thai kỳ có thể giúp bạn khỏe mạnh và cảm thấy tốt nhất. Tập thể dục cũng có thể cải thiện tư thế của bạn và giảm một số khó chịu thường gặp như đau lưng và mệt mỏi. Một số bằng chứng cho thấy tập thể dục có thể ngăn ngừa bệnh tiểu đường thai kỳ (bệnh tiểu đường phát triển trong thai kỳ), giảm căng thẳng và tăng cường sức chịu đựng cần thiết cho quá trình chuyển dạ và sinh nở.