Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Các thay đổi về nội tiết và tâm sinh lý ở phụ nữ mang thai

Khi mang thai, cơ thể phụ nữ có sự thay đổi không chỉ về hình thể mà tâm sinh lý cũng có nhiều biến đổi trong thời kỳ này…

Thay đổi nội tiết
Ở phụ nữ khi có thai, các tuyến nội tiết đều có sự thay đổi: tuyến yên (khi có thai to lên khoảng 35%, các hormon của tuyến yên ít thay đổi, chỉ có prolactin tăng gấp 10 lần so với khi chưa có thai), tuyến giáp (to lên do tăng sinh mạch máu và tăng sản tuyến làm cho chuyển hoá cơ bản tăng)… đặc biệt xuất hiện thêm hai tuyến nội tiết mới (rau thai, hoàng thể thai nghén) và có sự thay đổi về cơ bản hai loại nội tiết tố đó là HCG và các steroid.
HCG (Human Chorionique Gonadotropin), là hormon sinh dục hướng rau thai, đặc hiệu cho thai nghén, được chế tiết rất sớm. Hai tuần lễ sau khi thụ thai đã phát hiện được sự có mặt của HCG trong nước tiểu và huyết thanh của phụ nữ có thai, nên người ta ứng dụng tìm HCG để chẩn đoán thai nghén sớm. Tác dụng của HCG là duy trì, nuôi dưỡng hoàng thể kinh nguyệt trở thành hoàng thể thai nghén trong 3 tháng đầu của thời kỳ thai nghén. Bên cạnh đó, các hormon steroid được tăng tiết rất nhiều.Hai hormon quan trọng nhất là estrogen và progesteron. Nồng độ 2 nội tiết này cùng tăng dần trong quá trình thai nghén đạt mức cao nhất vào tháng cuối của quá trình thai nghén.
Ốm nghén thường xuất hiện trong 3 tháng đầu của thai kỳ.
 
Chính sự tăng sinh của các tuyến nội tiết và sự xuất hiện 2 tuyến nội tiết mới đã làm cho toàn cơ thể phụ nữ có nhiều thay đổi về giải phẫu, hình thể và tâm sinh lý… để thích nghi với tình trạng thai nghén (hay nói cách khác là để đáp ứng với những kích thích sinh lý do thai và phần phụ của thai gây ra).
Sự thay đổi các hormon và nội tiết tố gây ảnh hưởng tới hệ thần kinh, trong đó các chất tác động đến tâm trạng (như serotonin) gây xáo trộn trong tâm sinh lý ở phụ nữ mang thai. Vì vậy, rất nhiều mẹ bầu cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng, lo lắng, buồn nôn, thèm ăn vô cớ, khó chịu trong người, dễ quên, cáu gắt…
 
Các biểu hiện...
 
Ốm nghén: trong 3 tháng đầu của thai kỳ, nồng độ HCG tăng mạnh, giúp giữ cho phôi được “bám rễ” chắc vào lớp niêm mạc tử cung. Các hormone progesterone và estrogen cũng gia tăng, giúp duy trì thai nhi và xây dựng các mạch máu để nuôi dưỡng bào thai. Các hormon này có lợi cho thai nhi, nhưng lại gây ra nhiều khó chịu cho người mẹ gây nên tình trạng “ốm nghén” như mệt mỏi, buồn nôn, nôn (có trường hợp tình trạng này kéo dài cho tới khi sinh em bé), lo lắng, stress... Chính sự “ốm nghén” này cũng chi phối nhiều đến cách cư xử của người mẹ trong các mối quan hệ, vì vậy họ rất cần được người thân cảm thông và chia sẻ.
 
Dễ xúc động, nổi cáu: Khi mang thai, trạng thái tinh thần của phụ nữ rất dễ bị thay đổi và nhiều khi còn căng thẳng hơn so với bình thường. Mẹ bầu rất dễ xúc động dù đó chỉ là những chuyện nhỏ. Đây là dấu hiệu khá rõ ràng cho biết phụ nữ đang có sự thay đổi về trạng thái tâm lý và dấu hiệu của mang thai.
 
Một biểu hiện khác của việc thay đổi hormon khi có dấu hiện mang thai của các chị em đó là có thể “phát cáu” mọi lúc mọi nơi. Thậm chí có những việc rất bình thường nhưng đối với bà bầu thì rất dễ nổi nóng.
 
Nói chung, phụ nữ có thai dễ có các thay đổi về tâm lý, cảm xúc hay cáu gắt, dễ thay đổi tính tình, trí nhớ giảm... Các dấu hiệu trên người ta nghĩ nhiều đến cơ chế thần kinh và nội tiết.
 
Đi tiểu nhiều: Ngay khi biết mình có thai, bạn sẽ phải đối mặt với hàng loạt thay đổi, một trong số đó là đi tiểu nhiều lần. Sau khi tiểu xong vẫn còn cảm giác buồn tiểu. Đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường, nguyên nhân là do trong những tháng đầu và tháng cuối có sự chèn ép của tử cung vào bàng quang gây nên hiện tượng đái rắt, đái són khiến bạn phải đi tiểu liên tục. Hơn nữa, kích thước của thận hơi tăng lên khi có thai, tốc độ lọc máu ở cầu thận tăng lên 50%. Chức năng bài tiết của thận thay đổi, dễ bị mất các chất dinh dưỡng và các vitamin tan trong nước. Niệu quản cũng dài ra, cong queo và giảm trương lực, do đó khả năng dẫn lưu nước tiểu kém. Hậu quả là dễ gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu ngược dòng.
 
Mất ngủ: Trong những tháng cuối thai kỳ, trọng lượng tăng làm mẹ bầu không thoải mái. Mẹ bầu hay bị đau nhức, mất ngủ. Các hormon gây rối loạn tâm trạng cũng tăng cao. Càng gần ngày sinh, bạn càng có tâm trạng sợ cơn chuyển dạ.
 
Tăng cân: Tăng cân đồng nghĩa với việc bé nhận được các chất dinh dưỡng để phát triển ổn định và khỏe mạnh. Đây là hiện tượng hoàn toàn tự nhiên và bình thường. Trong giai đoạn này, bạn cần ăn uống lành mạnh và cân bằng. Tăng cân đúng chuẩn giúp bạn có một thai kỳ an toàn với ít biến chứng. Còn khi tăng cân một cách quá đà thì thai phụ dễ gặp các vấn đề về đau lưng, chuột rút, đái tháo đường, tăng huyết áp...
 
Đau ngực: Đau ngực là một trong những dấu hiệu sớm của thai kỳ. Nguyên nhân là do sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ gây tăng lưu lượng máu và những thay đổi trong các mô ở tuyến vú. Vú căng to do tuyến sữa và ống dẫn sữa phát triển.Núm vú to lên, mầu xẫm lại.Quầng vú sẫm mầu và rộng ra, các hạt Montgomery nổi rõ.Bà bầu sẽ có cảm giác căng tức và đau.
 
Các vấn đề về tiêu hóa: Trong 3 tháng đầu thai phụ thường bị rối loạn tiêu hoá do tình trạng nghén gây ra. Từ tháng thứ 4 trở đi triệu chứng nghén thường hết đi thai phụ ăn uống bình thường và có thể tăng hơn so với trước khi có thai. Tuy nhiên, giai đoạn cuối của thai nghén do tử cung to chèn vào dạ dầy, ruột, làm giảm nhu động ruột... dẫn đến thai phụ thường bị táo bón, ợ nóng, hội chứng trào ngược dạ dày thực quản.
 
Một số thay đổi ở da
 
Rạn da: Da trên cơ thể có khả năng co dãn và đàn hồi thông qua các sợi collagen và elastin. Các sợi này giúp cho da có thể căng ra và co lại như ý muốn và sẽ thoái hóa theo thời gian. Khi mang thai, không chỉ vùng bụng mà ngực, đùi và mông của chị em thường tăng quá nhanh về kích thước khiến da không thể dãn ra kịp, mặt khác các sợi đàn hồi collagen và elastin không được chuẩn bị để thích ứng kịp thời với kích thước tăng nên xảy ra tình trạng đứt gãy.
 
Các vết đứt gãy liên tiếp sẽ tạo thành các vết rạn nứt, ban đầu sẽ có màu đỏ nâu do các mạch máu dưới da bị tổn thương, sau khi sinh và cơ thể hồi phục, các vết rạn sẽ chuyển thành sẹo màu trắng, đến lúc này thì việc điều trị sẽ trở nên vô cùng khó khăn vì các vết rạn đã trở thành sẹo vĩnh viễn. Rạn da không chỉ làm mất thẩm mỹ mà chúng còn làm cho làn da trở nên mỏng, yếu và nhão.
 
Để phòng ngừa và điều trị rạn da, chị em nên chăm chỉ giữ ẩm cho da và bôi các loại kem cũng như mặt nạ tự nhiên an toàn cho da. Rạn da rất khó để ngăn ngừa nhưng sau sinh, hiện tượng này cũng sẽ dần dần biến mất.
Rốn lồi lên và đường chỉ sẫm màu xuất hiện giữa bụng....

Ngứa: Đây là hiện tượng nhiều chị em mang bầu gặp phải. Ngứa khi mang thai có nguyên nhân điển hình như: sự thay đổi về sinh lý, có sự căng giãn da. Các vị trí hay gặp là vùng bụng, ngực, cánh tay, mông, bàn chân.
 
Rốn lồi lên: Khi thai nhi phát triển, vòng bụng của thai phụ sẽ lớn dần lên điều đó kéo theo việc rốn của các mẹ nhô lên và lồi ra bằng với mặt bụng. Sau khi sinh, rốn của bạn sẽ trở lại bình thường nên không có gì phải lo lắng.
 
Đường chỉ sậm màu xuất hiện giữa bụng: Ở phụ nữ mang thai thường xuất hiện một đường kẻ chỉ dọc sẫm màu giữa bụng. Đường chỉ dọc bụng này được gọi là đường Nigra. Dưới góc độ y học, đường Nigra do các sợi cơ bụng tụ thành, ngoài ra không có chức năng gì đặc biệt. Khi có bầu, estrogen và androgen trở nên mất cân bằng. Đây là nguyên nhân cơ bản khiến những sắc tố da bị thay đổi khiến đường Nigra trở nên sẫm hơn. 90% phụ nữ mang thai sẽ cảm nhận được sự hiện diện của đường Nigra này. Tuy nhiên, nó sẽ mờ nhạt lại như cũ sau khi hết thời gian mang bầu và sau đó hoàn toàn mất hẳn.
 
BS. Nguyễn Bích Ngọc - Theo SKĐS
Bình luận
Tin mới
  • 03/12/2025

    Có nên dùng ‘đường ăn kiêng’ để giảm cân?

    Việc sử dụng 'đường ăn kiêng' để giảm cân đang là một xu hướng phổ biến nhưng nó vẫn còn là một chủ đề gây nhiều tranh cãi. Vậy đường ăn kiêng có tác dụng gì và có an toàn để giảm cân không?

  • 03/12/2025

    Viêm xoang trong mùa đông

    Vào những tháng cuối năm thời tiết chuyển lạnh, nhiệt độ giảm kèm theo những cơn mưa là cả một thách thức với hệ hô hấp, khó chịu với mũi và xoang. Sự kết hợp giữa không khí khô và thay đổi nhiệt độ này ảnh hưởng đến hoạt động bài tiết chất nhầy của mũi và xoang để bảo vệ hệ hô hấp và lọc không khí; có thể dẫn đến các dấu hiệu nghẹt mũi, áp lực và khó chịu. Hiểu được tác động theo mùa này đối với sức khỏe xoang giúp giải thích tại sao nhiều người gặp phải các vấn đề liên quan đến xoang nhiều hơn trong những tháng mùa đông và chỉ ra những cách chúng ta có thể bảo vệ hệ hô hấp tốt hơn trong mùa lạnh.

  • 02/12/2025

    Eswatini – Quốc gia đầu tiên trên thế giới triển khai mũi tiêm phòng HIV hai lần mỗi năm

    Eswatini hiện đang là đất nước có tỉ lệ nhiễm HIV cao nhất thế giới. Eswatini từ lâu đã phải đối mặt với gánh nặng HIV cực kỳ lớn. Khoảng 27% người trưởng thành của quốc gia này sống chung với HIV – mức cao nhất thế giới. Dù đã đạt nhiều tiến bộ trong điều trị antiretroviral (ARV), số ca nhiễm HIV mới vẫn duy trì ở mức đáng lo ngại, đặc biệt trong nhóm phụ nữ trẻ và thanh niên.

  • 02/12/2025

    4 lợi ích nổi bật nhất của rau càng cua với sức khỏe

    Tuy chỉ là một loại rau dại mọc phổ biến nhưng rau càng cua chứa đựng những giá trị dinh dưỡng và dược liệu đáng kinh ngạc, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.

  • 02/12/2025

    Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ vào mùa đông

    Thời tiết lạnh có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ do một số yếu tố thuận lợi, bao gồm co mạch máu, tăng huyết áp và tăng độ nhớt của máu. Khi nhiệt độ giảm, cơ thể cố gắng giữ nhiệt bằng cách co các mạch máu, làm tăng huyết áp và có thể dẫn đến hình thành cục máu đông. Những người có nguy cơ cao bao gồm người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, huyết áp cao, tiểu đường, và những người có lối sống ít vận động.

  • 01/12/2025

    4 loại thực phẩm giàu vitamin D nên bổ sung vào mùa đông

    Vitamin D đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương, hỗ trợ chức năng miễn dịch và điều hòa nhiều quá trình sinh lý trong cơ thể. Thiếu hụt vitamin D kéo dài có thể dẫn đến loãng xương, yếu cơ, tăng nguy cơ gãy xương và làm giảm khả năng chống nhiễm trùng.

  • 01/12/2025

    Tiêm phòng cúm mùa: Lợi ích và khuyến cáo

    Cúm mùa là một bệnh đường hô hấp do virus cúm gây ra, lây lan mạnh vào mùa thu và mùa đông. Mỗi năm có khoảng 1 tỷ người mắc cúm, trong đó có từ 3 đến 5 triệu trường hợp diễn biến nặng. Tiêm phòng cúm là cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt với những người có nguy cơ cao. Viện Y học ứng dụng Việt Nam sẽ phân tích lợi ích của việc tiêm vắc xin cúm, đối tượng cần ưu tiên tiêm và thời điểm thích hợp để thực hiện tiêm chủng.

  • 30/11/2025

    5 loại thực phẩm nên kết hợp với trứng để tăng gấp đôi hiệu quả dinh dưỡng

    Trứng là nguồn protein hoàn hảo nhưng để tối ưu hóa năng lượng và khả năng hấp thụ dưỡng chất cần ăn đúng cách. Tham khảo 5 thực phẩm nên ăn cùng trứng giúp trứng phát huy tối đa sức mạnh dinh dưỡng.

Xem thêm