Những thói quen làm tổn thương gan của bạn

Để giữ cho gan luôn hoạt động tốt trong suốt cuộc đời, bạn nên tránh xa các thói quen dưới đây.

Uống quá nhiều đồ uống có cồn

Tất cả chúng ta đều ý thức được những ảnh hưởng mà đồ uống có cồn có thể gây ra đối với cơ thể, đặc biệt là với gan. Nhưng điều khiến nhiều người bất ngờ lại là, gan có thể vẫn bị tổn thương nghiêm trọng kể cả trong trường hợp bạn không tiêu thụ nhiều rượu bia.

Tình trạng lạm dụng rượu bia sẽ khác nhau giữa mỗi người, mỗi chủng tộc, khác nhau giữa hai giới, giữa các quốc gia nhưng chỉ cần sử dụng rượu bia nhiều hơn mức cho phép một chút, thì cũng đã đủ để gây ra tình trạng viêm và quá tải cho gan. Tình trạng viêm nhẹ kéo dài liên tục trong nhiều năm có thể sẽ dẫn đến việc hình thành các mô sẹo và xơ gan, thậm chí là bệnh gan giai đoạn cuối – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy gan tại Mỹ.

Nếu bạn là một người trưởng thành khỏe mạnh, thì việc uống một cách vừa phải sẽ an toàn với bạn. Nhưng nếu bạn có tiền sử gia đình nghiện rượu hoặc mắc bệnh gan liên quan đến rượu, thì nên hạn chế lượng rượu bia mà bạn sử dụng.

Không uống đủ nước

Bạn chắc hẳn đã từng nghe đến việc uống đủ 8 cốc nước một ngày. Mặc dù nghe có vẻ khá nhiểu, nhưng cơ thể chúng ta có đến khoảng 65% là nước, cũng tức là chúng ta cần nước mới có thể sống được. Mất nước có thể có ảnh hưởng trực tiếp lên chức năng thải độc của gan. Khi gan bị mất nước, gan cũng sẽ mất khi khả năng dự trữ của mình. Và khi đó, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ tăng lên.

Hút thuốc lá

Mỗi năm, tại Mỹ có khoảng 480.000 người tử vong vì các hậu quả của hút thuốc lá, theo báo cáo của CDC. Theo một nghiên cứu vào năm 2011, thì hút thuốc lá là nguyên nhân gây ra gần một nửa số ca ung thư gan. Hút thuốc lá có hại cho gan là bởi thuốc lá có chứa rất nhiều chất hóa học độc hại và sẽ làm tăng mức độ stress oxy hóa trong cơ thể. Tình trạng stress oxy hóa này có thể ảnh hưởng đến gan, không chỉ gây tổn thương các tế bào gan mà còn gây tổn thương đến hệ thống tế bào nói chung của cơ thể.

Thừa cân

Không ai thích mình bị thừa cân cả, nhưng mọi người thường chưa ý thức được hậu quả của việc tích tụ quá nhiều mỡ thừa quanh gan và có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Đây là một nhóm bệnh về gan, bao gồm từ gan nhiễm mỡ, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu cho đến xơ gan, sẹo gan vĩnh viễn do tình trạng viêm mãn tính gây ra. Nhóm bệnh này được gọi là nhóm bệnh gan không do rượu bởi tổn thương gan rất giống với những tổn thương gan do rượu bia gây ra, mặc dù người bệnh không tiêu thụ nhiều rượu bia.

Nếu bạn bị gan nhiễm mỡ không do rượu hoặc viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, việc duy trì chế độ ăn lành mạnh và luyện tập thể thao là vô cùng quan trọng để giữ gan khỏe mạnh. Mặc dù chưa có loại thuốc nào có thể điều trị được bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, nhưng các thử nghiệm lâm sàng vẫn đang tiếp tục được tiến hành  để tìm ra các lựa chọn điều trị cho tình trạng này.

Chế độ ăn có quá nhiều đường

Bạn chắc hẳn đã biết rằng, nên hạn chế lượng đường trong thực phẩm và đồ uống, nhưng bạn có thể chưa biết rằng, đường trong thực phẩm cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh về gan của bạn.  Nguyên nhân chủ yếu đến từ fructose – một loại đường thường thấy trong các loại siro ngô. Trong khi tất cả các tế bào trong cơ thể đều có thể chuyển hóa đường glucose, thì chỉ có các tế bào gan mới chuyển hóa được đường fructose.

Do vậy, nếu tiêu thụ quá nhiều đường fructose theo thời gian, gan có thể sẽ bị quá tải và bị tổn thương không thể hồi phục được. Tốt nhất, để bảo vệ gan, bạn nên hạn chế tiêu thụ đường tinh chế và siro ngô giàu fructose, ví dụ như các loại soda, đồ nướng và các loại đồ ngọt. Thay vào đó, hãy sử dụng các loại thực phẩm có chứa đường tự nhiên như trái cây.

Ăn các loại thực phẩm có chỉ số GI cao hoặc ăn bữa ăn lớn trước giờ đi ngủ

Đa số các chức năng của gan đều được thực hiện vào ban đêm, do vậy, ăn quá nhiều trước khi đi ngủ sẽ khiến gan phải chịu nhiều áp lực và làm việc vất vả hơn. Những đồ ăn được coi nên tránh là các loại đồ ăn có chứa bơ thực vật, dầu hạt cải hoặc dầu thực vật dạng rắn (shortening). Thay vào đó, bào buổi tối, bạn có thể ăn nhẹ bằng một vài miếng cà rốt tươi hoặc củ cải đỏ vì đây là 2 loại thực phẩm có khả năng làm sạch gan rất mạnh.

Sử dụng quá nhiều chất béo chuyển hóa (trans fat) trong ngày.

Nếu bạn bị tăng cholesterol máu, bạn hẳn đã ý thức được về mức độ nguy hiểm của các loại chất béo chuyển hóa (trans fat). Chất béo chuyển hóa sẽ làm tăng lượng cholesterol xấu LDL trong khi làm giảm lượng cholesterol tốt HDL. Bạn có thể thấy chất béo chuyển hóa có mặt trong hầu hết các loại thực phẩm nướng lò, các loại thực phẩm chế biến sẵn như khoai tây chiên, bỏng ngô và đồ ăn chiên rán. Thậm chí một vài nhà hàng còn thêm một dạng chất béo chuyển hóa vào các món cần chiên rán kỹ để giảm số lần thay mới dầu ăn!

Quan hệ tình dục không an toàn

Quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là với nhiều bạn tình có thể sẽ gây ảnh hưởng đến gan nhiều hơn bạn nghĩ. Yếu tố nguy cơ lớn nhất và nghiêm trọng nhất đó là bạn có thể sẽ bị nhiễm viêm gan, một bệnh gan có thể gây chết người và có thể lây truyền qua đường tình dục. Mặc dù có 3 loại viêm gan là viêm gan A, B và C nhưng chỉ có viêm gan B có thể lây truyền qua đường tình dục cũng như lây truyền qua máu và các dịch tiết của cơ thể. Viêm gan A và viêm gan C có thể lây truyền qua đường máu và phân. Để bảo vệ gan cũng như sức khỏe nói chung của bạn, nên thực hiện tình dục an toàn, vào mỗi lần quan hệ tình dục.

Sử dụng một số thảo mộc và thực phẩm chức năng

Nghe có vẻ khó tin, nhưng đúng là việc sử dụng quá nhiều thực phẩm chức năng có thể góp phần gây tổn thương gan, kể cả đó là loại thực phẩm chức năng có chất lượng tốt. Không phải cứ loại thực phẩm chức năng nào hoàn toàn tự nhiên thì cũng không gây hại cho sức khỏe. Vai trò của gan là lộc bỏ các độc tố và gan thực hiện chức năng này thông qua một quá trình chuyển hóa rất phức tạp, phá vỡ và giáng hóa tất cả những gì chúng ta đưa vào cơ thể, kể cả thực phẩm chức năng. Trong suốt quá trình này, một số loại thực phẩm chức năng  có thể gây tổn thương đến gan. Và bởi vì thực phẩm chức năng thảo mộc chưa được kiểm soát chặt chẽ, nên chưa có cách nào xác định được chắc chắn loại thực phẩm chức năng nào sẽ phù hợp với bạn cả. Cách tốt nhất là kiểm tra với dược sỹ hoặc bác sỹ  xem loại thực phẩm chức năng hoặc vitamin mà bạn đang dùng có phù hợp với tiền sử bệnh tật của bạn hay không.

Căng thẳng cao độ hoặc quá thất vọng

Căng thẳng cao độ, kéo dài có thể sẽ không tốt cho sức khỏe về nhiều mặt và có thể sẽ không tốt cho cả gan của bạn nữa. Nghiên cứu tại đại học Edinburgh xuất bản trên tạp chí Gastroenterology cho thấy những bằng chứng có thể có mối liên quan giữa căng thẳng tâm lý (các triệu chứng của lo âu và trầm cảm) và các trường hợp tử vong vì bệnh gan. Mặc dù kết quả nghiên cứu này cần được đánh giá thêm, nhưng rất nhiều nền y học đã nhận ra mối liên quan giữa tâm trí và cơ thể. Từ hàng ngàn năm nay, nền y học cổ truyền Trung Quốc đã cho rằng, đa số các cơ quan nội tạng trong cơ thể đều có một sự kết nối nhất định với tâm trạng và cảm xúc. Đa số mọi người đều không nhận ra việc gan có liên quan với sự tức giận, và sự tức giận cũng sẽ làm ngăn chặn nguồn năng lượng chảy tới gan.

Không luyện tập thể thao đủ

Kể cả khi bạn không bị thừa cân, thì việc luyện tập thể thao vẫn nên là một phần quan trọng của thói quen hàng ngày, ít nhất cũng giúp bảo vệ gan của bạn. Trong suốt quá trình luyện tập, lỗ chân lông sẽ được mở ra và bạn sẽ đổ nhiều mồ hôi hơn, việc này sẽ cải thiện được khả năng giải độc của cơ thể. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị rằng bạn nên luyện tập thể thao với cường độ trung bình ít nhất 150 phút/tuần, có thể chia ra thành 3 lần.

Sử dụng quá nhiều thuốc không kê đơn

Những  thuốc không kê đơn có thể giúp bạn giảm tình trạng đau đầu, sốt hoặc đau cơ, nhưng chúng cũng có thể gây độc cho gan nếu tiêu thụ quá trường xuyên hoặc tiêu thụ với một lượng lớn. Cũng giống như bất cứ thứ gì chúng ta đưa vào cơ thể, các loại thuốc không kê đơn cũng sẽ đi qua gan và mang theo một lượng độc tố nhất định, có thể gây tổn thương lâu dài cho gan. Ví dụ, với acetaminophen, đây là một loại thuốc cực kỳ an toàn nếu tiêu thụ đúng liều (4000mg/ngày). Sử dụng quá nhiều acetaminophen có thể gây tổn thương gan, từ việc có kế quả xét nghiệm chức năng gan bất thường cho đến suy gan cấp tính và thậm chí là tử vọng. Và bởi vì acetaminophen tồn tại dưới rất nhiều dạng viên nén giảm đau, thuốc đau đầu, siro dạng uống để điều trị cảm lạnh… nên bạn rất có thể đã sử dụng quá liều acetaminophen nhưng thậm chí còn không nhận ra. Do vậy, bạn nên nhớ, luôn đọc kỹ nhãn thuốc trước khi sử dụng để sử dụng đúng liều, đặc biệt là trong trường hợp bạn đã sử dụng một loại thuốc khác có chứa acetaminophen rồi.

Không tiến hành kiểm tra chức năng gan

Đa số mọi người đều biết được tầm quan trọng của việc kiểm tra mỡ máu và kiểm tra sức khỏe tim mạch khi đi khám sức khỏe định kỳ, nhưng không nhiều người nghĩ đến việc kiểm tra chức năng gan, đặc biệt là nếu họ không uống quá nhiều rượu bia. Suy nghĩ này là rất nguy hiểm bởi một số bệnh về gan không hề liên quan đến việc tiêu thụ rượu bia và sẽ không biểu hiện bất cứ triệu chứng nào cho đến khi đã đi vào giai đoạn muộn. Mặc dù sinh thiết gan có thể sẽ cần thiết để giúp xác định bất kỳ bệnh gì liên quan đến gan, nhưng đa số các bệnh về gan, bao gồm cả 2 bệnh nguy hiểm về gan là viêm gan mật tiên phát và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu , đều có thể phát hiện được rất sớm chỉ thông qua việc làm xét nghiệm máu thông thường khi đi khám sức khỏe. Do vậy, hãy hỏi ý kiến bác sỹ về việc tiến hành xét nghiệm chức năng gan.