11 điều diễn ra hàng ngày làm tăng đường huyết của bạn

11 điều diễn ra hàng ngày làm tăng đường huyết của bạn

Những biến chứng của bệnh tiểu đường bao gồm tổn thương thần kinh, bệnh thận, các bệnh về da, tổn thương mắt, tăng huyết áp, đột quỵ và rất nhiều biến chứng khác, theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA).

Một trong số các yếu tố chính làm tăng lượng đường huyết chính là bữa ăn có quá nhiều carbohydrate. Carbohydrate khi được tiêu hóa sẽ chuyển hóa thành đường (glucose). Một số loại thực phẩm giàu carbohydrate ví dụ như bánh mì trắng, mì được làm từ bột mỳ, đồ uống có đường và đồ chiên rán có thể sẽ khiến lượng đường huyết của bạn đạt đỉnh. Rất nhiều người gặp vấn đề khi ăn các loại thực phẩm chế biến sẵn bởi đây là những loại thực phẩm được thêm đường mà họ không hề hay biết. Tin tốt là bằng việc thực hiện đúng chế độ ăn dành cho người tiểu đường, cùng với việc chăm tập thể thao, uống thuốc và thường xuyên đo đường huyết, bạn sẽ có thể kiểm soát tốt hơn bệnh tiểu đường type 2 của mình.

Dưới đây là một số yếu tố làm tăng đường huyết, tuy nhiên, cũng có một vài yếu tố khác khiến lượng đường huyết tăng cao mà bạn không thể kiểm soát được. Ví dụ như nếu bạn bị cúm, hoặc đang trong chu kỳ kinh nguyệt, thì lượng đường huyết của bạn có thể sẽ tăng lên. Chính vì những yếu tố không thể kiểm soát được như vậy, nên việc kiểm soát đường huyết kể cả khi bạn đã thực hiện đúng theo hướng dẫn của bác sỹ là rất khó. Dưới đây là 11 nguyên nhân phổ biến gây tăng đường huyết.

Chất tạo ngọt nhân tạo

Thông thường, những người bị bệnh tiểu đường sẽ cai uống soda, nhưng họ sẽ nghĩ rằng, soda ăn kiêng thì họ vẫn có thể uống được. Tuy nhiên, sự thật lại không phải như vậy. Theo một nghiên cứu mới đây trên tạp chí Nature năm 2014, sự tiêu thụ các chất tạo ngọt nhân tạo không chứa calo, ví dụ như các chất có trong soda ăn kiêng hay các chất tạo ngọt được thêm vào trà/cà phê có thể dẫn đến không dung nạp glucose và làm tăng lượng đường huyết, thậm chí là tăng nguy cơ bị tiểu đường type 2 đối với những người chưa mắc bệnh. Nghiên cứu này có thể chưa đủ lớn để đưa ra một lời cảnh báo về các chất tạo ngọt nhân tạo nhưng kết quả của các nghiên cứu về chất tạo ngọt nhân tạo còn rất khác nhau. Một số chuyên gia về tiểu đường từng khẳng định rằng, soda ăn kiêng có lợi cho người bệnh tiểu đường vì nó giúp họ cắt giảm lượng tiêu thụ đồ uống có đường. Soda ăn kiêng có thể sẽ tốt hơn, nếu so sánh với soda thường. Tuy nhiên, điều quan trọng ở đây là uống với lượng vừa phải và tốt hơn hết, bạn nên ngừng uống cả 2 loại đồ uống này, thay vào đó, sử dụng những loại đồ uống tốt cho sức khỏe. Tổ chức ADA khuyến nghị rằng những người bị tiểu đường nên thận trọng với những loại đồ uống này cho đến khi những nghiên cứu sâu hơn đưa ra được kết luận cuối cùng.

Khi nghĩ về tiểu đường type 2, carbohydrate được chú ý đến rất nhiều. Nhưng carbohydrate không phải là loại thực phẩm duy nhất mà những người bị bệnh tiểu đường nên thận trọng. Mặc dù những loại thực phẩm giàu chất béo không trực tiếp làm tăng lượng đường huyết, nhưng chúng có thể dẫn đến tình trạng kháng insulin và do thời gian tiêu hóa đồ ăn nhiều dầu mỡ lâu hơn, nên chúng có thể ảnh hưởng đến khoảng thời gian mà đường huyết tăng lên. Những bữa ăn nhiều dầu mỡ sẽ không gây ra vấn đề gì nếu ăn với lượng vừa phải, nhưng với những người bị tiểu đường, thì lượng lớn chất béo (trên 40g) sẽ khiến việc kiểm soát đường huyết trở nên khó khăn hơn. Đôi khi, những loại thực phẩm không ngờ tới lại khiến đường huyết của bạn tăng cao. Đó là lý do vì sao bạn nên chú ý đến việc từng loại thực phẩm ảnh hưởng đến bạn như thế nào. Ghi chép lại nhật ký bữa ăn và xem loại thực phẩm nào khiến đường huyết tăng cao là một ý tưởng tốt.

Bỏ bữa sáng

Bữa sáng được coi là bữa ăn quan trọng nhất trong ngày và điều này đặc biệt đúng với người bị tiểu đường type 2, theo một nghiên cứu xuất bản trên tạp chí Diabetes Care. Các nhà nghiên cứu từ đại học Tel Aviv đã ghi lại lượng thực phẩm mà 22 người bệnh tiểu đường typ 2 ăn vào và so sánh với lượng đường huyết của họ trong hai ngày. Điều khác biệt duy nhất về lượng thực phẩm họ nạp vào trong 2 ngày là những người tham gia nghiên cứu sẽ ăn sáng trong ngày đầu tiên và nhịn ăn sáng trong ngày thứ 2. Kết quả nghiên cứu cho thấy vào ngày không ăn sáng, thì lượng đường huyết trong cả ngày sẽ tăng cao hơn. Các nhà nghiên cứu tin rằng chức năng của tế bào beta tuyến tụy – tế bào sản xuất insulin sẽ bị ảnh hưởng một cách tiêu cực nếu bạn không ăn sáng. Tuy nhiên, ăn sáng không thôi là chưa đủ. Bạn ăn gì vào bữa sáng cũng rất quan trọng. Bạn nên ăn bữa sáng có đủ chất dinh dưỡng và chứa ít carbohydrate, ví dụ như trứng với rau bina, nấm và cà chua.

Ăn bữa tối quá nhiều

Cơ thể sẽ có xu hướng dung nạp glucose tốt hơn vào buổi sáng và buổi thối, theo nghiên cứu được xuất bản trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences. Nguyên nhân là vì đồng hồ sinh học tự nhiên của cơ thể, sẽ ảnh hưởng đến lượng đường huyết. Trong một nghiên cứu 8 ngày, các nhà nghiên cứu kiểm soát 14 đối tượng khỏe mạnh sau khi họ ăn một bữa vào 8h sáng và một bữa vào 8h tối, sau đó đi ngủ. Đây được gọi là những ngày bình thường. Sau đó sẽ có những ngày mà người tham gia nghiên cứu sẽ đảo ngược quy trình này lại, tức là họ sẽ ăn bữa đầu tiên vào 8h tối, sau đó ăn bữa cuối cùng vào 8h sáng và ngủ cả ngày. Kết quả cho thấy bữa ăn tối sẽ làm lượng đường huyết tăng cao hơn 17% so với đường huyết đo sau bữa sáng, kể cả khi bữa sáng và bữa tối giống hệt nhau và thời gian ngủ là lúc nào. Các nhà nghiên cứu cho rằng, đó không chỉ là việc bạn ăn gì mà bạn ăn lúc nào cũng sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến sự điều chỉnh lượng đường huyết. Nghĩa là những thực phẩm giàu carbohydrate có thể làm tăng đường huyết sẽ thích hợp để dùng cho bữa sáng hơn là bữa tối.Các nhà nghiên cứu cũng gợi ý rằng, ảnh hưởng của đồng hồ sinh học lên lượng đường huyết cũng giúp giải thích được một phần nào tại sao những người làm ca kíp với đồng hồ sinh học bất thường sẽ có tỷ lệ bị tiểu đường type 2 cao hơn.

Một nghiên cứu khác xuất bản năm 2014 trên tạp chí Diabetologia cũng đưa ra một kết luận tương tự về ảnh hưởng của bữa tối. Người tham gia nghiên cứu sẽ ăn một bữa ăn lớn vào buổi sáng (700 calo) và ăn một bữa tối nhỏ (200 calo) sẽ có lượng đường huyết được kiểm soát tốt hơn so với những người ăn bữa sáng nhỏ (200 calo) và bữa tối lớn (700 calo). Cả 2 nhóm này đều tiêu thụ bữa trưa 600 calo. Một việc nữa cũng cần lưu ý là mức độ đường máu có xu hướng tăng vào buổi sáng sớm, khoảng 4-5h sáng và người bệnh tiểu đường sẽ có thể kiểm soát tốt hơn đường huyết của mình vào khoảng thời gian này bằng cách ăn bữa tối hôm trước sớm hơn một chút, theo tổ chức ADA.

Chu kỳ kinh nguyệt

Chu kỳ kinh nguyệt là nguyên nhân khiến phụ nữ thay đổi tâm trạng và thói quen ăn uống, nhưng bạn có biết rằng, chu kỳ kinh nguyệt cũng khiến lượng đường huyết của phụ nữ thay đổi. Sự thay đổi hormone trước và trong chu kỳ kinh nguyệt cũng sẽ gây ra tình trạng kháng insulin tạm thời, gây ảnh hưởng đến đường huyết. Mặc dù đa số phụ nữ báo cáo lại là đường huyết của họ sẽ tăng cao vào ngày trước khi chu kỳ tới, nhưng một số khác có thể sẽ bị hạ đường huyết. Và đường huyết của phụ nữ sắp bước vào chu kỳ kinh nguyệt thường sẽ không dự báo trước được.

Luyện tập là việc rất quan trọng để kiểm soát bệnh tiểu đường type 2. Ngoài việc giúp bạn duy trì cân nặng hoặc giảm cân, cũng như giảm nguy cơ đột quỵ và tim mạch, thì hoạt động thể chất cũng làm tăng khả năng nhạy cảm của insulin và giúp các tế bào loại bỏ glucose khỏi máu nhanh hơn và sử dụng glucose để tạo thành năng lượng. Theo tổ chức ADA, luyện tập có thể làm giảm lượng đường huyết của bạn trong 24 giờ hoặc hơn. Ngược lại, không hoạt động thể chất có thể làm lượng đường huyết tăng cao. Một nghiên cứu xuất bản năm 2012 trên tạp chí Medicine & Science in Sports & Exercise chỉ ra rằng, lượng đường huyết của những người khỏe mạnh thường hoạt động sẽ tăng lên đáng kể chỉ sau 3 ngày không hoạt động (những người tham gia nghiên cứu này sẽ cắt giảm dần mức độ hoạt động trong 3 ngày xuống chỉ bằng một nửa so với mức độ hoạt động thông thường của họ). Tuy nhiên, với những người bị tiểu đường type 2 thì nên đặc biệt thận trọng với hiện tượng hạ đường huyết khi tập luyện. Nếu đường huyết của bạn tụt xuống, hãy điều trị ngay lập tức.

Căng thẳng

Nếu bạn bị quá tải công việc, suy nghĩ chuyện gia đình thì lượng đường huyết của bạn có thể sẽ tăng lên một cách đột ngột. Căng thẳng làm tăng lượng cortisol và làm cơ thể kém nhạy cảm hơn với insulin tự nhiên của cơ thể, cũng như insulin được tiêm vào. Stress có thể là về mặt thể chất (ví dụ như chấn thương) hoặc về mặt tinh thần (như căng thẳng, lo nghĩ). Và kể cả những sự thay đổi tích cực trong hoạt động thường ngay, ví dụ như được thăng chức hay được đi nghỉ mát, cũng có thể làm đường huyết bất ngờ tăng cao. Cách tốt nhất để giảm stress và kiểm soát tốt hơn lượng hormone của mình, không phải là chuyển sang ăn uống như nhiều người vẫn làm mà là học cách để kiểm soát stress. Ví dụ như đi bộ khoảng 5 phút hay hít thở sâu 10 nhịp hay hình thành thói quen luyện tập thể thao, ngồi thiền hàng ngày.

Bị ốm

Khi bạn bị ốm hoặc khi bạn phải tiêm, cơ thể sẽ tiết ra hormone giúp bạn chống lại bệnh tật. Trong khi đó là một điều tốt, thì cũng sẽ có một nhược điểm với người bị tiểu đường type 2 – lượng đường huyết của bạn sẽ tăng cao. Trong những trường hợp nặng, thậm chí bạn có thể sẽ rơi vào tình trạng hôn mê đe dọa tính mạng. Do vậy, chăm sóc bản thân khi bị ốm là rất quan trọng. Bạn nên uống đủ nước và càng thận trọng hơn với những gì mà mình ăn vào. Nếu bạn ốm nặng, hãy gọi cho bác sỹ vì trong một số trường hợp, bạn sẽ cần phải tăng lượng thuốc tiểu đường mà bạn đang uống.

Dùng thuốc

Bản thân việc bị ốm có thể làm tăng lượng đường huyết, nhưng những loại thuốc bạn uống khi bị ốm cũng sẽ có ảnh hưởng tương tự. Một số loại thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn, thậm chí là một số loại vitamin và thực phẩm chức năng đã được chứng minh là có thể làm tăng đường huyết. Ví dụ như corticosteroid, thuốc hen suyễn, thuốc tránh thai, một số loại thuốc chống trầm cảm và thuốc trị mụn. Do vậy, việc nói với bác sỹ về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng là rất quan trọng, kể cả thuốc kê đơn hay không kê đơn. Từ đó, bác sỹ có thể giúp bạn tìm ra cách tốt nhất để kiểm soát đường huyết trong những ngày bạn ốm.

Ngủ không ngon giấc

Có rất nhiều nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa giấc ngủ và các vấn đề sức khỏe. Và một trong số đó chính là việc không ngủ đủ giấc có thể dẫn đến tăng đường huyết. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người ngủ 4 tiếng một đêm trong vòng 6 đêm sẽ giảm khả năng dung nạp glucose đáng kể. Nguyên nhân là do sự suy giảm cortisol và hoạt động của hệ thần kinh xảy ra khi ngủ sâu. Đây là 2 sự thay đổi đáng kể xảy ra với cơ thể trong giấc ngủ vì có thể giúp điều chỉnh lượng đường huyết.

Các bệnh về nướu từ lâu đã được coi là một biến chứng của tiểu đường type 2. Và ngược lại, các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng, lợi không khỏe mạnh thực ra cũng làm tăng lượng đường huyết. Theo Hiệp hội Răng hàm mặt, vi khuẩn từ lợi bị viêm có thể xâm nhập vào máu và khiến cơ thể ở trong tình trạng cảnh báo.  Cơ thể sau đó sẽ sản xuất ra các phân tử gây hại theo nhiều cách khác nhau, một trong số đó là gây tăng đường huyết. Do vậy, người bị tiểu đường nên đặc biệt chú ý đến sức khỏe răng miệng. Chải răng 2 lần/ngày và thường xuyên đi khám nha sỹ để kiểm tra các vấn đề về lợi.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Tìm hiểu hai loại hooc môn quan trọng đối với bệnh tiểu đường