Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

Nguyên nhân và hậu quả của dậy thì sớm

Khi phát hiện ra con mình đang bước vào giai đoạn dậy thì sớm các bậc cha mẹ có thể sẽ hoang mang, lo lắng. Tại sao điều này lại xảy ra? Liệu con bạn có thể đối phó được với những ảnh hưởng cả về mặt thể chất lẫn tinh thần của tuổi dậy thì không?

Nguyên nhân và hậu quả của dậy thì sớm

Phần lớn trẻ bước vào tuổi dậy thì sớm không cần thiết phải điều trị. Ở những trẻ cần điều trị, mục tiêu điều trị thường hướng đến làm chậm lại quá trình này.

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về nguyên nhân của dậy thì sớm và những ảnh hưởng của dậy thì sớm lên con bạn.

Dậy thì sớm là gì?

Trung bình, tuổi dậy thì bắt đầu ở các bé gái trong độ tuổi từ 8 đến 13 tuổi, ở các bé trai là từ 9 đến 14 tuổi.

Bác sỹ sẽ chẩn đoán dậy thì sớm khi quá trình hết sức tự nhiên này diễn ra sớm hơn độ tuổi dậy thì nói trên và tiếp tục diễn biến qua thời kỳ tăng trưởng và trưởng thành xương mà không rõ lý do. Dậy thì sớm nếu bé gái có các dấu hiệu chính của tuổi dậy thì và tiếp tục phát triển trước 7 tuổi và với bé trai là trước 9 tuổi. Tại Mỹ, cứ 5.000 trẻ thì sẽ có 1 trẻ bị ảnh hưởng của dậy thì sớm.

Có 2 dạng dậy thì sớm, đó là dậy thì sớm trung ương và dậy thì sớm ngoại vi.

Dậy thì sớm trung ương là dạng phổ biến hơn. Quá trình này được nhận ra với các biểu hiện thông thường của tuổi dậy thì, nhưng xảy ra sớm hơn. Tuyến yên chịu trách nhiệm sản xuất ra hormone, được gọi là các hormone điều hòa tuyến sinh dục (gonadotropins). Những hormone này sẽ kích thích tinh hoàn hoặc buồng trứng tạo ra các hormone sinh dục, như testosterone hoặc estrogen. Đây là những hormone sinh dục tạo ra những thay đổi thể chất và tâm lý khi bước vào tuổi dậy thì, ví dụ như việc phát triển ngực ở các bé gái.

Dậy thì sớm ngoại vi là một dạng dậy thì sớm khác, hiếm gặp hơn. Hormone estrogentestosterone gây ra các biểu hiện của dậy thì. Nhưng não và tuyến yên không chịu trách nhiệm cho việc này. Đây thường là vấn đề cục bộ tại buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc do suy giáp nặng.

Có một số tình trạng khác gây ra các biểu hiện cũng giống như dậy thì sớm và đôi khi có thể gây nhầm lẫn cho các bậc phụ huynh, thậm chí là cả các bác sỹ nhi khoa, nhưng thật ra đó không phải là dậy thì sớm. Ví dụ như:

  • Tuyến vú phát triển sớm đơn độc: Là sự phát triển sớm của vú khi còn ít tuổi. Tình trạng này thường xảy ra với các bé gái khi mới được vài năm tuổi. Trong khi tình trạng này làm các bậc cha mẹ lo lắng thì nó lại có thể tự biến mất và không thực sự là dậy thì sớm. Tình trạng này không cần phải điều trị nhưng nên được đánh giá và theo dõi.
  • Lông phát triển sớm: là sự phát triển sớm của lông vùng nách hoặc một số vùng cơ thể khác ở lứa tuổi nhỏ. Nguyên nhân có thể là do tuyến thượng thận giải phóng hormone quá sớm. Và một lần nữa phải nhấn mạnh rằng, tình trạng này trông có vẻ đáng lo ngại nhưng thực sự, đó không phải là vấn đề lớn và không phải là dấu hiệu của dậy thì sớm. Tuy nhiên, bởi vì tình trạng này có thể là dấu hiệu đầu tiên của một bất thường và sự giải phóng quá mức của hormone tuyến thượng thận, nên tình trạng này nên được lượng giá bởi các bác sỹ.

Rất nhiều chuyên gia nói rằng, tuổi dậy thì đang bắt đầu sớm hơn, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, tuổi trung bình để bắt đầu xuất hiện kinh nguyệt thì vẫn gần như không đổi. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hiện nay các dấu hiệu  dậy thì, như phát triển vú, đang xảy ra sớm hơn khoảng 1 năm so với thời điểm 10 năm trước đây.

Dấu hiệu của dậy thì sớm

Dấu hiệu của dậy thì sớm và dậy thì thông thường khá giống nhau. Điểm khác nhau chỉ là về mặt thời gian xuất hiện các biểu hiện dậy thì. Các dấu hiệu bao gồm:

Với bé gái:

  • Phát triển vú (thường là dấu hiệu đầu tiên)
  • Có kinh nguyệt (thường sau 2-3 năm từ khi dấu hiệu sớm nhất bắt đầu xuất hiện)

Với bé trai:

  • Phát triển tinh hoàn, dương vật và bìu
  • Giọng trầm hơn (thường là dấu hiệu muộn của tuổi dậy thì)

Phát triển xương tăng vọt là một dấu hiệu khác của dậy thì sớm ở cả bé trai và bé gái.

Nguyên nhân của dậy thì sớm trung ương

Trong đa số trường hợp, các chuyên gia không biết nguyên nhân chính xác của tình trạng dậy thì sớm trung ương, đặc biệt là ở bé gái.

Đôi khi, tình trạng dậy thì sớm trung ương có nguyên nhân là do các vấn đề về y học. Các nguyên nhân tiềm ẩn thường rất phổ biến ở các bé trai dưới 6 tuổi, đặc biệt là nếu như các dấu hiệu dậy thì phát triển rất nhanh, bao gồm:

  • U hoặc sự phát triển bất thường khác (thường là lành tính)
  • Tổn thương về não, cả do phẫu thuật hoặc các thay đổi về cân bằng hormone trong não.
  • Viêm nhiễm tại não, đôi khi là do nhiễm trùng.

Các nguyên nhân này có vẻ đáng lo ngại. Nhưng may mắn rằng, chỉ có một số lượng rất ít các trường hợp dậy thì sớm ở bé trai là dậy thì sớm trung ương gây ra do các vấn đề sức khỏe kể trên. Ở các bé gái, rất hiếm khi dậy thì sớm có nguyên nhân là do các vấn đề sức khỏe nói trên.

Các yếu tố liên quan đến dậy thì sớm

Trong khi các vấn đề sức khỏe không thật sự là nguyên nhân của dậy thì sớm thì có rất nhiều yếu tố liên quan đến việc dậy thì sớm, bao gồm:

Giới tính: Các bé gái thường có nguy cơ phát triển dậy thì sớm trung ương cao gấp 10 lần so với các bé trai.

Gen: Đôi khi, dậy thì sớm có nguyên nhân là do các đột biến về gen, dẫn đến sự giải phóng hormone sinh dục sớm. Thông thường, những trẻ này sẽ có cha mẹ hoặc anh chị em có cùng bất thường về gen giống như vậy.

Chủng tộc: Các nghiên cứu không lý giải được, nhưng nhìn chung, các bé gái Mỹ - Phi thường sẽ bắt đầu tuổi dậy thì sớm hơn khoảng 1 năm so với các bé gái người da trắng. Một số chuyên gia cho rằng, tuổi dậy thì chỉ nên được coi là sớm ở những bé gái Mỹ - Phi nếu nó xảy ra trước 6 tuổi.

Được nhận nuôi bởi cha mẹ ngoại quốc: Một nghiên cứu chỉ ra rằng, các trẻ được nhân nuôi bởi cha mẹ ngoại quốc có nguy cơ dậy thì sớm cao hơn khoảng 10-20 lần.

Béo phì: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng có thể có một mối liên quan giữa béo phì ở các bé gái và việc gia tăng nguy cơ dậy thì sớm. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không biết chính xác mối liên quan này là gì. Và béo phì dường như không có mối liên quan nào với việc dậy thì sớm ở các bé trai.

Hậu quả của dậy thì sớm

Với trẻ em, dậy thì sớm có thể gây ra các vấn đề về thể chất cũng như tâm lý. Bao gồm:

Tầm vóc thấp: Trong khi trẻ em dậy thì sớm thường cao hơn so với bạn bè cùng ở thời điểm bắt đầu dậy thì, nhưng một số trẻ sau này sẽ có tầm vóc thấp hơn so với mức trung bình khi ở tuổi trưởng thành. Bởi vì, một khi tuổi dậy thì kết thúc, quá trình tăng trưởng cũng sẽ ngừng lại. Và bởi vì dậy thì sớm kết thúc sớm hơn so với tuổi dậy thì bình thường, những trẻ này sẽ ngừng phát triển ở độ tuổi sớm hơn. Đôi khi, việc này sẽ làm cho trẻ lùn hơn, nếu so sánh với việc cùng đứa trẻ đó nhưng dậy thì bình thường.

Các vấn đề về hành vi: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng có một mối liên quan giữa dậy thì sớm và các vấn đề về hành vi, đặc biệt là ở những trẻ chậm phát triển. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng, mối liên quan này rất yếu.

Hoạt động tình dục sớm: Mặc dù điều này có thể sẽ làm các bậc cha mẹ lo lắng, nhưng chưa có bằng chứng mạnh mẽ chứng minh rằng những trẻ dậy thì sớm thì sẽ bắt đầu các hoạt động tình dục ở lứa tuổi sớm hơn.

Căng thẳng:  Kể cả khi dậy thì xảy ra khi ở tuổi bình thường là 12 tuổi, thì dậy thì cũng là một quá trình rất rắc rối đối với các bé. Nó có thể gây ra tình trạng căng thẳng cho các bé nhỏ tuổi hơn khi bị dậy thì sớm. Các bé sẽ cảm thấy rất kỳ lạ vì trông khác với bạn bè đồng trang lứa. Có kinh nguyệt sớm có thể đáng lo ngại với những bé gái từ 9 tuổi trở xuống hoặc với những bé bị chậm phát triển. Cha mẹ có thể giúp đỡ các bé bằng cách dạy bé trước về những thay đổi có thể sẽ diễn ra.

Các nguy cơ khác: Một số nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa dậy thì sớm ở bé gái và việc tăng nhẹ nguy cơ ung thư vú khi trưởng thành. Tuy nhiên, bằng chứng này chưa rõ và cần phải tiến hành thêm nhiều nghiên cứu nữa để chứng minh cho luận điểm này.

Lời khuyên dành cho cha mẹ

Làm cha mẹ, lo lắng về việc dậy thì sớm của con mình là điều hết sức bình thường. Nếu con bạn có những dấu hiệu của dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đi khám bác sỹ nội tiết nhi khoa. Tuy nhiên, cả cha mẹ và các bé không nên quá lo lắng và sợ hãi khi được chẩn đoán dậy thì sớm, các bác sỹ sẽ chẩn đoán, tư vấn và điều trị cho các bé. 

Dưới đây là một số điều nên ghi nhớ:

  • Triệu chứng giống với dậy thì sớm đôi khi lại không liên quan đến việc dậy thì sớm và có thể sẽ tự biến mất.
  • Việc điều trị sớm thường khá hiệu quả, nhất là khi có sự phối hợp của bác sỹ và cha mẹ. Việc điều trị bao gồm cả các biện pháp y khoa cũng như các liệu pháp tâm lý, hành vi. Cha mẹ cần kiên nhẫn thực hiện các hướng dẫn của bác sỹ
  • Đa số trẻ em có dấu hiệu dậy thì sớm thường phát triển bình thường, về thể chất, tâm lý và xã hội.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Dậy thì sớm ở trẻ em gái đang trở nên phổ biến hơn?

Ths.Bs Trần Thu Nguyệt - Viện Y học ứng dụng Việt Nam
Bình luận
Tin mới
  • 29/03/2024

    Cảnh báo nguy hiểm khi thiếu vitamin B12: Đau đầu, thiếu máu ác tính

    Vitamin B12 là dưỡng chất rất cần thiết cho các tế bào thần kinh và tế bào máu đỏ và cũng cần thiết cho sự hình thành ADN.

  • 29/03/2024

    Tác dụng phụ có thể xảy ra sau mổ đẻ

    Mổ đẻ là phẫu thuật lấy thai ra ngoài qua đường cắt ở vùng bụng và tử cung, được thực hiện khi sinh thường qua âm đạo có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ hoặc thai nhi. Mặc dù sinh mổ ngày nay đã an toàn hơn nhờ sự tiến bộ của y học, phương pháp này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro và tác dụng phụ đối với cả người mẹ và trẻ sơ sinh.

  • 28/03/2024

    Vì sao bạn nên tẩy lớp trang điểm trước khi tập thể dục?

    Việc trang điểm nhẹ nhàng trước khi đến phòng tập thể dục có thể giúp chị em phụ nữ tự tin hơn. Nhưng theo một nghiên cứu mới được đăng trên Journal of Cosmetic Dermatology, việc này có thể có thể làm giảm lượng dầu trên da, gây khô da.

  • 28/03/2024

    5 nguyên liệu không nên bỏ qua khi pha chế món sinh tố chống viêm

    Sinh tố là thức uống bổ sung năng lượng và vitamin hiệu quả khi bạn mệt mỏi vì thời tiết. Công thức pha chế sinh tố nên có những thực phẩm, nguyên liệu giàu chất chống viêm để bảo vệ sức khỏe.

  • 28/03/2024

    Bà bầu "bỏ túi" ngay những lợi ích không ngờ từ việc uống vitamin trong thai kỳ

    Vitamin dành cho bà bầu là những viên bổ sung được sản xuất đặc biệt nhằm cung cấp cho cơ thể phụ nữ mang thai các vitamin và khoáng chất cần thiết. Bác sĩ khuyên bạn uống vitamin ngay từ khi bắt đầu lên kế hoạch mang thai cũng như trong suốt thai kỳ.

  • 28/03/2024

    Thực phẩm, đồ uống nên hạn chế khi đang bị nghẹt mũi

    Dấu hiệu nghẹt mũi thường gặp khi bạn bị cảm cúm, viêm mũi dị ứng hoặc viêm đường hô hấp. Một số thực phẩm, đồ uống có thể khiến triệu chứng này trầm trọng hơn, cản trở việc hít thở của bạn.

  • 28/03/2024

    Chấn thương sọ não có hồi phục được không?

    Chấn thương sọ não luôn được coi là một trong những thương tổn nghiêm trọng nhất có thể xảy ra với con người. Tuy nhiên, với những tiến bộ mới trong lĩnh vực y tế và phục hồi chức năng, ngày càng có nhiều hy vọng để người bệnh chấn thương sọ não có thể phục hồi và hồi phục các chức năng quan trọng.

  • 27/03/2024

    Những triệu chứng và biến chứng điển hình của bệnh sởi

    Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do virus sởi gây ra, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng như sốt cao, ho, chảy nước mũi và phát ban da đặc trưng là rất quan trọng để điều trị kịp thời. Hiểu rõ các triệu chứng sởi còn giúp phòng ngừa sự lây lan của căn bệnh này.

Xem thêm