Tổng hội y học Việt Nam

Viện y học ứng dụng Việt Nam
ứng dụng y học vì sức khỏe người việt nam

10 điều cần biết về túi mật

Túi mật là một cơ quan nội tạng có ích, nhưng lại không thực sự cần thiết của cơ thể.

Túi mật là một cơ quan rỗng, hình trái lê, nằm ngay phía dưới thùy phải của gan. Khi túi mật chứa đầy dịch mật và chờ đề giúp tiêu hóa một số loại thức ăn, thì túi mật có thể dài tới 8-10cm và rộng khoảng 4cm.

Trừ khi bạn bị sỏi mật hoặc túi mật của bạn đã bị phẫu thuật cắt bỏ, nếu không, bạn sẽ rất ít khi nghĩ về túi mật khi nghĩ về cơ thể. Điều này không sao cả. Nhưng nếu túi mật khiến bạn bị đau dữ dội hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe khác, bạn sẽ cần phải cắt bỏ túi mật.

#1: Túi mật là một cơ quan lưu trữ

Khi gan gặp khó khăn trong việc tiêu hóa, thì dịch mật (có màu xanh) có thể sẽ hỗ trợ cho gan. Túi mật sẽ là cơ quan chứa lượng dịch mật này và chỉ giải phóng ra dịch mật khi bạn thực sự cần tới dịch mật. Dịch mật trong túi mật sẽ ở dưới dạng dễ sử dụng cho quá trình tiêu hóa nhất. Khi bạn ăn, dịch mật sẽ được túi mật giải phóng ra, và đi vào đoạn đầu của ruột non ( gọi là tá tràng) thông qua các ống mật. Gan có thể sản xuất ra khoảng 500-1000ml dịch mật/ngày nhưng túi mật có thể  tập trung lượng dịch mật cao hơn khoảng 10 lần và lưu trữ khoảng 30-50ml dịch mật đặc hơn.

#2: Sỏi mật là một dạng sỏi hình thành từ các loại cholesterol cứng

Sỏi mật hình thành khi một trong hai chất là cholesterol và bilirubin trở nên rất bão hòa trong dịch mật, dẫn đến việc kết tinh thành các tinh thể. Bilirubin là một chất có màu vàng nâu được tìm thấy trong dịch mật, và là hậu quả của việc tế bào hồng cầu già bị phá hủy tại gan. Cơ thể bình thường sẽ loại bỏ bilirubin thông qua đường ruột (bilirubin là nguyên nhân khiến phân bạn có màu). Sỏi mật do bilirubin là dạng sỏi hiếm gặp hơn so với dạng sỏi do cholesterol và thường gặp ở những người mắc các rối loạn về máu, ví dụ như thiếu máu hồng cầu hình liềm.

#3: Chế độ ăn ít cholesterol và ít chất béo là một chế độ tốt để giữ túi mật khỏe mạnh

Bạn băn khoăn về việc chế độ ăn nào sẽ tốt cho một túi mật khỏe mạnh? Đa số các loại sỏi mật thường hình thành từ cholesterol, do vậy, thực hiện chế độ ăn ít cholesterol và ít chất béo là một lựa chọn tốt để giữ túi mật khỏe mạnh.

#4: Một chế độ tốt cho tim mạch cũng sẽ tốt cho túi mật.

Một chế độ ăn được đánh giá là tốt cho sức khỏe tim mạch cũng được coi là tốt cho túi mật. Điều đó có nghĩa là một chế độ ăn có chứa các loại chất béo không bão hòa đơn, ví dụ như các chất béo có trong các loại hạt, trái bơ, dầu ôliu và bơ lạc. Các chất béo không bão hòa đa cũng nên là một phần của chế độ ăn cân đối, ví dụ như chất béo có trong các loại cá béo, quả óc chó, hạt lanh và dầu thực vật. Tránh các loại thực phẩm làm tăng lượng cholestereol cũng sẽ giúp bạn làm giảm được nguy cơ bị sỏi túi mật. Tuy nhiên, một yếu tố khác cũng quan trọng chẳng kém gì việc bạn ăn gì, đó là tần suất ăn của bạn. Nếu bạn chỉ ăn một bữa ăn lớn trong một ngày, thì việc này sẽ làm tăng nguy cơ bị sỏi mật bởi dịch mật ở trong túi mật một thời gian quá dài trước khi được tiết ra. Thời gian dịch mật ở trong túi mật càng lâu, thì cholesterol trong dịch mật càng có thời gian để trở nên rất bão hòa và càng dễ kết tinh thành sỏi mật.

#5: Giảm cân quá nhanh cũng có thể gây ra sỏi mật.

Ngoài việc có một chế độ ăn cân đối, thì việc có một cân nặng hợp lý cũng sẽ giúp túi mật hoạt động tốt. Những người béo phì sẽ có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn sẽ phải thực hiện một chế độ kiêng khem nghiêm ngặt để giảm cân. Giảm cân quá nhanh cũng có thể  là nguyên nhân dẫn đến sỏi mật. Giảm cân là một điều tốt, nhưng bạn sẽ không cần thiết phải giảm cân với một tốc độ chóng mặt. Một cách khác để tránh không bị sỏi mật là kiểm soát lượng cholesterol của bạn, bao gồm việc uống các loại thuốc hạ mỡ máu nếu bạn bị mỡ máu cao. Một số bằng chứng còn ủng hộ giả thuyết rằng, thường xuyên bổ sung vitamin C có thể giúp dự phòng sỏi mật, và kỳ lạ hơn, đó là việc uống cà phê cũng có thể có một vài tác dụng bảo vệ bạn khỏi tình trạng sỏi mật hình thành do cholesterol.

#6: Gần 12% dân số bị sỏi mật, nhưng chỉ một vài trường hợp sỏi mật sẽ gây ra vấn đề lớn

Ngoài những người bị béo phì, những người có chế độ ăn không lành mạnh, giàu chất béo hoặc những người bị mỡ máu tăng cao, thì phụ nữ mang thai cũng là đối tượng dễ bị sỏi mật. Điều này có nghĩa là phụ nữ mang thai cũng cần đặc biệt lưu ý đến các loại thực phẩm giàu chất béo trong suốt quá trình mang thai. Những người mắc phải một số rối loạn về máu, ví dụ như thiếu máu hồng cầu hình liềm, cũng sẽ có nguy cơ cao bị sỏi mật liên quan đến bilirubin.

Người cao tuổi và người thuộc một số dân tộc, ví dụ như người Mỹ bản địa, cũng là những người có nguy cơ cao bị sỏi mật. Có tiền sử gia đình bị sỏi mật cũng có thể sẽ làm tăng gấp đôi nguy cơ bị sỏi mật. Một số loại thuốc, ví dụ như các thuốc tránh thai đường uống, cũng có thể sẽ làm tăng nguy cơ bị sỏi mật, nhưng việc tăng nguy cơ là rất ít và do vậy, không nên vì thế mà ngừng sử dụng các loại thuốc này.

Trên thực tế, có khoảng 12% dân số sẽ bị sỏi mật, nhưng chỉ có một số rất ít trong số đó có thể gây ra vấn đề.

#7: Dấu hiệu phổ biến nhất của tình trạng sỏi mật là đau dữ dội

Có tới 80% số người chưa bao giờ xuất hiện dấu hiệu gì của sỏi túi mật và cũng không cần phải can thiệp gì trong những trường hợp này. Nhưng nếu sỏi túi mật gây ra bất cứ vấn đề gì, thì chắc chắn bạn sẽ biết. Bởi cơn đau do sỏi túi mật gây ra có thể sẽ rất dữ dội. Người bệnh thường miêu tả cơn đau như đau nhói, đau âm ỉ và rất dữ dội. Nếu đánh giá trên thang điểm từ 1-10 thì cơn đau do sỏi túi mật sẽ được 10 điểm. Cơn đau chủ yếu xuất hiện sau khi ăn một bữa ăn giàu chất béo bởi chất béo chính là nguyên nhân chính khiến túi mật bị rỗng (vì dịch mật được tiết ra hết để giúp tiêu hóa chất béo).

Cơn đau chủ yếu xuất hiện ở phía bên phải của bụng (vị trí của túi mật), ngay dưới xương ức và có thể lan ra sau lưng. Cơn đau có thể kéo dài trong nhiều giờ và có thể đi kèm triệu chứng buồn nôn. Trong một số trường hợp, cơn đau chỉ đau âm ỉ ở phía bên phải, như khi bạn bị đau bụng hoặc bị đầy hơi chướng bụng.

#8: Xét nghiệm tốt nhất để chẩn đoán sỏi mật là siêu âm

Siêu âm là xét nghiệm nhanh và an toàn, có thể cung cấp rất nhiều thông tin về việc túi mật trông như thế nào và kết quả siêu âm thường tương đối chính xác. Siêu âm cũng có thể cho phép bác sỹ nhìn thấy sỏi mật hoặc tình trạng kích ứng của túi mật, ví dụ như thành niêm mạc túi mật dày hoặc có dịch quanh túi mật. Một số người bệnh có thể được giới thiệu tiến hành một loại xét nghiệm thứ hai gọi là chụp gan mật (hepatobiliary – HIDA). Đây là kỹ thuật sẽ sử dụng các chất phóng xạ hóa học để tiêm vào cánh tay và xem xem chuyện gì sẽ xảy ra khi những chất này xuống tới túi mật. Thông thường, chụp HIDA chỉ được tiến hành khi bệnh nhân có một bệnh tiềm ẩn khác hoặc có triệu chứng đau túi mật nhưng lại không tìm thấy sỏi mật.

#9: Sỏi túi mật thoát ra ngoài có thể sẽ dẫn đến vàng da hoặc viêm tụy và cần phẫu thuật

Nếu sỏi mật không gây ra các triệu chứng,  hoặc nếu bạn may mắn có sỏi mật tự tan, thì sẽ không có vấn đề gì. Nhưng nếu sỏi mật gây ra vấn đề, thì bạn sẽ cần phải được loại bỏ sỏi mật. Nếu bạn bị đau hoặc bị viêm túi mật, thì phẫu thuật túi mật có thể là một lựa chọn. Nếu sỏi mật thoái ra ngoài túi mật và di chuyển dọc ống mật, chúng có thể gây ra các biến chứng tương đối nghiêm trọng, vì vậy, tốt nhất bạn nên chú ý tới tình trạng sỏi mật của mình, nếu bạn đã mắc phải. Sỏi mật thoát ra ngoài có thể sẽ gây tắc nghẽn ống mật, dẫn đến vàng da hoặc viêm tụy.

#10: Phẫu thuật cắt bỏ túi mật thường là một thủ thuật ngoại trú

Nếu bạn cần phẫu thuật cắt bỏ túi mật, thì bạn sẽ cần phải xin nghỉ làm từ 1-2 tuần. Phẫu thuật nội soi sẽ bao gồm việc tạo ra vết cắt ở gần rốn, và 2-3 vết cắt ở phía dưới xương sườn bên phải.  Mặc dù là một phẫu thuật ngoại trú, nhưng bạn vẫn sẽ được gây mê toàn bộ vì bác sỹ có thể sẽ bơm đầy khí CO2 vào bụng để bụng phồng lên và dễ thao tác hơn.

Sau phẫu thuật, bạn có thể bị đau và sưng trong 3-5 ngày và cần phải sử dụng các loại thuốc giảm đau mạnh. Bạn cũng nên tránh thực hiện các hoạt động mạnh trọng ít nhất 2 tuần. Người bệnh thường sẽ hồi phcụ hoàn toàn trong vòng 4- 6 tuần và có thể sẽ bị tiêu chảy trong thời gian ngắn.

1-2% số người vẫn sẽ bị đi ngoài phân lỏng bất cứ khi nào họ ăn các bữa ăn giàu chất béo hoặc nhiều dầu mỡ. Nhưng cắt bỏ túi mật sẽ không gây sụt cân hay tăng cân, và sẽ không gây ra tình trạng thiếu vitamin.

Đa số những người không còn túi mật nữa sẽ không có sự thay đổi gì trong cuộc sống. Trên thực tế, họ thậm chí còn có khả năng ăn được những thức mà trước đó họ không ăn được. Gan của họ vẫn tiếp tục sản xuất ra dịch mật và tiết dịch mật vào dạ dày và ruột non. Bạn có thể sẽ mất nhiều thời gian để tiêu hóa món gà rán yêu thích hơn, nhưng cũng có thể là không mất nhiều thời gian.

Bình luận
Tin mới
  • 29/03/2024

    5 nguyên tắc ăn uống người bệnh đái tháo đường cần nắm rõ

    Trên thực tế, không có một chế độ ăn uống nào dùng chung được cho tất cả người bệnh đái tháo đường. Chế độ ăn uống cần phải được “cá thể hóa”, tức là xây dựng cho riêng từng người bệnh cụ thể. Để xây dựng chế độ ăn phù hợp, người bệnh cần tuân thủ 5 nguyên tắc quan trọng trong bài viết sau.

  • 29/03/2024

    Đau đầu có nên uống trà?

    Khi bị stress, đau nhức đầu, nhiều người tìm tới thức uống giúp giải tỏa mệt mỏi như trà. Tuy nhiên, liệu trà nhiều caffeine và tannin có giúp giảm đau đầu hiệu quả?

  • 29/03/2024

    Điều gì thực sự xảy ra với cơ thể bạn khi bạn dùng Collagen?

    Theo các thống kê collagen là một trong những chất bổ sung phổ biến và thị trường tiêu thụ ngày càng tăng. Nhưng trước khi bạn đổ tiền vào các gian hàng thực phẩm bổ sung, bạn nên biết rằng không phải tất cả những tuyên bố về lợi ích của collagen đều có cơ sở khoa học.

  • 29/03/2024

    Cảnh báo nguy hiểm khi thiếu vitamin B12: Đau đầu, thiếu máu ác tính

    Vitamin B12 là dưỡng chất rất cần thiết cho các tế bào thần kinh và tế bào máu đỏ và cũng cần thiết cho sự hình thành ADN.

  • 29/03/2024

    Tác dụng phụ có thể xảy ra sau mổ đẻ

    Mổ đẻ là phẫu thuật lấy thai ra ngoài qua đường cắt ở vùng bụng và tử cung, được thực hiện khi sinh thường qua âm đạo có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ hoặc thai nhi. Mặc dù sinh mổ ngày nay đã an toàn hơn nhờ sự tiến bộ của y học, phương pháp này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro và tác dụng phụ đối với cả người mẹ và trẻ sơ sinh.

  • 28/03/2024

    Vì sao bạn nên tẩy lớp trang điểm trước khi tập thể dục?

    Việc trang điểm nhẹ nhàng trước khi đến phòng tập thể dục có thể giúp chị em phụ nữ tự tin hơn. Nhưng theo một nghiên cứu mới được đăng trên Journal of Cosmetic Dermatology, việc này có thể có thể làm giảm lượng dầu trên da, gây khô da.

  • 28/03/2024

    5 nguyên liệu không nên bỏ qua khi pha chế món sinh tố chống viêm

    Sinh tố là thức uống bổ sung năng lượng và vitamin hiệu quả khi bạn mệt mỏi vì thời tiết. Công thức pha chế sinh tố nên có những thực phẩm, nguyên liệu giàu chất chống viêm để bảo vệ sức khỏe.

  • 28/03/2024

    Bà bầu "bỏ túi" ngay những lợi ích không ngờ từ việc uống vitamin trong thai kỳ

    Vitamin dành cho bà bầu là những viên bổ sung được sản xuất đặc biệt nhằm cung cấp cho cơ thể phụ nữ mang thai các vitamin và khoáng chất cần thiết. Bác sĩ khuyên bạn uống vitamin ngay từ khi bắt đầu lên kế hoạch mang thai cũng như trong suốt thai kỳ.

Xem thêm