Suy thượng thận cấp

Khi bạn bị căng thẳng (stress), tuyến thượng thận (nằm trên đỉnh của thận) sẽ tiết ra một loại hóc-môn gọi là cortisol. Cortisol giúp cơ thể đáp ứng hiệu quả với căng thẳng. Hóc-môn này cũng đóng vai trò giúp cho sự chắc khỏe của xương, đáp ứng của hệ miễn dịch và chuyển hóa thức ăn. Bình thường cơ thể sẽ tự cân bằng lượng cortisol được sản xuất ra.

Suy thượng thận cấp là một cấp cứu y khoa nghiêm trọng, xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất đủ lượng cortisol.

Nồng độ cortisol thấp có thể gây ra các triệu chứng yếu, mệt mỏi và huyết áp thấp. Bạn có thể có nhiều triệu chứng hơn nếu bạn không điều trị đúng bệnh Addison hoặc bạn bị stress nặng, ví dụ như tai nạn ô tô hoặc nhiễm trùng. Những triệu chứng này bao gồm chóng mặt đột ngột, nôn và thậm chí là hôn mê. Khi đó được gọi là suy thượng thận cấp.

Suy thượng thận cấp có thể cực kì nguy hiểm nếu nồng độ cortisol không được bổ sung. Đây là một tình trạng đe dọa tính mạng, đòi hỏi phải điều trị ngay lập tức.

Triệu chứng

Những triệu chứng của suy thượng thận cấp bao gồm:

• Cực kì mệt mỏi
• Tinh thần lẫn lộn
• Sạm da
• Chóng mặt
• Buồn nôn hoặc đau bụng
• Nôn
• Sốt
• Đau đột ngột ở thắt lưng hoặc cẳng chân
• Chán ăn
• Tụt huyết áp
• Rét run
• Ban trên da
• Vã mồ hôi
• Nhịp tim nhanh
• Mất ý thức

Một số người có thể cảm thấy thèm muối khi bị suy thượng thận cấp. Những người khác có thể cảm thấy mệt mỏi, sạm da hoặc sụt cân. Nhiều triệu chứng cũng phát triển theo thời gian như là một phần của bệnh Addison.

Nguyên nhân

Suy thượng thận có thể xảy ra khi tuyến thượng thận của bạn không duy trì được chức năng thích hợp trong những tình huống stress cao độ. Tuyến thượng thận nằm ở đỉnh của thận và đóng vai trò sản xuất nhiều hóc-môn thiết yếu, trong đó có cortisol. Khi tuyến thượng thận bị tổn thương, chúng sẽ không thể sản xuất đủ những hóc-môn này, có thể gây ra suy thượng thận cấp.

Những người bị bệnh Addison có nguy cơ cao hơn bị suy thượng thận cấp, đặc biệt nếu họ không được điều trị. Bệnh Addison thường xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công vào tuyến thượng thận của bạn, hay còn được gọi là bệnh tự miễn.

Những nguyên nhân khác của bệnh Addison bao gồm:

• Sử dụng glucocorticoid kéo dài, ví dụ như prednisone
• Nhiễm trùng nặng, bao gồm nhiễm nấm và virus
• Các khối u
• Sử dụng quá nhiều một số thuốc chống đông
• Phẫu thuật tuyến thượng thận

Nồng độ cortisol sẽ giảm từ từ theo thời gian nếu bạn bị bệnh Addison và không được điều trị. Khi bạn không đủ lượng thích hợp các hóc-môn tuyến thượng thận, stress có thể đàn áp cơ thể của bạn và dẫn đến suy thượng thận cấp. Suy thượng thận cấp có thể gây ra bởi một số sự kiện như:

• Tai nạn ô tô
• Chấn thương dẫn đến sốc
• Mất nước nặng
• Nhiễm trùng nặng

Yếu tố nguy cơ

Những người có nguy cơ bị suy thượng thận cấp là người:

• Được chẩn đoán bệnh Addison
• Phải phẫu thuật tuyến thượng thận gần đây
• Có tổn thương tuyến yên
• Đang điều trị suy thượng thận nhưng không uống thuốc đều
• Bị chấn thương hoặc stress nặng
• Mất nước nặng

Chẩn đoán

Bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán ban đầu bằng cách đo nồng độ cortisol hoặc ACTH trong máu của bạn. Khi các triệu chứng của bạn đã được đặt dưới tầm kiểm soát, bác sĩ sẽ tiến hành những xét nghiệm khác để chẩn đoán xác định:

• Test kích thích ACTH: bác sĩ sẽ đánh giá nồng độ cortisol của bạn trước và sau khi tiêm ACTH
• Xét nghiệm nồng độ kali máu
• Xét nghiệm nồng độ natri máu
• Test nhanh đường máu
• Xét nghiệm nồng độ cortisol đơn giản

Điều trị

Thuốc

Những người bị suy thượng thận cấp thường cần tiêm ngay một mũi hydrocortisone theo đường tĩnh mạch hoặc tiêm bắp.

Điều trị tại nhà

Bạn có thể đã có một bộ dụng cụ để tiêm hydrocortisone tại nhà nếu bạn đã từng được chẩn đoán bệnh Addison. Bác sĩ có thể chỉ cho bạn cách để tiêm cấp cứu; cũng rất hữu ích nếu như các thành viên trong gia đình cũng biết cách để sử dụng. Bạn có thể cần một bộ dụng cụ để trong xe ô tô nếu bạn thường xuyên đi du lịch.

Đừng chờ cho đến khi bạn quá yếu hoặc tinh thần lú lẫn mới tiêm hydrocortisone, đặc biệt là nếu bạn đã bị nôn. Khi bạn đã tự tiêm, hãy gọi cho bác sĩ ngay lập tực. Bộ dụng cụ có thể giúp ổn định tình trạng của bạn nhưng không có nghĩa là sẽ thay thế được các chăm sóc cấp cứu.

Điều trị tình trạng suy thượng thận cấp nặng

Sau cơn suy thượng thận cấp, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn nằm viện để tiếp tục theo dõi, đảm bảo chắc chắn tình trạng của bạn được kiểm soát hoàn toàn.

Tiên lượng

Người bị suy thượng thận cấp thường sẽ bình phục nếu được điều trị nhanh chóng. Với điều trị thích hợp, những người bị suy thượng thận có thể sống tương đối khỏe mạnh và năng động.

Tuy nhiên, nếu không được điều trị thì suy thượng thận cấp có thể dẫn đến:

• Sốc
• Co giật
• Hôn mê
• Tử vong

Bạn có thể hạn chế nguy cơ bị suy thượng thận cấp bằng cách uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ. Bạn cũng nên mang theo bộ dụng cụ tiêm bên mình.